پديده بين‌المللي فساد
محمود فاضلي
فساد مالي در سطح مقامات كشورهاي مختلف جهان مرز نمي‌شناسد. اخيرا يك بار ديگر موضوع فسادخوان كارلوس پادشاه سابق اسپانيا در پرونده خط آهن سريع‌السير مكه- مدينه موسوم به «پرنده بيابان» مبني بر دريافت رشوه از آل سعود در كنگره نمايندگان اسپانيا مطرح و به ثبت رسيده است. 8 حزب اسپانيايي(دموكرات كاتالونيا، چپ جمهوري‌خواه كاتالونيا، كوپ، ملي‌گراي باسك، بيلدو، ماس پاييس، كمپروميس و ملي‌گراي گاليسيا) در آستانه سفر آتي «محمد بن سلمان» وليعهد عربستان به مادريد درخواست رسمي خود را براي تشكيل كميسيون تحقيق و تفحص از فساد مالي پادشاه سابق اين كشور را در كنگره نمايندگان ثبت كردند. احزاب چپ اسپانيا نشان داده‌اند كه واكنش‌ها در مقابل اتهامات پادشاه پيشين حداقل براي آنها كافي نبوده است و از پادشاه كنوني مي‌خواهند تا هر آنچه را براي ارث بردن از پدرش براي او باقي مانده است، كنار بگذارد. حزب چپگراي پودموس درخواست خود براي ايجاد كميسيون تحقيق و تفحص را به شكل مستقل به ثبت رساند و اميدوار است با كار حقوقي كه در متن آن انجام شده، احتمال رد شدن آن از سوي هيات رييسه كنگره نمايندگان بسيار سخت و يا غيرممكن شود. دو حزب سوسياليست و مردمي كه مجموعا 208 كرسي را در اختيار دارند، مخالف تشكيل اين كميسيون هستند.
ديوان عالي اسپانيا به دنبال چنين اتهامي موضوع آغاز تحقيقات رسمي اين پرونده را به جريان انداخت. تحقيقات به يكي از دادستان‌ها و 3 دستيارش محول شد. بر اساس اين پرونده، تحقيقات قضايي با هدف يافتن سرنخ‌هايي در اثبات جرم مطرح شده با بررسي وقايع در ژوئن سال 2014 ميلادي در زمان پادشاهي «خوان كارلوس» انجام خواهد شد. ملك عبدالله، پادشاه سابق عربستان 88 ميليون يورو(78ميليون پوند) به پادشاه اسپانيا پرداخت كرد كه دادستان‌ها بر اين باورند كه اين مبلغ مي‌تواند بازپرداخت‌هاي پروژه‌هاي اسپانيا در عربستان بوده باشند. خوآن كارلوس در سال 2011 نقشي قاطع در كمك به پيروزي(يك شركت) كنسرسيوم اسپانيايي در قرارداد فوق داشت.
افشاي اين موضوع در آن دوره زماني بازتاب وسيعي در افكار عمومي مردم اسپانيا بر جاي گذاشت و پس از اين رسوايي‌ها، محبوبيت خانواده سلطنتي كاهش يافت و حتي «فيليپ ششم» پادشاه مجبور شد در پي افشاي رسوايي رشوه 100 ميليون يورويي از عربستان توسط پدرش اعلام كرد، مي‌‌خواهد همه به طور رسمي و عمومي بدانند كه تصميم خود در صرف نظر كردن از ارث شخصي كه مي‌تواند به او تعلق گيرد همچنين هر گونه دارايي، سرمايه‌گذاري يا ساختار مالي كه ريشه آن با قانون يا معيارهاي شايستگي فعاليت‌هاي نهادي و خصوصي دربار مطابقت نداشته باشد را به پدرش ابلاغ كرده و علاوه بر قطع حقوق 194 هزار يورويي سالانه پدرش از دريافت ارثيه پدري نيز صرف نظر مي‌كند.
پادشاه جوان در گذشته اعلام كرده بود «مسوولان بايد پاسخگوي رفتارهاي غيرمعمول و ناشايست خود باشند و اين امر كه اين افراد محاكمه شوند، نشانه‌اي از عملكرد يك دولت مشروع است. بايد بدون هيچ گذشتي، فساد مالي را از جامعه ريشه‌كن كرد».
آغاز تحقيقات در اين زمينه حتي اگر مانند سابق و رد دو لايحه قبلي اين بار هم نتيجه‌بخش نباشد اما مي‌تواند موجب فصل جديدي از مبارزه با فساد مالي در ميان مقامات ارشد اين كشور باشد. اگرچه دولت اسپانيا و احزاب راست‌گرا در واكنش به انصراف فيليپ ششم پادشاه اين كشور از ارث پدري از او حمايت كردند اما احزاب چپ‌گرا اين انصراف را كافي ندانسته و خواستار بررسي فساد پادشاه سابق شدند. بسياري در اسپانيا معتقدند، پادشاه اسپانيا مجبور به گرفتن اين تصميم شده زيرا عربستان به دليل ميانجي‌گري خوآن كارلوس در معامله قطارهاي سريع‌السير اسپانيا با عربستان به او رشوه داده است.
در سال گذشته به دنبال اتهامات يك شبكه فساد گسترده مالي و اداري چهره‌هاي شاخصي از حزب مردمي اسپانيا تحت تحقيق قضايي قرار گرفته و محاكمه 37 نفر از جمله اعضاي رهبري حزب حاكم اسپانيا در يكي از دادگاه‌هاي مادريد برگزار شد كه با استقبال و حمايت افكار عمومي مردم رو‌به‌رو بود. فاش شدن اسناد فساد مالي باعث شد، مقامات مختلفي از دولت‌هاي قبلي و كنوني كه شمار آنها به بيش از 100 نفر رسيده از احزاب بركنار و راهي زندان شدند. احزاب سياسي كشور به ويژه حزب حاكم تلاش كرد براي قضاتي كه به تحقيق و محاكمه سياستمداران مي‌پرداختند، مانع‌تراشي كنند اما مردم از مبارزه با فساد مالي رضايت كاملي داشتند.