يك دهه از حمله اسراييل
به كشتي مرمره تركيه گذشت
محمود فاضلي
از حمله كماندوهاي رژيم صهيونيستي اسراييل به كشتي مرمره تركيه كه حامل كمك‌هاي بشردوستانه براي غزه بود 10 سال گذشت. در اين حادثه 9 نفر از مسافران كشتي تركيه جان خود را از دست دادند و يك نفر از مجروحين حادثه نيز در سال 2014 پس از چند سال كما درگذشت. اسراييل كشتي آزادي-2 را با هدف لزوم پايان دادن به محاصره دريايي نوار غزه متوقف و 8 نفر از سرنشينان آن را بازداشت كرده بود. اين كشتي‌ها به دليل همزماني عزيمت آنها با هفتادمين سالروز نكبت(روز تاسيس رژيم صهيونيستي) و حمايت از حق بازگشت آوارگان فلسطيني به خانه و كاشانه خود، كشتي «بازگشت» نام‌گذاري شده بود. پس از اين حادثه، حمايت اسراييل از برگزاري همه‌پرسي جدايي‌طلبي در اقليم كردستان عراق در ماه سپتامبر 2017 روابط دو طرف به سردي گراييد.
از زمان وقوع حادثه براي اين كشتي، حملات دو طرف به يكديگر و حملات تند اردوغان كه اسراييل را يك «دولت تروريست كودك‌كش» خواند همچنين به رسميت شناختن بيت‌المقدس به عنوان پايتخت رژيم صهيونيستي توسط دولت ترامپ و واكنش تركيه در تشكيل نشست سازمان كنفرانس اسلامي براي محكوم كردن آن، كودك‌كشي در مناطق اشغالي فلسطين، دفاع از حقوق مظلومين و مناقشه بر سر ذخاير انرژي در درياي مديترانه تنش ميان طرفين را دامن زده است. اردوغان در سال‌هاي اخير بارها در سخنراني عمومي از مردم فلسطين حمايت كرد و متقابلا اسراييل، آنكارا را به اشغال قبرس شمالي و قتل عام زنان و كودكان مناطق كردنشين از سوي ارتش متهم كرد.
به دنبال اين حادثه، روابط آنكارا- تل آويو به مدت 6 سال به تعليق درآمد. تركيه براي عادي‌سازي روابط با اسراييل خواستار عذرخواهي، پرداخت غرامت به خانواده‌هاي قربانيان و لغو محاصره غزه از سوي اين كشور شد اما تحقق اين خواسته‌ها چندين سال به طول انجاميد. اسراييل پس از گذشت 3 سال از تركيه عذرخواهي كرد و تركيه در 2016 در ازاي دريافت مبلغ 20 ميليون دلار به عنوان غرامت مالي از سوي اسراييل، رسما عدم پيگيري پروسه قضايي عليه سربازان و مسوولان اسراييلي را پذيرفت. به رغم عادي‌سازي روابط، خانواده‌هاي 10 نفر از قربانيان هيچ وقت خواستار دريافت غرامت مالي از اسراييل نبوده و همواره خواستار اجراي روند قضايي هستند.
يكي از خانواده قربانيان اعتقاد دارد، دولت اسراييل سرپوش گذاشتن روي ظلم‌هاي خود را دوست داشته و اين آماج را با استفاده از پول، زورگويي يا قدرت لابي انجام مي‌دهد. آنها به تركيه، خانواده‌هاي قربانيان چندين بار پيشنهاد پرداخت پول دادند و اسراييل خواستار مختومه كردن اين پرونده در ازاي پراخت غرامت بود. ولي ما تا صدور حكم تركيه با قاطعيت از دعواي مرمره حمايت كرده و تاكيد كرديم كه پول اسراييل را نمي‌خواهيم. در آن دوران پيگيري قضايي ما در تركيه همواره مختل مي‌شد چراكه به دليل موانع ساختاري كه در آن دوران در تركيه وجود داشت در 2012 اقامه دعوي كرديم. حمله به كشتي مرمره ماهيت اسراييل را به عنوان يك دولت تروريستي به اثبات رساند و لزوم متوقف كردن حملات وحشيانه اين دولت تروريستي را به جهان نشان داد. اسراييل با يك حماقت بزرگ افراد غيرنظامي را در آب‌هاي بين‌المللي مورد حمله قرار داد و به دليل اين رفتار خود بايد محاكمه و مجازات مي‌شد. در آن زمان ما به عنوان بازماندگان قربانيان اين كشتي براي اقامه دعوا عليه اسراييل به مراجع قضايي مراجعه كرديم. همچنين عليه فرماندهاني كه در اين حمله حضور داشتند و مسوولان ارشدي كه دستور اين حمله را صادر كرده بودند، شكايت شد. در تركيه بعضي‌ها مانع ارسال شكايت به دادگاه كيفري بين‌المللي و دادگاه حقوق بشر شدند. در 2016 نيز اسراييل مسير هر گونه روند قضايي و محاكمه عليه اين كشور را رسما مسدود كرد. همه بايد بدانند كه اسراييل يك دولت بي‌پروايي است كه به وعده‌هاي خود عمل نمي‌كند. ما نزد دادگاه بين‌المللي لاهه دعواي مرمره را اقامه كرديم ولي اين دعوا در حال حاضر به تعليق درآمده است.
اخيرا بهبود مناسبات تركيه- اسراييل از سوي مقامات و رسانه‌هاي اسراييل هم مورد توجه قرار گرفته است. كاردار سفارت اسراييل درآنكارا مدعي است، طرفين بدون اينكه نيازي به توافق در تمامي موضوعات داشته باشند، مي‌توانند در عرصه‌هاي تجارت دوجانبه، مبارزه با ويروس كرونا، گردشگري، انرژي و آموزشي همكاري كنند. در ماه آوريل تركيه 3 هواپيما لوازم پزشكي براي مبارزه با ويروس كرونا به اسراييل ارسال كرد. خطوط هوايي اسراييل كه پروازهايش به تركيه را از مارس 2007 به دلايل تجاري متوقف كرده بود پس از 13 سال براي اولين بار به فرودگاه آتاتورك هواپيما فرستاد. دو طرف حتي در بدترين زمان نيز مناسبات ديپلماتيك خود را قطع نكرده و تجارت فيمابين نيز كاهش نيافته است.
اوزگور اوزال، رييس فراكسيون حزب جمهوري خلق نيز طي انتقاد از رويكرد آنكارا در روند كشتي مرمره اعلام كرد، اردوغان ماه‌ها پيش از وقوع حادثه گفته بود:«درصورت لزوم من نيز سوار يك كشتي خواهم شد و به غزه خواهم رفت. تحت تاثير همين سخنان اردوغان بود كه برخي افراد براي شكستن محاصره غزه با كشتي به راه افتادند. حضور برخي از نمايندگان حزب عدالت و توسعه در مراسم بدرقه اين كشتي را نبايد فراموش كرد. اردوغان نه عملا بلكه از لحاظ روحي و معنوي به اين حمله كمك كرده است. پس از آن اتفاق، شديدترين واكنش به مداخله اسراييل عليه كشتي از سوي همين افراد نشان داده شد. به اعتقاد او بعدها قراردادي بين تركيه و اسراييل كه شامل ماده‌هايي كه به طور جدي باعث تضييع حقوق مظلومين حادثه مرمره و بازماندگان آنان شد به امضا رسيد. اين قرارداد مسير مختومه كردن پرونده اين كشتي با پرداخت خون‌بها از سوي اسراييل را تغيير داد.