دونالد ترامپ براي ضربه شست به چين
تنبيه‌هاي جديدي عليه هنگ‌كنگ اعمال مي‌كند
قرباني دعواي پكن و واشنگتن
شهاب شهسواري
بعد از مدتي بگو مگو در مورد نحوه انتشار ويروس كروناي جديد و شيوع بيماري كوويد ۱۹ پكن و واشنگتن وارد فاز تازه‌اي از درگيري‌هاي لفظي با يكديگر شده‌اند. رييس‌جمهور امريكا در واكنش به تصويب قانون جديد امنيت ملي هنگ‌كنگ در چين، تنبيه‌هاي تجاري تازه‌اي را عليه اين كشور تصويب كرد و سخنگوي وزارت خارجه چين از امريكا خواست «به جاي دخالت‌هاي مذبوحانه در امور ديگر كشورها، دنبال كاري مثبت براي جامعه جهاني باشد.» وزارت خارجه و مشاور ارشد اقتصادي ترامپ تاكيد كردند كه با تصويب قانون جديد در پكن براي مبارزه با تروريسم و جدايي‌طلبي، ديگر نمي‌توانند تمايزي دقيق ميان هنگ‌كنگ و چين قائل شوند و از اين به بعد همه تحريم‌ها و تعرفه‌هاي تنبيهي عليه چين به هنگ‌كنگ هم قابل تعميم است. به نوشته كريس پتن، آخرين فرماندار بريتانيايي هنگ‌كنگ كه از سال ۱۹۹۷ و بازگشت حاكميت هنگ‌كنگ به چين از اين مقام كنار رفت «بيش از دوسوم از تمامي سرمايه‌گذاري مستقيم جهان در چين يا از چين در خارج از اين كشور از طريق منطقه آزاد هنگ‌كنگ انجام مي‌شود.» همزمان چين در پي اظهارات مقام‌هاي تايوان مبني بر تلاش براي استقلال از چين، تهديد كرده است كه اگر مجبور شود عليه تايوان از نيروي نظامي استفاده خواهد كرد. تساي اين‌ون، رييس‌جمهور تايوان روز پنجشنبه اقدام دولت چين در تصويب قانون امنيت ملي جديد را محكوم و اعلام كرده بود كه از هنگ‌كنگ در برابر پكن حمايت مي‌كند. دولت چين، ايالات‌متحده امريكا و بريتانيا را متهم مي‌كند كه با دخالت در امور هنگ‌كنگ سعي در جداسازي اين بخش از خاك چين دارند. روز پنجشنبه با تصويب نهايي قانون جديد امنيت ملي هنگ‌كنگ در پارلمان چين، دونالد ترامپ رييس‌جمهور امريكا وعده داد كه جمعه شب در يك كنفرانس خبري، سياست‌هاي تنبيهي جديدي را عليه چين وضع كند. چين و امريكا دو سال است كه با اقدام دونالد ترامپ براي وضع تعرفه‌هاي مضاعف براي واردات از چين در يك جنگ تجاري با يكديگر قرار دارند. هنگ‌كنگ تاكنون از اين تعرفه‌هاي تنبيهي معاف و با وضعيت منطقه آزاد تجاري از مزيت تجارت بدون مانع با امريكا برخوردار بود اما هفته گذشته وزير خارجه امريكا مايك پمپئو در نامه‌اي به كنگره اعلام كرد كه با تصويب قانون جديد در چين ديگر تمايزي ميان چين و هنگ‌كنگ از نظر واشنگتن وجود ندارد و قوانين وضعيت ويژه تجاري هنگ‌كنگ بايد لغو شود.
واكنش تند پكن به واشنگتن و لندن
ايالات‌متحده امريكا متحدان خود را هم براي فشار به چين براي لغو قانون جديد امنيت ملي هنگ‌كنگ بسيج كرده است. ژاپن، استراليا، كانادا و بريتانيا هم همزمان با واشنگتن تاييد اين قانون توسط پكن را محكوم كرده‌اند. روز چهارشنبه هم كنگره امريكا قانوني را تصويب كرد كه براساس آن به كاخ سفيد اختيار مي‌دهد تمامي مقام‌هاي چين را كه در «سركوب مسلمانان اويغور» در اين كشور نقش داشته‌اند، مورد تحريم قرار دهد. در برابر اتحاديه اروپا با موضعي نرم‌تر نسبت به ديگر متحدان امريكا نسبت به تصويب اين قانون اظهار «نگراني عميق» كرده است. روز جمعه پيش از برگزاري جلسه ويديو كنفرانس نماينده عالي سياست خارجي اتحاديه اروپا، جوزپ بورل با ۲۷ وزير خارجه عضو اين اتحاديه، نامه‌اي از او منتشر شد كه در آن به كشورهاي اروپايي توصيه كرده بود از تحريم چين خودداري كنند. به گفته بورل «تحريم راه‌حل مشكل كنوني ما با چين نيست.» اين مقام اتحاديه اروپا از كشورهاي عضو اتحاديه خواسته است كه «ابزار و اهرم‌هاي موجود اروپا براي رويارويي با چين را ارزيابي كنند.» قانون جديد روز پنجشنبه در پارلمان چين به تصويب رسيد و براساس آن هرگونه اقدام براي براندازي حكومت و دخالت خارجي در هنگ‌كنگ غيرقانوني اعلام مي‌شود. دومينيك راب، وزير خارجه بريتانيا روز پنجشنبه اعلام كرد كه اگر دولت چين قانون جديد را پس نگيرد، دولت اين كشور پاسپورت شهروندان هنگ‌كنگي را كه پاسپورت بريتانيا دارند به صورت يك‌جانبه تمديد خواهد كرد. ژائو ليجيان، سخنگوي وزارت خارجه چين ضمن محكوم كردن اين هشدار دولت بريتانيا تاكيد كرد: «لندن به اقدامات يك‌جانبه فراتر از توافق با چين ادامه مي‌دهد و در صورت عملي كردن اين اقدام، چين حق تلافي را براي خود محفوظ مي‌داند.» سخنگوي وزارت خارجه چين همچنين تلاش‌هاي امريكا براي دخالت در هنگ‌كنگ را مذبوحانه توصيف كرد و گفت: «از ايالات‌متحده مي‌خواهيم كه فورا تمامي تلاش‌هاي اثرگذاري مذبوحانه خود را كنار بگذارد و كاري مثبت براي جامعه جهاني انجام دهد.» سخنگوي وزارت خارجه چين همچنين در واكنش به اظهارنظر امريكا در مورد مشكلات مرزي ميان چين و هندوستان هم گفته است كه نيازي به وساطت طرف ثالث براي حل اين مشكل وجود ندارد. باني گلسر، پژوهشگر مركز مطالعات استراتژيك و بين‌الملل واشنگتن به روزنامه واشنگتن‌پست مي‌گويد: «به نظر مي‌رسد كه چيني‌ها از هرگونه رابطه باثبات با واشنگتن تحت حاكميت دونالد ترامپ نااميد شده‌اند. به نظر من رفتار چين در برابر هنگ‌كنگ و فشار به تايوان و كارزار تبليغات جعلي چين در جهان نشان مي‌دهد كه اصولا پكن اهميت چنداني به واكنش امريكا نسبت به تصميمش نمي‌دهد.»
قانون جديد امنيت ملي
اعتراض‌ها در هنگ‌كنگ به احتمال وضع قوانين محدودكننده امنيتي توسط چين براي فعالان سياسي در هنگ‌كنگ، بعد از چند ماه توقف به دليل شيوع بيماري كرونا ازسر گرفته شده و فرصت‌طلبي واشنگتن در استفاده از اين اعتراضات براي تحت فشار گذاشتن دولت چين، پكن را خشمگين و هنگ‌كنگي‌ها را سردرگم كرده است. وزير خارجه ايالات‌متحده امريكا هفته گذشته اعلام كرد كه واشنگتن ديگر حاضر نيست هنگ‌كنگ را به عنوان يك منطقه خودمختار متمايز از چين به رسميت بشناسد و تمامي معافيت‌هاي تعرفه‌اي و مالياتي مرتبط با تجارت با هنگ‌كنگ را به زودي لغو خواهد كرد. دولت خودمختار هنگ‌كنگ در واكنش به اين اقدام امريكا آن را نوعي تحريم توصيف كرده و تاكيد مي‌كند: «هرگونه تحريم اقتصادي عليه هنگ‌كنگ يك شمشير دولبه است كه هر چند تاثير بسزايي بر اقتصاد هنگ‌كنگ مي‌گذارد، مطمئنا باعث آسيب ديدن جدي اقتصاد امريكا هم خواهد شد.»
هنگ‌كنگ كه در قرن گذشته يك مستعمره تحت قيموميت بريتانيا بود از سال ۱۹۹۷ با معاهده‌اي ميان لندن و پكن به سرزمين اصلي چين ملحق شد هر چند براساس اين معاهده تا نيم قرن بعد از امضاي آن يعني تا سال ۲۰۴۷ نظام حاكم بر هنگ‌كنگ به شكل مستقل از دولت مركزي چين و برمبناي اصل يك كشور دو نظام باقي خواهد ماند. از سال گذشته تلاش چين براي كنترل بيشتر فعاليت‌هاي سياسي و امنيتي در هنگ‌كنگ با اعتراض‌هاي وسيعي در اين منطقه خودمختار مواجه شده است. ابتدا تصويب قانون جنجالي استرداد مجرمان امنيتي به خاك اصلي چين براي محاكمه باعث بروز چندين ماه تظاهرات در هنگ‌كنگ شد و حتي عقب‌نشيني كري لام، رييس حكومت هنگ‌كنگ از اين مصوبه هم باعث فروكش كردن تظاهرات نشد. حالا اين اعتراضات بار ديگر با مصوبه پارلمان چين براي مبارزه با جدايي‌طلبي، خرابكاري، تروريسم و دخالت خارجي در هنگ‌كنگ ازسر گرفته شده است. فعالان سياسي در هنگ‌كنگ از اين نگران هستند كه با تاسيس شعب سازمان‌هاي امنيتي چين در هنگ‌كنگ، دخالت دولت مركزي چين در مسائل سياسي هنگ‌كنگ افزايش پيدا كند و آزادي‌هاي اساسي در اين منطقه خودمختار از طريق نيروي قهريه مورد تعرض قرار گيرد.
شمشير دو لبه
هنگ كنگ به عنوان يك شريك تجاري براي امريكا بهترين و بيشترين واردات را از اين كشور دارد. بر اساس آمار، تراز تجاري ايالات متحده با هنگ‌كنگ بين سال‌هاي ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۸ نزديك به ۳۰۰ ميليارد دلار بود كه بهترين تراز تجاري امريكا در ميان همه شركاي تجاري‌اش محسوب مي‌شود. بيش از ۱۳۰۰ كمپاني امريكايي در هنگ‌كنگ شعبه مركزي تاسيس كرده‌اند و فرمان جديد رييس‌جمهور امريكا مبني بر همتراز تلقي كردن روابط واشنگتن و هنگ‌كنگ با چين باعث مي‌شود كه بسياري از قوانين محدود كننده روابط تجاري با چين عليه هنگ‌كنگ هم اعمال شود كه به اين كمپاني‌هاي امريكايي ضررهاي عمده‌اي وارد مي‌كند.