آيا چاپ كتاب‌هاي كوچك مي‌تواند راه‌حل مناسبي براي اين روزها باشد؟
جيب و جيبي
احسان رضايي
مي‌گويند پيدايش كتاب‌هاي جيبي مربوط به عصر روشنگري است كه كم‌كم حرف‌هايي مطرح شد كه كليسا خوشش نمي‌آمد و سر سبز را به باد مي‌داد. بعد از آتش‌زدن ناشري در شهر ليون فرانسه (به سال 1546) بود كه ملت فهميدند قضيه جدي است. بنابراين آنهايي كه حرف‌هاي ديگري داشتند مي‌رفتند هلند كه دور از واتيكان باشند، اما آن حرف‌ها حتي همانجا هم در طبقه‌بندي خطرناك‌ترين‌ها قرار مي‌گرفت، بنابراين چاپخانه‌هاي هلندي فكر بكري كردند و قطعي را ابداع كردند كه بشود كتاب‌هاي مورددار را سريع توي جيب لباس قايم كرد. بعدها كه رفته‌رفته اين حرف‌ها عادي شد و كليسا هم بي‌خيال قضيه شد، كم‌كم قطع كتاب‌هاي جيبي هم مخصوص موضوعات ديگري شد كه از جنس سرگرمي و كتاب‌هاي مورد پسند عامه بود اما مي‌شود به كاربرد كتاب‌هاي جيبي يك مورد ديگر را هم اضافه كرد. اينكه در بازار نشر ما كه قيمت كتاب ظرف سه‌سال اخير حسابي شتاب رفته و نمودارش بس كه بالا رفته دارد مي‌خورد به طاق، مي‌شود از قالب كتاب‌هاي جيبي براي مبارزه با اين گراني استفاده كرد. هزينه چاپ قطع جيبي هم براي ناشر كمتر است و هم براي خريدار و اين مي‌تواند سياستي باشد براي كمك به بازار كتاب و گسترش كتاب‌خواني. حالا هم كه ديگر مثل سال‌هاي دهه 40 و 50 نيست كه فقط رمان را در قالب جيبي بشود پيدا كرد، بلكه كتاب‌هاي فلسفي و تاريخي و حتي درسي هم در اين قطع منتشر مي‌شود و ناشرهاي معروفي هم آثارشان را در اين قطع منتشر مي‌كنند. پس از اين نظر بازار هم پذيرش كتاب‌هاي متنوع در اين قطع و قالب را هم دارد. مي‌ماند توجه بيشتر ناشران محترم به اين بحث. تازه براي كاهش هزينه‌هاي كتاب راه‌هاي ديگري هم هست؛ راه‌هايي كه خيلي‌هاي‌شان قبلا هم تجربه شده و عجيب است كه كمتر ناشري سراغ اين راه‌هاي جواب داده مي‌رود. يكي از اين راه‌ها، روشي است كه اصطلاحا به «كتاب دانشجويي» معروف است. در اين روش، ناشر كتاب‌ها را در دو شكل چاپ و منتشر مي‌كند، يكي چاپ معمولي و يكي هم چاپ دانشجويي. در چاپ دانشجويي، سعي بر هرچه ارزان‌تر تمام شدن قيمت كتاب است و براي همين مي‌شود از كاغذهاي كاهي و جلدهاي خيلي معمولي و حتي بي‌كيفيت استفاده كرد. اين روش در تمام دنيا طرفداراني دارد و معمولا كاغذهاي بازيافتي را مي‌گذارند براي چاپ دانشجويي. اين روش در بازار خودمان هم سابقه داشته و مثلا در دهه 70 دو كتاب معروف «تاريخ فلسفه» و «لذات فلسفه» ويل دورانت يا حتي «ظهور و سقوط سلطنت پهلوي» با همين روش چاپ شدند. خلاصه كه راه‌هاي ديگري هم هست كه ناشرهاي ما بتوانند در اين ايام كتاب را به دست تعداد بيشتري از مخاطبان برسانند. خوبان در اين معامله تقصير مي‌كنند.