سارا معصومي
دامنه رويارويي ايران و ايالات متحده امريكا هر روز وسيع‌تر از ديروز مي‌شود. از خليج‌فارس تا جبل‌الطارق و حالا منطقه كاراييب به صحنه‌هاي دوئل سياسي و نظامي تهران و واشنگتن تبديل شده‌اند. واشنگتن متهم مي‌كند، تهران با توسل به تندترين كلمات واكنش نشان مي‌دهد. پرونده‌هاي مورد جدال نيز هر روز تنوع بيشتري پيدا مي‌كنند. در ابتداي آغاز به كار ترامپ در كاخ سفيد، اين محتواي برجام و چند و چون فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران بود كه به اصلي‌ترين سوژه تبديل شده بود، اندك اندك تندروهاي نشسته در شوراي امنيت ملي و وزارت‌خارجه ايالات متحده پاي فعاليت‌هاي منطقه‌اي ايران در لبنان، سوريه، عراق و يمن را به ميدان نقد جدي باز كردند و البته در سه سال و نيم گذشته انتقاد واشنگتن از مساله آزمايش‌هاي موشكي و فعاليت‌هاي ماهواره‌اي ايران هم هيچگاه متوقف نشده است. اين روزها اما جدا از سه مساله فوق، رابطه ايران و ونزوئلا به سوژه جديدي براي تمركز سياسي و فضاسازي رسانهاي تيم ترامپ تبديل شده است. تهران و كاراكاس كه هر دو در حال تحمل شديدترين تحريم‌هاي يكجانبه امريكا هستند به همكاري‌هاي اقتصادي جنبه علني‌تري بخشيده‌اند و همين سياست، صداي انتقاد كاخ سفيد را بلند كرده است. دولت ترامپ، تهران را به دور زدن تحريم‌ها متهم كرده و اين در حالي است كه ايران باعنوان تجارت مشروع و قانوني از اين اقدام خود ياد مي‌كند. كاخ سفيد از شمش‌هاي طلايي سخن مي‌گويد كه ونزوئلا به عنوان هزينه نفت دريافتي از ايران از آسمان يا زمين راهي تهران مي‌كند و ايران بدون تاييد يا تكذيب چنين ادعايي هشدار مي‌دهد كه اگر امريكايي‌ها در اين مسير خللي ايجاد كنند با برخورد قاطع تهران روبه رو خواهند شد.
پروازهاي ماهان اير و خبر فروش نفت
در ازاي طلا
13 ارديبهشت بود كه مايك پمپئو وزير خارجه ايالات متحده تصويرهايي از نيكولاس مادورو، رييس‌جمهور ونزوئلا و يك فروند هواپيماي ماهان‌اير را در كنار هم قرار داده و ادعا كرد كه مادورو 9 تن طلا به مقصد ايران فرستاده است. پيش از اين نيز وزير خارجه دولت ترامپ با اشاره به رصد پروازهاي هواپيمايي ماهان به كاراكاس ادعا كرده بود كه هواپيماهاي ماهان اير كمك‌هاي «نامعلومي» را به ونزوئلا منتقل كرده‌اند. در حالي كه مقام‌هاي متعدد امريكايي تلاش مي‌كنند ايران و ونزوئلا را به پنهانكاري در رابطه سياسي و اقتصادي متهم كنند هم تهران و هم كاراكاس در اين مدت سياست شفاف‌سازي در اين باره را در پيش گرفته‌اند. يك مقام ونزوئلايي قريب به 10 روز پيش به خبرگزاري رويترز گفت كه اين كشور براي راه انداختن بخشي از پالايشگاه كاردون براي توليد بنزين از ايران تجهيزاتي دريافت كرده است. همزمان منابع خبري متعدد تاييد كرده‌اند كه ايران تعمير و بازسازي صنايع نفتي ونزوئلا را به شكل پروژه‌اي در اختيار گرفته است. ونزوئلا گرچه خود يكي از توليد‌كنندگان نفت است، اما در اثر بحران اقتصادي ناشي از تحريم‌هاي امريكا و سوءمديريت حاد، عملا با كمبود سوخت روبه‌رو شده است.شبكه پالايشگاهي ونزوئلا با ظرفيت يك ميليون و ۳۰۰ هزار بشكه در روز در اثر نازل بودن سطح سرمايه‌گذاري‌ها و همچنين كمبود مواد مورد نياز عملا فلج شده است. پس از وزير خارجه، اليوت آبرامز، مسوول امور ونزوئلا در دولت امريكا روز پنجشنبه گذشته ادعا كرد كه ايران از جمله در هفته جاري مشغول اعزام «هواپيماهاي بيشتر و بيشتري» به ونزوئلا در امريكاي جنوبي بوده است.
حسن روحاني و نيكولاس مادورو در جريان تماس تلفني كه روز 25 فروردين ماه با هم داشتند از افزايش همكاري‌هاي دو كشور سخن گفتند اما اجرايي شدن اين مساله در چند هفته گذشته، واشنگتن را به‌شدت نگران كرده است. شبكه خبري امريكايي بلومبرگ به نقل از «منابع آگاه« ادعا كرده بود كه دولت ونزوئلا در ماه جاري ۹ تن طلا - معادل حدودا ۵۰۰ ميليون دلار - را در ازاي خدمات ايران براي بازسازي پالايشگاه‌هاي اين كشور با هواپيما به ايران ارسال كرده است. به ادعاي اين شبكه، امريكا پيش‌تر مانع معاملات مشابه ونزوئلا با روسيه، تركيه و امارات متحده عربي شده بود. اين خبرگزاري مي‌گويد داده‌هاي وبسايت «فلايت ريدار ۲۴» نشان مي‌دهد كه در روزهاي ۲۱ و ۲۲ آوريل (2 و 3 ارديبهشت) هواپيماهاي ماهان اير از مبدا ايران در فرودگاه لا پيدراس در غرب ونزوئلا، كه كاردون آنجا قرار دارد، فرود آمدند. امريكا ماهان اير را با اتهام انتقال نيرو و سلاح براي سپاه پاسداران از ايران به سوريه تحت تحريم قرار داده است. هفته گذشته بود كه وزير خارجه امريكا با اشاره به اينكه پروازهاي ماهان اير بايد متوقف شود از ساير كشورها خواست كه مانع عبور هواپيماهاي ماهان‌اير از آسمان خود شوند.
نفتكش‌هاي ايراني در راه ونزوئلا
در حالي كه مايك پمپئو و بازوهاي رسانه‌هاي در استخدام وزارت‌خارجه ايالات متحده، در چند هفته گذشته هم و غم خود را براي تشديد فشارها بر ماهان‌اير به كار گرفته بودند خبر رسيد كه كشتي‌هاي ايران با پرچم اين كشور و ردياب‌هاي روشن در حال حركت به سمت ونزوئلا از درياي كاراييب هستند. منطقه‌اي كه واشنگتن آن را حياط خلوت خود مي‌داند. روز چهارشنبه بود كه رسانه‌ها به نقل از موسسه «ريفينيتيو ايكون» كه تردد كشتي‌ها را رصد مي‌كند از ارسال يك نفتكش ايراني به سوي ونزوئلا خبر دادند. اين نفتكش پس از بارگيري در اواخر ماه مارس در بندرعباس، در مسير ونزوئلا به راه افتاده و روز چهارشنبه از كانال سوئز عبور كرده است. همزمان با اعلام اين خبر، اپوزيسيون ونزوئلا كه مورد حمايت دولت دونالد ترامپ است ادعا كرد كه ايران اقدام به فرستادن پنج نفتكش حامل سوخت به اين كشور كرده است. براساس گزارش‌هاي رسانهاي 4 نفتكش ديگر با افراشتن پرچم ايران، پس از بارگيري سوخت در بندر عباس يا منطقه‌اي نزديك به آن، پس از عبور از كانال سوئز در حال گذشتن از اقيانوس اطلس هستند .يكي از اين نفتكش‌ها در فهرست نفتكش‌هايي است كه قرار است وارد يكي از بنادر ونزوئلا بشود.
تهديد امريكا
چهره‌هاي متفاوت دولت ترامپ پس از فضاسازي رسانهاي در اين باره به تهديد ايران و ونزوئلا روي آوردند. روز يكشنبه بود كه خبرگزاري رويترز به نقل از يك مقام ارشد دولت امريكا نوشت كه دولت ترامپ در تلاش است با اتخاذ تصميمي متناسب مانع از انتقال سوخت و بنزين ايران به ونزوئلا شود. در حالي كه رسانه‌هاي متفاوت به دنبال ليست‌سازي از اقدام‌هايي بودند كه امريكا مي‌تواند با توسل به آنها مانع از انتقال سوخت و بنزين ايران به ونزوئلا شود، خبرگزاري فارس در گزارشي نوشت كه امريكا براي فشار بيشتر بر تهران و كاراكاس و به منظور جلوگيري از فروش نفت ايران به ونزوئلا ناو جنگي به درياي كاراييب فرستاده است. بنابر اين گزارش چهار ناو جنگي نيروي دريايي امريكا به همراه هواپيماي «پي۸ پوسايدون» از اسكادران VP-26 به منطقه كاراييب اعزام شده‌اند. در بخشي از خبر فارس آمده است كه اين كشتي‌هاي جنگي امريكا براي مقابله احتمالي با نفتكش‌هاي ايراني اعزام شده‌اند.
هشدار ايران: با دزدي دريايي برخورد مي‌كنيم
در حالي كه نفتكش‌هاي ايراني در راه ونزوئلا هستند انتشار خبري مبني بر تلاش امريكا براي برخورد با اين مساله، با واكنش تند وزارت خارجه كشورمان روبه رو شد. محمدجوادظريف، وزير خارجه با ارسال نامه‌اي به دبيركل سازمان ملل نسبت به تحركات امريكا در اعزام نيروي دريايي به منطقه كاراييب با نيت مداخله و ايجاد اختلال و مزاحمت در امر انتقال سوخت ايران به ونزوئلا هشدار داد. همزمان سفير سوييس در تهران توسط عباس عراقچي معاون سياسي وزارت خارجه ايران احضار شد.عراقچي با احضار سفير سوييس به عنوان حافظ منافع دولت امريكا، از وي خواست مراتب هشدار جدي جمهوري اسلامي ايران نسبت به هر گونه تهديد احتمالي از سوي امريكا عليه نفتكش‌هاي ايراني را به مقامات آن كشور منتقل كند. در نامه ظريف به گوترش و همچنين گفت‌وگوي عراقچي با حافظ منافع امريكا در ايران با تاكيد بر آنكه روابط تجاري ايران و ونزوئلا مشروع و قانوني است، عنوان شد كه توسل به اقدامات قهري يا ديگر رفتارهاي قلدرمآبانه از سوي امريكا تهديدي براي آزادي كشتيراني و تجارت بين‌المللي و جريان آزاد انرژي بوده و تجلي آشكار دزدي دريايي و نقض فاحش حقوق بين‌الملل و مغاير با اهداف و اصول مندرج در منشور ملل متحد به شمار مي‌آيد. چند ساعت پس از رسانهاي شدن نامه ظريف به دبيركل سازمان ملل و احضار حافظ منافع امريكا در تهران، عباس موسوي، سخنگوي وزارت خارجه در نشست خبري روز دوشنبه با سوال‌هاي متعدد و متنوع خبرنگاران رسانه‌هاي داخلي و خارجي درباره جدال جديد ميان ايران و امريكا و اين‌بار در درياي كاراييب روبه رو شد. موسوي با تكرار مواضع وزير خارجه و معاون سياسي اين وزارتخانه هشدار داد كه اگر امريكايي‌ها اقدامي عليه رفت و آمد آزاد كشتي‌هاي ايران صورت دهند با واكنش تند تهران مواجه خواهند شد. سخنگوي وزارت خارجه در ادامه افزود: تجارت آزاد بين كشورها به رسميت شناخته شده است. اينكه امريكايي‌ها از كشوري خوششان نمي‌آيد و تحريم‌هايي را وضع كردند، دليلي نمي‌شود تحريم‌هاي غيرقانوني را يكجانبه اعمال و ديگران را تشويق و تهديد كنند كه از تحريم‌هاي آنها پيروي كنند.ما توصيه‌هاي لازم را به امريكايي‌ها از طريق سفير سوييس در تهران به عنوان حافظ منافع و هم نمايندگي ايران در سازمان ملل و هم با ارسال نامه وزير خارجه به دبيركل سازمان ملل كرده‌ايم و عواقب هرگونه اقدام نابخردانه‌اي را بر عهده دولت امريكا گذاشتيم . اميدواريم دست به هيچ حماقتي در اين زمينه نزنند.
نفتكش‌هايي كه با پرچم ايران به صف شدند
تهديد ايالات متحده به مقابله با نفتكش‌هاي ايراني و هشدار تهران بلافاصله روابط متشنج اين دو كشور را به صدر اخبار بازگرداند. خبرگزاري آسوشيتدپرس در اين باره نوشت: 5 نفتكش ايراني با محموله‌هايي به ارزش مجموعا 45 ميليون دلار به سوژه همكاري دو كشوري تبديل شده كه هر دو تحت شديدترين تحريم‌هاي امريكا قرار دارند. نفتكش‌هاي ايراني در حالي راهي كاراييب شده‌اند كه تهران و واشنگتن تنش بي‌سابقه‌اي را در روابط تجربه مي‌كنند. براي ايران فروش نفت يا محصولات وابسته به آن راهي براي ورود پول به كشوري است كه فروش نفت آن توسط امريكا هدف قرار گرفته شده است. ايران و امريكا در چند ماه اخير در منطقه خليج‌فارس هم رويارويي‌هاي پراكنده اما جدي را تجربه كرده‌اند. يك تحليل‌گر مسائل نفتي در اين باره مي‌گويد: اين رويارويي براي همه جديد است و تا پيش از اين شاهد چنين مساله‌اي در كاراييب نبوديم. تمامي نفتكش‌هايي كه راهي ونزوئلا شده‌اند به كمپاني‌هاي دولتي يا وابسته به دولت در ايران تعلق دارند و جالب آنكه با پرچم‌هاي برافراشته كشورشان در روز روشن در حال حركت هستند.اين مساله زماني اهميت پيدا مي‌كند كه بدانيم از آغاز سياست فشارحداكثري امريكا عليه ايران و همچنين توقيف موقت يكي از نفتكش‌هاي ايران در جبل الطارق به سفارش امريكا كشتي‌هاي ايران ديگر با پرچم‌هاي برافراشته خود در محدوده‌هاي بين‌المللي رفت و آمد نمي‌كردند. به‌نظر مي‌رسد كه ونزوئلا تحت تحريم چيزي براي از دست دادن با اين تجارت ندارد و البته كه پيش از اين هم سابقه نداشته نفتكش‌هاي ايراني راهي امريكاي جنوبي بشوند. به گزارش «اعتماد»، امريكا و ايران در حالي حوزه جديدي براي تنش اين‌بار در كاراييب را تجربه مي‌كنند كه وزارت امور خارجه امريكا، دفتر كنترل دارايي‌هاي وزارت خزانه‌داري و گارد ساحلي اين كشور روز پنجشنبه دستورالعملي را با هدف اجراي سخت‌گيرانه‌تر تحريم‌ها عليه چند كشور از جمله ايران منتشر كردند. وزارت خارجه امريكا در بيانيه‌‌اي اعلام كرده بود كه هدف از صدور اين دستورالعمل، كمك به صنعت دريانوردي و فعالان بخش انرژي و فلزات براي مقابله با «اقدامات فريبكارانه‌اي در كشتيراني» است كه براي دور زدن تحريم‌هاي اعمال‌شده عليه كشورها به خصوص ايران، كره شمالي و سوريه مورد استفاده قرار مي‌گيرند. در بخشي از متن بيانيه وزارت خارجه امريكا آمده است: «اين دفترچه راهنما، دستورالعمل‌هاي قبلي صادرشده توسط دولت امريكا را به‌روزرساني كرده و توسعه مي‌دهد. هدف از آن، ارايه اطلاعات و ابزارهاي لازم به فعالاني است كه از صنايع دريانوردي براي تجارت استفاده مي‌كنند تا بتوانند با روش‌هاي فعلي و جديد مورد استفاده براي گريز از تحريم‌ها در كشتيراني و خدمات مرتبط مقابله كنند.»
دولت ايالات متحده هر روز بر حجم تحريم‌هاي اقتصادي عليه كشورهايي كه به قلدرمآبي و باج‌گيري‌هاي دونالد ترامپ پاسخ مثبت نداده‌اند، مي‌افزايد. ونزوئلا كه توليد‌كننده نفت و عضو اوپك است در حال تجربه سخت‌ترين تحريم‌هاي اقتصادي است كه البته با سوءمديريت‌هاي غيرقابل انكار دولت در چندسال اخير همراه شده است. سال گذشته بود كه امريكا كمپاني نفتي دولتي ونزوئلا را تحريم كرد. نفتكش‌هاي ايران در روزهايي راهي ونزوئلا شده‌اند كه كاراكاس و واشنگتن دور تازه‌اي از تنش را در چند روز اخير تجربه مي‌كنند. ونزوئلا سه امريكايي را به اتهام تلاش براي سازمان دهي كودتا در كاراكاس بازداشت كرده است. ادعايي كه دولت ترامپ آن را رد مي‌كند و وزير خارجه امريكا مي‌گويد اگر ما صحنه‌گردان اين تلاش براي كودتا بوديم نتيجه متفاوت‌تري شكل گرفته بود.
امريكا در خليج‌فارس، ايران در كاراييب
به گزارش اعتماد، در حالي كه درگير شدن نام سه كشور امريكا، ايران و ونزوئلا در اين پرونده خبري جديد، مي‌تواند سوژه‌اي براي تحليل‌هاي متنوع درباره شكست سياست تحريم امريكا در سطح بين‌المللي باشد اما آنچه كه در اين مقطع مهم است تلاش ايران براي افزايش هزينه تحريم براي امريكا است . دولت ترامپ به ظن خود تمام دريچه‌هاي ورودي و خروجي اقتصاد ايران را مسدود كرده و حتي در ميانه شيوع جهاني يك بيماري هم از قفل و بست‌هاي تحريم عليه ايران يا ساير كشورهاي تحت تحريم قرار گرفته، كم نكرد. در حالي كه استفاده از تحريم اقتصادي براي رسيدن به هدف سياسي به سنتي در سياست خارجي ايالات متحده تبديل شده بسياري از تحليلگران و كارشناسان نسبت به استفاده بيش از حد ترامپ از اين ابزار و در نتيجه بي‌اثر شدن آن در چندماه اخير هشدار داده بودند.
طرفداران سياست فشار حداكثري عليه تهران در كاخ سفيد ادعا مي‌كنند مجموع اقدام‌هاي تحريمي امريكا عليه ايران در سه سال و نيم گذشته دست اين كشور در معادلات منطقه‌اي را خالي كرده يا منجر به تغيير سياست‌هاي ايران شده اين روزها امريكا در حال تماشاي نفتكش‌هاي ايراني است كه بدون تعارف يا پنهانكاري مقابل چشم جامعه جهاني در مسير كاراييب هستند. امريكاي ترامپ كه فرسنگ‌ها آنسوتر از مرزهاي خود در خليج فارس اقدام به تهديد نيروهاي ايراني مي‌كند يا دورتادور ايران را به تسليحات نظامي خود به انباري از باروت تبديل كرده اكنون در موقعيت سختي براي تصميم‌گيري قرار گرفته است. اگر با استفاده از قوه قهريه مقابل نفتكش‌هاي ايران در كاراييب بگيرد هيچ بعيد نخواهد بود كه نيروها يا كشتي‌هايش در خليج فارس هزينه اين نابخردي را پرداخت كنند. اگر دور بايستد و نظاره‌گر رسيدن نفتكش‌هاي ايراني به بنادر ونزوئلا باشد بايد با زبان بي‌زباني به شكست سياست تحريمي در قبال ايران و كشوري چون ونزوئلا اعتراف كند. در حالي كه واشنگتن تقريبا تمام مسيرهاي تحريمي موجود در قبال ايران را طي كرده حالا زمين بازي در اختيار ايران است تا هزينه‌هاي سياسي اين تحريم‌ها را براي امريكا افزايش بدهد. در حالي كه امريكا با خروج از برجام و بازگرداندن تحريم‌هاي اقتصادي عليه ايران عملا ساير كشورها را هم وادار به قانون شكني و نقض تعهدات خود در يك توافق بين‌المللي مورد تاييد قطعنامه سازمان ملل كرده است، كشورهاي تحت تحريم مبارزه با اين زورگويي در صحنه بين‌المللي را آغاز كرده‌اند. در حالي كه وزير خارجه امريكا همزمان با دومين سالگرد خروج اين كشور از برجام در توييتي ادعا كرد كه اين خروج امنيت امريكا را چندبرابر كرده و دامنه فعاليت‌هاي فرامرزي ايران را كاهش داده اكنون نفتكش‌هاي ايراني با ردياب‌هاي روشن و پرچم برافراشته كشورمان در چند قدمي مرزهاي ايالات متحده هستند.