نماينده عالي سياست خارجي اروپا خواستار رويكرد متحد اروپا در مقابل چين شد
اروپاي تنها در «قرن آسيايي»
شهاب شهسواري
قرن آسيا فرا رسيده و نظم جهاني تحت رهبري امريكا در حال پايان است؛ نماينده عالي سياست خارجي اتحاديه اروپا هشدار داده است اگر اروپا مي‌خواهد نقشي قابل توجه در آينده جهان داشته باشد بايد راهبردي هوشمندانه‌تر در مقابل چين اتخاذ كند. به نوشته گاردين، در شرايطي كه اتحاديه اروپا از همراهي امريكا در رويارويي با چين نااميد مي‌شود، رهبران اتحاديه اروپا در حال در پيش گرفتن رويكردي مستقل‌تر و تهاجمي نسبت به پكن هستند. به گفته كارشناسان هر چند اروپا در سه سال گذشته تلاش كرد تا خود را از رويكرد ستيزه‌جويانه دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا دور نگه دارد، اما نهايتا مجبور است كه رويكرد مستقلي در قبال چين در پيش بگيرد تا بتواند منافع خود را در نظام پيش روي جهان تامين كند. دولت‌هاي اروپايي بيش از پيش در مورد مسائل مرتبط با چين موضع‌گيري مي‌كنند و بيانيه ديروز اتحاديه در انتقاد از طرح جديد پكن براي مبارزه با تلاش‌هاي جدايي‌طلبانه در هنگ‌كنگ نشان مي‌دهد كه اروپا قصد دارد به جاي اتكا به امريكا براي رويارويي با چين، به عنوان يك نيروي مستقل وارد عمل شود.
اروپايي‌ها ديدگاه دوگانه‌اي نسبت به چين دارند، از يك سو در بيانيه استراتژي سياست خارجي اتحاديه اروپا از چين با عنوان «يك رقيب ساختاري با هدف ترويج الگوهاي جايگزين حكومت» ياد شده است، از سوي ديگر اين كشور با روزانه يك ميليارد دلار صادرات به قاره اروپا به بزرگ‌ترين شريك تجاري بين‌المللي اين قاره در كنار امريكا بدل شده است. فيليپ لو كور، پژوهشگر موقوفه كارنگي براي صلح بين‌الملل مي‌گويد: «شيوع بيماري كوويد ۱۹ يك نقطه عطف بود كه ديدگاه اروپا نسبت به چين را تغيير داد. ديپلماسي عمومي چين با واكنش غيرمنتظره معكوسي مواجه شد. چيني‌ها از يك سو حاضر به تشكر از اروپا به خاطر كمك‌هايش در كنترل مرحله اول شيوع اين بيماري در چين نشدند، كه احتمالا به خاطر بي‌ميلي سران پكن از پذيرش نقش كمك‌هاي خارجي به كشورشان بود و بعد از آن ناگهان براي نشان دادن كمك‌هاي خود ويديوهاي ساختگي از شهروندان ايتاليايي پخش كردند كه سرود ملي چين را مي‌خوانند.»
جوزپ بورل رفتار چين را «سياست نمايش دست و دل‌بازي» توصيف مي‌كند و مي‌گويد: «چيني‌ها يك كارزار تبليغات جعلي راه انداخته‌اند تا نقش خود را در شيوع بيماري پنهان كنند و تصور خودشان را به عنوان ناجي بهبود ببخشند.» سياستگذاران اروپايي در سال‌هاي اخير نسبت به نفوذ چين در اروپا اظهار نگراني كرده‌اند. ايتاليا به عنوان اولين كشور اروپايي قرارداد مشاركت در ابتكار «يك كمربند؛ يك راه» را با چين امضا كرده و پكن از طريق ابتكار ۱۷+۱ كه كنفرانس مشترك چين با كشورهاي شرق اروپاست، تلاش مي‌كند تا نفوذ خود را در شرق اروپا گسترش دهد. نگراني ديگر اروپايي‌ها استفاده چين از منابع ارزي براي تصاحب مديريت كمپاني‌هاي چند مليتي غربي است. چيني‌ها از دوران سقوط بازارهاي مالي در سال‌هاي ۲۰۰۷ و ۲۰۰۸ خريداري سهام كمپاني‌هاي غربي را آغاز و با شيوع بيماري كرونا و سقوط مجدد بازارهاي سهام اين سياست را دوباره تشديد كرده‌اند. نگراني از نفوذ چين تا حدي بالا گرفته كه امانوئل مكرون، رييس‌جمهور فرانسه حاضر شده به خصم هميشگي اروپا يعني روسيه پناه ببرد و پيشنهاد كرده است كه اروپا براي مقابله با نفوذ چين با مسكو وارد اتحاد شود.
به گفته جوزپ بورل، نماينده عالي سياست خارجي اتحاديه اروپا، نظم جهاني تحت رهبري امريكا در حال فروپاشي است و «اروپا بايد انتخاب كند كه در كدام جبهه قرار مي‌گيرد.» جوزپ بورل رييس سياست خارجي اتحاديه اروپا، روز دوشنبه در سخنراني مجازي خود در جمع سفراي آلمان تاكيد كرد كه پيش‌بيني تحليلگران در مورد «پايان نظام جهاني تحت رهبري امريكا و فرا رسيدن قرن آسيا، اين روزها جلوي چشمان ما در حال رخ دادن است.» به گفته ديپلمات ارشد اتحاديه اروپا با تحولات پيش‌رو «فشار بر اروپا براي انتخاب جبهه‌اش بيشتر مي‌شود.» بورل تاكيد كرده است كه اروپايي‌ها اگر بخواهند بختي براي تعامل با جهان جديد داشته باشند و بتوانند به يك توافق سودبخش با چين برسند «بايد به صورت يك كل واحد تصميم‌گيري كنند.»
رهبران اروپا در هفته‌هاي اخير، در آستانه آغاز گفت‌وگوهاي جامع اروپا و چين كه قرار است پاييز امسال آغاز شود، از رويكرد جديد نسبت به چين سخن مي‌گويند. اروپايي‌ها 7 سال است كه با چين براي يك توافق جامع سرمايه‌گذاري مذاكره مي‌كنند، هر چند پيش‌بيني مي‌شد در سال ۲۰۲۰ اين توافق به نتيجه برسد، اما با لغو شدن دو كنفرانس مهم ميان اتحاديه اروپا و چين و احتمال تعليق گفت‌وگوهاي سران ۲۷ كشور اروپايي با چين در ماه سپتامبر به دليل شيوع بيماري كرونا، چندان چشم‌انداز روشني براي امضاي اين توافق جامع وجود ندارد. جوزپ بورل دو هفته پيش هم در گفت‌وگو با يك نشريه فرانسوي تاكيد كرده بود كه در آينده رويكردهاي اروپا و چين در مورد دموكراسي و چندجانبه‌گرايي رودرروي يكديگر قرار خواهند گرفت. اين ديپلمات اسپانيايي تاكيد مي‌كند: «براي ما اروپايي‌ها چندجانبه‌گرايي تاثيرگذار با محوريت سازمان ملل اهميت دارد، براي چيني‌ها در مقابل چندجانبه‌گرايي گزينشي با درك متفاوتي از نظم جهاني اهميت دارد.» به گفته بورل جهانگير شدن ويروس كرونا باعث دامن زدن به رقابت‌ها ميان چين و امريكا شده است و هر طرف ديگري را به گسترش اين ويروس متهم مي‌كند.
مارگارت وستاگر، كميسيونر امور رقابت اتحاديه اروپا، يكي از جدي‌ترين موارد اختلاف ميان اروپا و چين را فقدان حس «احترام متقابل» از سوي چين توصيف كرده است. او مي‌گويد: «به عنوان فردي كه در غرب دانمارك بزرگ شده‌ام، خانواده‌ام به من آموخته‌اند كه اگر مهماني را براي شام دعوت مي‌كنم و او من را براي شام به خانه خودش دعوت نمي‌كند، از دعوت كردن او دست بردارم.» اين مقام اتحاديه اروپا تاكيد مي‌كند كه اروپايي‌ها در دنياي جديد بايد «جدي‌تر و مصمم‌تر در مورد شخصيت و هويت خودشان باشند.»
بسياري از تحليلگران اروپايي معتقدند كه در دوران افول اتحاد با امريكا، اروپا بايد خود را براي رقابت و رويارويي با چين تقويت كند. اندرو اسمال، پژوهشگر انديشكده شوراي اروپايي روابط خارجي معتقد است كه چين تا به امروز توانسته است در سايه بدبيني اروپا به روسيه خود را پنهان كند. او مي‌نويسد: «چين توانسته است از تمايزي كه بسياري از اروپايي‌ها ميان رفتار روسيه با رفتار پكن قائل مي‌شوند سود ببرد. بر اساس اين ديدگاه در شرايطي كه روسيه به شدت نسبت به اتحاديه اروپا رويكردي خصمانه و تهاجمي دارد، چين فقط در برخي پرونده‌هاي حاشيه‌اي كه مربوط به خودش است با چين مشكل دارد. در حالي كه روسيه فقط دنبال هرج و مرج و شكاف در اروپاست، چيني‌ها معمولا در دوران بحران حامي حفظ وضع موجود هستند. در دوراني كه روسيه با انتشار اطلاعات مخدوش شهروندان اروپايي را بمباران مي‌كند تا راست‌گراهاي عوام‌گرا را روي كار بياورند، چين در حال تبليغات براي ايجاد چهره‌اي قابل قبول و مهربان از خود است.»