اندر مزيت كرونا در كتابخانه‌ها
ماهرخ ابراهيم‌‌پور
درباره چند ماهي كه كشور ما درگير كروناست، مطالب زياي نوشته شد و حرف‌هاي زيادي مطرح. حرف‌هايي كه اگر برگرديم به عقب برخي از آنها چندان درست نبود و نشان داد كه ما در شرايط بحراني به ويژه در حوزه فرهنگ چه قدر خالي از انديشه و راهبرد و ايده هستيم. حال اگر همين حوزه فرهنگ را به كتابخانه‌ها تقليل دهيم، اوضاع خيلي اسفناك است در زماني كه با بحران كرونا درگير شديم، ديگر آن مديران محاسن‌دار و آن زنان محجبه بيرون آمده از دل سياست كارگشا نبود با اولين نشانه‌هاي كرونا در سكوت محض فرو رفتند و چند بيان كليشه‌اي و بي‌معنا نتوانستند نقشي فراخور وظيفه و حرف‌هاي قشنگ معارفه و نشست‌‌هاي خبري ايفا كنند. مديراني كه پشت ميز كتابخانه‌ها نشستند و در دوران كرونا مي‌توانستند با ايده‌هاي جديد يا حتي نيم‌نگاهي به كشورهاي درگير با كرونا خلاقيتي را كپي كنند و قدري از انفعال بيرون بيايند، صحبت از كتابخانه‌هايي است كه با بودجه‌هاي خوب و متوسط چند ماهي محو شدند و به كما رفتند و هنوز هم به حالت حتي نيمه عادي برنگشته‌اند. يادم است در جلسه معارفه آنها چه سخناني كه نگفتند و چه وعدهايي كه ندادند، اما كرونا به خوبي مشخص كرد كه ما به چه مديراني نياز داريم؛ مديراني خلاق و داراي قدرت ريسك آن هم در حوزه فرهنگ. اگر نگاهي به مجموعه فعاليت‌هاي كتابخانه ملي بكنيم، به احتمال زياد نمره مثبتي به مديران پير و جوان باسابقه و بي‌سابقه آن نخواهيم داد. مديراني كه گفتند كتابخانه ملي تنها سالن مطالعه نيست، اما آيا آنها در دوران بحران توانستند در حد بودجه و امكانات خود ايفاي نقش كنند؟ ماحصل فعاليت كتابخانه ملي مشتي عدد و رقم است كه خبر از بازديد و مراجعه آنلاين كاربران مي‌دهد با رييسي كه سال گذشته كم حاشيه نداشت و تا مرز بركناري پيش رفت و ناگهان با كرونا خود و دستگاهش به كناري رفتند تا قدري خيالش آسوده شود. البته كشور ما براي كتاب خواندن، سندخواني و نشريات تنها به كتابخانه ملي متكي نيست، كتابخانه مجلس شوراي اسلامي هم براي خود دم و دستگاهي دارد كه آن هم با آمدن مديري با آشنايي مختصر به كتابخانه و كتابداري نوين به اندازه كافي حاشيه داشته و درگير چارت‌سازي بوده است و به دليل اين مشغله مهم در دوران كرونا همچون ساختمان اصلي در سكوت محض فرو رفت و نتوانست حتي به اندازه يكي از دستگاه‌هاي ديجيتال سازي و كارمندان و كارشناسان پرمايه خود سودمند باشد؛ كتابخانه‌اي كه با همت رجال سرشناسي چون ارباب كيخسرو و پيرنيا، تقي‌زاده و ديگر بزرگان سياست و فرهنگ داير شد و طي طريق كرد و در برهه كنوني در ضعيف‌ترين دوران خود به سر مي‌برد. كتابخانه‌اي كه حتي نتوانست با فعال كردن سايت موزه از تعطيلي كرونا بهره بگيرد و قدري جوانان ايراني را با گذشته پارلماني ايران آشنا سازد. باز هم در ميان فهرست پر و پيمان كتابخانه‌ها، نام كتابخانه و موزه ملك است كه اين كتابخانه هم نتوانست در حد و اندازه خود در دوران كرونا فعاليت كند .گزافه نيست اگر بگويم در ميان كتابخانه‌هاي نام گران ايران، كتابخانه مركزي دانشگاه تهران با حضور رسول جعفريان دست و پا زد، تا مأمن و منبعي براي كتاب دوستان، استادان و دانشجويان و پژوهشگران در ايام قرنطينه باشد، كتاب‌ها، رساله‌هاو نسخ خطي زيادي روي سايت كتابخانه بارگذاري شد تا دست كتابدوستان و اهل مطالعه خالي نباشد و بتوانند در اين اوضاع سردرگم دور از كتاب نمانند. كتا‌ب‌هايي كه با تلاش همكاران مديريت كتابخانه بارگذاري شد تا جعفريان نشان دهد اهل فرياد منبري نيست و در عمل كاري را كه سال‌ها از آن دم مي‌زد و حركت به سوي ديجيتال‌سازي را در عمل پياده مي‌كند، كاري كه از كتابخانه مجلس آغاز شد و امروز لِك‌لك‌كنان و مورچه‌وار پيش مي‌رود و با آن بودجه و امكانات و... .