3 ماه جدال با ويروس كرونا

گروه اجتماعي| حضور ناخواسته ويروس «كرونا» در كشور، سه ماهه شد. در طول سه ماه گذشته مسوولان وزارت بهداشت و متخصصان حوزه سلامت با فرضياتي در مورد رفتار ويروس كرونا، پيش‌بيني مي‌كردند كه با افزايش دماي هوا در بسياري استان‌ها، شاهد كاهش فعاليت ويروس و حتي ريشه‌كني آن در كشور باشيم. اما آمار صعودي ابتلا در استان خوزستان تا امروز، خط باطلي بر تمام پيش‌بيني‌ها كشيده است. بنا بر آخرين اعلام مسوولان دانشگاه علوم پزشكي جندي‌شاپور اهواز از آمار تجميعي اين استان جنوبي و در حالي كه بنا بر پيش‌بيني سازمان هواشناسي، بيشينه دماي هوا تا 10 روز آينده در اغلب نقاط اين استان، تا مرز 50 درجه هم افزايش خواهد يافت، تعداد مبتلايان كوويد 19 در استان خوزستان به 11 هزار و 48 نفر افزايش يافته كه از اين تعداد، 465 نفر فوت كرده و 9 هزار و 831 نفر بهبود يافته‌اند كه اين اعداد نشان مي‌دهد نرخ فوت به ازاي كل مبتلايان كوويد 19 در اين استان، 4.2 درصد است. اين نرخ، خاص استان خوزستان و البته حتي ظرف 24 ساعت هم، ناپايدار است و در هيچ‌يك از ديگر استان‌هاي كشور، چنين نرخي حتي با فرض يكسان بودن آمار ابتلا به دست نمي‌آيد. اين نرخ حتي براي مابه‌ازاي فوتي‌ها از كل مبتلايان كشور هم قابل تعميم نيست. ديروز سخنگوي وزارت بهداشت در اعلام روزانه از آخرين وضعيت ابتلا، بهبود و فوت مبتلايان كوويد 19 در كشور گزارش داد كه «با شناسايي 2 هزار و 23 مورد جديد كوويد ۱۹در كشور ظرف 4 تا 5 خرداد، مجموع مبتلايان اين بيماري در كشور به 137 هزار و 724 نفر رسيد. در همين بازه زماني، ۳۴ بيمار كوويد۱۹ جان خود را از دست دادند و مجموع جان‌باختگان اين بيماري به ۷ هزار و ۴۵۱ نفر رسيد. تا امروز ۱۰۷ هزار و ۷۱۳ نفر از بيماران، بهبود يافته و 2 هزار و 585 نفر از مبتلايان، در وضعيت شديد اين بيماري تحت مراقبت قرار دارند.»
با استناد به آمار اعلام شده از سوي كيانوش جهانپور، نرخ فوت كوويد 19 در كشور، حالا و در آغاز ششمين روز خرداد ماه به 5.4 درصد رسيده در حالي كه روز 25 فروردين كه تعداد كل ابتلا در كشور، 73 هزار و 303 نفر و تعداد فوتي‌ها، 4 هزار و 585 نفر بود، نرخ فوت به ازاي ابتلا 6.25 درصد بود. از روز 25 اسفند هم بگوييم كه تعداد كل ابتلا در اين روز 13 هزار و 938 نفر و تعداد كل فوت، 724 نفر بود اما نرخ فوت به ازاي ابتلا، 5.19 درصد بود. اين مابه‌ازاها، يك پيام ساده دارد؛ «كرونا» ويروسي با رفتار غيرقابل پيش‌بيني است و بنابراين، هيچ دستورالعمل واحد يا هيچ نسخه سراسري و ثابتي براي مصونيت از اين ويروس وجود ندارد. 
 البته بايد توجه داشت كه وزارت بهداشت، از روز 4 فروردين ماه، رويه خودداري از اعلام استاني ابتلا و فوت و بهبودي را در پيش گرفت و احتمالا اين وظيفه- غير از چند استان -  به روساي دانشگاه‌هاي علوم پزشكي كشور كه نمايندگان وزير بهداشت در استان هستند، واگذار شد. حالا آنچه به عنوان گزارش‌هاي استاني از وضعيت شيوع بيماري بر خروجي خبرگزاري‌ها قرار مي‌گيرد، نمايه‌اي از عملكرد ساكنان آن استان‌ها هم هست. آمار بسياري استان‌ها، كامل است و روسا يا سخنگوي دانشگاه‌ها، اين وظيفه را در قبال ساكنان استان و باقي شهروندان دارند كه آمار را به‌طور منظم اعلام كنند. اما در برخي ديگر از استان‌ها، اين مسوولان، نه تنها از اعلام آمار شانه خالي مي‌كنند، حتي زحمت به‌روزرساني اعداد و ارقام را هم به خود نمي‌دهند چنانكه آمار استاني از وضعيت ابتلا و فوت يا بهبودي در برخي استان‌ها، مربوط به اواخر ارديبهشت است. بي‌اهميت فرض كردن آمار توسط يك مقام مسوول، نمايه بي‌اهميت فرض كردن توصيه‌هاي مسوولان براي مردم آن استان است. قطعا ملاحظات امنيتي يكي از دلايل حذف اعلام تفكيكي از سوي وزارت بهداشت بوده و شنيده‌هاي «اعتماد» حاكي از آن است كه در بعضي استان‌ها همچون قم، به دلايل خاص، اعلام آمار كل مبتلايان يا متوفيان كوويد 19، ممنوع شده اما در برخي استان‌ها هم، رفتار و منش شخصي مسوولان و از جمله رقابت‌ها و مواضع شخصي، مانع از آن شده كه حساسيت شهروندان و ساكنان استان نسبت به اطلاع از آمار بومي را ناديده گرفته يا كم‌اهميت فرض كنند. 
اما نكته ديگر كه بايد مورد توجه باشد؛ در اولين روزهاي ورود ويروس كرونا به كشور و در حالي كه مهم‌ترين توصيه تمام متخصصان سلامت اين بود كه «تنها راه پيشگيري، شست‌و‌شوي مكرر دست‌ها با آب و صابون است»، يكي از متخصصان عفوني تاكيد كرد كه «مردم ايران چندان به رعايت بهداشت فردي توجه نمي‌كنند و شايد ورود اين ويروس، راهي باشد براي افزايش توجه به اين مهم.»
حالا آمار‌هاي وحشتناك از شمار مبتلايان در كشورهايي همچون ايالات متحده امريكا، روسيه، انگلستان، اسپانيا و آلمان اين سوال را پيش مي‌آورد كه آيا رعايت بهداشت فردي و شست‌و‌شوي مكرر دست‌ها با آب و صابون، در اين كشورها هم مورد بي‌توجهي بوده كه آمار مبتلايان اين‌طور تصاعدي و بي‌وقفه رو به افزايش است؟ در پاسخ به اين سوال مي‌توان گفت كه شست‌وشوي مكرر دست‌ها با آب و صابون، عامل مهم و پيشگيرانه است اما از آنجا كه ويروس كرونا، براي ورود خود خبر قبلي نمي‌دهد و حتي نمي‌توان گفت تمام كساني كه تا امروز مبتلا شده‌اند، افراد بي‌توجه به رعايت بهداشت فردي بوده‌اند، پس فقط يك جمله باقي مي‌ماند؛ با ويروسي طرف هستيم كه هر طور بخواهد، هر وقت بخواهد و هر جا بخواهد، حاضر مي‌شود و هيچ راه گريزي از آلودگي به «كرونا» وجود ندارد. 
مصداق سردرگمي‌هاي تمام كارشناسان سلامت در اقصا نقاط دنيا، نوشته‌هاي ديروز سخنگوي وزارت بهداشت است كه خاصيت حفاظتي دستكش براي پيشگيري از آلودگي به ويروس كرونا را رد مي‌كرد. 
جهانپور در صفحه توييتر خود نوشته بود: « ماسك فيلتردار، نام غلطي است كه به ماسك‌هاي سوپاپ‌دار اطلاق شده و به‌رغم اينكه بارها در رسانه‌ها توضيح داده شده، هنوز افراد عادي با هزينه گزاف آن را با شبه‌فيلتردار بودن تهيه مي‌كنند، اين ماسك براي جمعيت عادي نيست و حتي ريسك انتقال ويروس از مصرف‌كننده مبتلا را افزايش مي‌دهد. توصيه WHO (سازمان جهاني بهداشت) به عموم مردم؛ دستكش كارايي لازم ندارد؛ دست‌ها را مكرر بشوييد. ويروس كرونا روي دستكش مي‌ماند، بنابراين اگر صورت خود را لمس كنيد، ويروس به شما منتقل خواهد شد. كماكان شستن مكرر دست‌ها، بهترين اقدام در مقابله با كوويد۱۹ است و اثر بيشتري نسبت به استفاده از دستكش دارد.»
حالا فقط يك فرضيه به قطعيت نزديك شده است: «ويروس كرونا وارد زندگي ما شده، با ما زندگي مي‌كند و بايد حضور ناخواسته‌اش را مثل هوايي كه تنفس مي‌كنيم، بپذيريم.» روز يكشنبه، رييس‌جمهوري به وزير كشور دستور داد در استان‌ها و شهرهايي كه ظرف روزهاي گذشته با افزايش آمار ابتلاي كوويد 19 مواجه بوده‌اند، مراقبت‌ها تشديد شود. تشديد مراقبت‌ها البته در 96 روز گذشته نشان داده كه اغلب مردم ايران، تا وقتي پاي جريمه و توبيخ ريالي در كار نباشد، حتي به سلامت خودشان هم توجه چنداني ندارند و اهل زندگي در «حال» هستند. 
از ديد كارشناسان تصاويري كه ظرف روزهاي گذشته از جاده‌هاي منتهي به شهرهاي شمالي كشور در صفحات خبرگزاري‌ها منتشر شد، واقعا باعث تاسف بود. تا لحظه تنظيم اين گزارش هم خبرها از پليس راهور اين مضمون را داشت كه محورهاي هراز و چالوس و فيروزكوه، مثل ايام «بي‌كرونا»، با تراكم سنگين ترافيك مواجه است و حتي گفته شد كه به دليل حجم بالاي خودروها در اين جاده‌ها، در ساعات عصرگاهي آخرين روز تعطيلات، قرار است برخي محورها به سمت تهران، يك‌طرفه شود. تعداد بسيار زيادي از رانندگان و مسافران خودروهايي كه ظرف 5 روز گذشته، باربندها را از چمدان و چادر مسافرتي و زيرانداز و وسايل پيك‌نيك پر كردند، همان كساني بودند كه در اولين روزهاي اسفند، براي خريد فله‌اي دستكش و ماسك به داروخانه‌ها هجوم بردند و قفسه سوپرماركت‌ها را از مواد غذايي اوليه خالي كردند و با رفتارهاي خجالت‌آور، خاطره تاسفباري از مواجهه با يك بحران برجاي گذاشتند، اما به جاي شرمندگي از رفتارهاي خود، در نقد بي‌توجهي دولت، با رسانه‌هاي فارسي‌زبان خارج از كشور همزبان و همصدا شدند و نمايش مظلوميت اجرا كردند. ظرف هفته گذشته، مسوولان وزارت بهداشت و تمام دست‌اندركاران امنيت و سلامت كشور، اين تاكيد را داشتند كه «اين ايام، ايام سفر نيست. به شهرهاي ديگر سفر نكنيد تا بيماري را براي شهرهاي سفيد سوغات نبريد. به شهرهاي ديگر سفر نكنيد تا موج جديد بيماري را با خود برنگردانيد.»
ولي تصاوير ثبت شده از تراكم سنگين خودروهاي عازم سفر تفريحي در اين 5 روز نشان داد كه بسياري از ايراني‌ها؛ همان‌هايي كه در اين روزها، بي‌توجه به تمام توصيه‌ها و خواهش‌ها و التماس‌هاي مسوولان حوزه امنيت و سلامت، عازم سفرهاي تفريحي و گشت و گذار در شهرهاي ديگر شدند، نه فقط براي سلامت خودشان ارزش قائل نيستند، بلكه فقط در شعار و نمايش‌هاي بشردوستانه، فرياد «ايران، ايران» سر مي‌دهند اما پاي عمل كه مي‌رسد، به هيچ يك از اين شعارها كمترين باور و اعتقادي ندارند. اين جماعت كه تعدادشان هم كم نيست، به دولت ثابت كردند كه «قرنطينه و محدوديت تردد» در ايران، برخلاف بسياري از كشورهاي دنيا و با وجود بي‌ميلي دولت به چنين رفتاري، اتفاقا براي اين آدم‌ها بايد تبديل به قانون و جريمه با ضمانت اجرايي ريالي شود تا جديت و ضرورت آن را «باور» كنند. 
به همين دليل بود شايد كه رييس‌جمهوري هم روز يكشنبه در گفت‌وگويي كه با وزير خود داشت، اين هشدار را خطاب به همين مردم داد كه «به استانداران استان‌ها و مسوولان شهرهايي كه در روزهاي اخير شاهد رشد تعداد مبتلايان به ويروس كرونا بوده‌اند، ابلاغ كنيد كه مراقبت‌ها را افزايش داده و با توجيه افكار عمومي و اطلاع‌رساني دقيق، مردم را به رعايت كامل اصول بهداشتي دعوت كنند. مردم برخي استان‌ها و چند شهر كشور كه به دليل رعايت نكردن اصول بهداشتي از سوي مردم، ابتلا به ويروس كرونا رشد داشته بايد توجه داشته باشند كه اگر اصول و مقررات بهداشتي را رعايت نكنند، ممكن است مجبور به بازگرداندن برخي محدوديت‌ها شويم.»  حالا مسوولان وزارت بهداشت هشدارهايي درباره وخامت دوباره شرايط برخي استان‌ها از جمله مازندران مي‌دهند و از پايداري وضعيت قرمز در استان خوزستان مي‌گويند. 
محمدمهدي گويا، رييس مركز مديريت بيماري‌هاي واگير وزارت بهداشت هشدار داده كه «مسافرت‌هاي اخير در سطح استان مازندران احتمال بروز موج جديد بيماري را افزايش خواهد داد.» ايرج حريرچي، قائم‌مقام وزير بهداشت هم در توضيح آخرين وضعيت شيوع كوويد 19 در خوزستان گفته كه «تعداد افرادي كه از يك بيمار، مبتلا مي‌شوند به طرز قابل توجهي كاهش يافته اما همچنان اين رقم بالاي يك نفر است و فكر مي‌كنيم افزايش نسبي در چند روز آينده در استان خوزستان خواهيم داشت.»