تاريخي كه تحريم‌هاي تسليحاتي و پمپئو را منقضي مي‌كند
دروغ‌هاي مضحك امريكا براي قطعنامه ضدايراني
شهاب شهسواري
پنج عضو شوراي امنيت سازمان ملل متحد، از جمله چهار عضو داراي حق وتو، تاكيد كرده‌اند كه طرح امريكا براي تمديد تحريم‌هاي تسليحاتي عليه ايران را نمي‌پذيرند، اما امريكايي‌ها، تا ساعاتي پيش از برگزاري جلسه چهارشنبه‌شب شوراي امنيت براي بررسي پيش‌نويس قطعنامه پيشنهادي واشنگتن دست از زمينه‌سازي با دروغ و اتهام‌زني به تهران برنداشتند. 18 اكتبر امسال يكي از كليدي‌ترين تاريخ‌هاي مورد اشاره در برجام است كه مي‌تواند به آزموني جدي براي تعهد جامعه بين‌المللي در برابر ايران تلقي شود. دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا كه دو سال پيش با خروج از برجام، اميدوار بود بتواند به سرعت تحريم‌هاي شوراي امنيت را عليه ايران احيا كند، حالا كم‌كم آماده مي‌شود تا چند روز پيش از انتخابات رياست‌جمهوري در امريكا، با منقضي شدن هميشگي تحريم‌هاي تسليحاتي شوراي امنيت عليه ايران روبه‌رو شود، اتفاقي كه نشانه‌اي واضح از شكست كارزار فشار حداكثري او تحت رهبري مايك پمپئو وزير خارجه خواهد بود. پمپئو كه تاكنون ادعا كرده استراتژي كارزار فشار حداكثري‌اش كاملا موفق بوده است، به هر تلاشي براي مانع‌تراشي در برابر انقضاي تحريم‌ها دست زده است، ديروز ارايه قطعنامه تمديد تحريم‌هاي تسليحاتي يكي از واپسين گام‌ها در اين مسير بود، گامي كه در صورت شكست، مي‌تواند وزارت خارجه و حرفه ديپلماسي پمپئو را يكجا منقضي كند. يك روز بعد از آنكه امريكا، پيش‌نويس قطعنامه تحريم تجارت تسليحات متعارف عليه ايران را به شوراي امنيت داد، شوراي امنيت چهارشنبه شب جلسه‌اي براي بررسي محتواي اين پيش‌نويس تشكيل داد. هفته آينده هم قرار است دبيركل سازمان ملل متحد در جلسه شوراي امنيت گزارش 6 ماهه خود در مورد نحوه اجراي قطعنامه 2231 را به اطلاع اعضاي شوراي امنيت برساند. بر اساس قطعنامه 2231 شوراي امنيت سازمان ملل متحد، تحريم تسليحات متعارف عليه ايران، 18 اكتبر سال جاري ميلادي (چهار ماه ديگر) لغو مي‌شوند. وزير خارجه امريكا، سه‌شنبه‌شب، با يك دروغ به قصد نگران كردن افكار عمومي بين‌المللي از لغو تحريم‌ها عليه ايران، به استقبال جلسه شوراي امنيت سازمان ملل متحد رفت. دروغ مضحكي كه ساعتي بعد دستمايه پيام فكاهي ظريف در تمسخر ادعاهاي عجيب امريكا شد. همزمان يك خبرگزاري تندروي نزديك به دولت امريكا با انتشار گزارشي مدعي شد به اسنادي دست يافته است كه از كارخانه پنهان تسليحاتي ايران براي توليد سوخت موشك پرده بر مي‌دارد، فعاليتي كه ساعتي بعد مشخص شد نه تنها از سال‌ها پيش توسط ايران با افتخار اعلام شده و علني است، بلكه توليد آن از مدت‌ها پيش در وزارت دفاع ايران آغاز شده‌بود.
امريكا در شوراي امنيت تنهاست
چين و روسيه، دو عضو دايم شوراي امنيت قبلا موضع خود را در قبال تمديد تحريم‌ها عليه ايران اعلام و تاكيد كرده‌اند كه استدلال امريكا در مورد لزوم اين اقدام را قبول ندارند. اين دو كشور، هفته گذشته به قطعنامه پيشنهادي سه كشور اروپايي طرف برجام در شوراي حكام آژانس بين‌المللي انرژي اتمي هم راي منفي داده‌بودند. وزير خارجه روسيه، ماه گذشته در نامه‌اي به دبيركل سازمان ملل متحد، تاكيد كرده‌بود كه سازمان ملل بايد جلوي تلاش امريكا براي احياي بحث تحريم‌هاي تسليحاتي ايران را بگيرد، چرا كه «تحريم‌هاي مصوب شوراي امنيت، يك اقدام موقت براي زمينه‌سازي مذاكرات برجام بودند كه در حال حاضر ديگر موضوعيت ندارند.» سه كشور اروپايي طرف برجام هم كه دو تاي آنها عضو دايم شوراي امنيت هستند، هفته گذشته بعد از جلسه شوراي حكام آژانس بين‌المللي انرژي اتمي، به‌رغم پيشنهاد و تصويب قطعنامه ضدايراني، تاكيد كرده‌بودند كه از تلاش‌هاي امريكا براي احياي تحريم‌هاي شوراي امنيت عليه ايران حمايت نمي‌كنند. كارشناسان پيش‌بيني مي‌كنند كه امريكا حتي از دريافت 9 راي براي به بحث گذاشتن اين پيش‌نويس در جلسه رسمي شوراي امنيت هم ناتوان باشد.
مضحكه جنگنده‌هايي كه مي‌روند و برنمي‌گردند!
مايك پمپئو، مدعي است كه فارغ‌التحصيل دانشگاه نظامي وست‌پوينت امريكاست و در امور نظامي تبحر ويژه‌اي دارد. او كه همواره در سخنراني‌هايش خاطرات دوران خدمت نظامي‌اش در شرق اروپا را براي حاضران تعريف مي‌كند، روز سه‌شنبه با انتشار يك پيام در مورد ايران نشان داد كه نه تنها چندان سررشته‌اي از مسائل نظامي ندارد، بلكه مفاهيم ساده رياضي همچون تفاوت حداكثر توان پروازي جنگنده با برد عملياتي آن را هم درك نمي‌كند، يا حتي تصور مي‌كند كه جنگنده‌هاي نظامي بعد از طي كردن حداكثر مسير، مانند موشك در آخرين نقطه پروازشان سقوط مي‌كنند. شايد آن‌گونه كه خود پمپئو در يك سخنراني اظهار كرده بود در وست‌پوينت به او «دروغگويي و فريب» آموخته‌اند. پمپئو در حساب كاربري خود با نشر نقشه‌اي عجيب نوشته‌بود كه «اگر تحريم‌هاي تسليحاتي عليه ايران در ماه اكتبر منقضي شود، ايران مي‌تواند جنگنده‌هاي جديدي مانند جنگنده‌ها سوخو30 روسي و جي10 چيني بخرد كه بسيار مهلك هستند و اروپا و آسيا مي‌تواند هدف حملات ايران قرار گيرد. ايالات متحده (امريكا) هرگز اجازه چنين كاري نخواهد داد.» ضميمه اين پيام تصوير نقشه‌اي از ايران و كشورهاي پيرامون آن بود كه دايره‌هايي به شعاع وسيع، در اروپا تا سوئد، در آفريقا تا ليبي و در آسيا تا بنگلادش نقش بسته‌بود. ساعتي بعد، محمدجواد ظريف، وزير خارجه جمهوري اسلامي ايران با بازنشر توييت عجيب پمپئو نوشت: «پمپئو آنقدر براي فريب دادن جهانيان عجله دارد كه ادعا مي‌كند درست در ماه اكتبر ايران جنگنده مي‌خرد، بعد آنها را به صورت يك طرفه به حداكثر بردشان اعزام مي‌كند، شايد بتواند توضيح بدهد بعد از اينكه اين همه مسير طي كردند چگونه قرار است بدون سوخت به ايران باز گردند؟» اشاره ظريف به توضيح نقشه مذكور بود كه تاكيد كرده‌بود حداكثر برد جنگنده‌ها، فقط برد يك‌طرف آنهاست و قاعدتا برد عملياتي جنگنده‌هاي مورد اشاره نصف اين برد حداكثري خواهد‌بود.
ايران چه سلاح‌هايي قرار است بخرد؟
در شرايطي كه تحريم‌هاي وضع شده در قطعنامه‌هاي 1747 – 1835 و 1929 شوراي امنيت سازمان ملل متحد در مورد منع معاملات تسليحاتي با ايران همچنان جاري هستند، ايران هنوز جزيياتي از اهدافش براي خريد سلاح بعد از انقضاي اين تحريم‌ها در تاريخ 18 اكتبر پرده‌برداري نكرده است. هر چند پيش از اين گزارش‌هايي توسط رسانه‌هاي دولتي روسيه در مورد مذاكره قرارداد تسليحاتي 10 ميليارد دلاري ميان تهران و مسكو، بعد از تحويل سامانه‌هاي موشكي اس300 با هدف خريد تانك، هليكوپتر و جنگنده، مطرح شده‌بود، اما محتواي اين قراردادها هنوز در سطح گمانه‌زني‌هاي رسانه‌اي باقي مانده است. در عين حال امضاي اوليه «توافق جامع شراكت استراتژيك» ميان تهران و پكن در سال 2016 كه بخشي از آن به همكاري‌هاي نظامي و امنيتي بازمي‌گردد، گزينه آغاز معاملات تسليحاتي ميان ايران و چين بعد از انقضاي تحريم‌ها را هم پيش رو قرار مي‌دهد. گمانه‌زني‌هاي مختلفي در مورد حضور كارشناسان و فناوري‌هاي چيني در توسعه سامانه‌هاي پدافندي و موشكي ايران در گذشته مطرح شده، اما قرارداد رسمي ميان دو كشور براي خريدهاي نظامي بعد از انقضاي تحريم‌ها، هنوز امضا نشده است. در برابر اتحاديه اروپا و بريتانيا، تاكيد كرده‌اند كه به‌رغم انقضاي تحريم‌هاي تسليحاتي شوراي امنيت، تحريم‌هاي داخلي اتحاديه اروپا عليه معامله تسليحاتي با تهران تا سال 2023 را همچنان حفظ مي‌كنند. در متن برجام هم سه كشور اروپايي و اتحاديه اروپا، تاكيد كرده‌بودند كه تا سال 2023 معامله تسليحاتي با ايران انجام نخواهند داد. ادعاي امريكا در مورد ورود فوري جنگنده‌هاي روسي و چيني به ناوگان نيروي هوايي ارتش جمهوري اسلامي ايران و نيروي هوا- فضاي سپاه پاسداران، با توجه به نهايي نشدن هيچ يك از قراردادهاي خريد، چندان با منطق سازگار به نظر نمي‌رسد، هر چند قطعا ايران پس از انقضاي تحريم‌هاي شوراي امنيت تلاش خواهد كرد تا توان نظامي خود را بهبود ببخشد و از فناوري‌هاي متعارف روز دنيا، چه چيني و روسي و چه از ديگر كشورها، بدون هيچ محدوديتي بهره‌مند شود.
امريكا استراتژي مي‌خواهد نه كارزار
آلما كشاورز، كارشناس پيشين امور ايران و عراق در وزارت خارجه امريكا و پژوهشگر ارشد روابط بين‌الملل دانشگاه كارنگي ملون، در يادداشتي تحت عنوان «امريكا در مقابل ايران به استراتژي نياز دارد نه كارزار» براي انديشكده شوراي آتلانتيك مي‌نويسد: «فارغ از اينكه برجام تا چه اندازه ايراد داشته‌باشد، اين سياست كارزار فشار حداكثري است كه آسيب قطعي به امنيت ملي امريكا وارد كرده است.» اين كارشناس پيشين وزارت خارجه امريكا مي‌نويسد كه پمپئو (وزير خارجه امريكا) و برايان هوك (رييس كميته اقدام عليه ايران در وزارت خارجه) ادعا مي‌كنند كه «فشار حداكثري تاكنون موفق بوده است... در حالي كه واقعيات ميداني دقيقا خلاف اين را نشان مي‌دهند.»اين ديپلمات پيشين امريكايي در ادامه مي‌نويسد: «اگر ترامپ براي دور دوم به رياست‌جمهوري امريكا برگزيده شود، بايد مشورت‌هاي بهتري در مورد استراتژي ايران به او داده‌شود. با گذشت زمان، تحريم‌ها به تدريج اثر خود را از دست مي‌دهند و ديگر توان پيش بردن سياست‌ها را ندارند. تاريخ به ما نشان مي‌دهد كه فشار اقتصادي به تنهايي نمي‌تواند يك نظام را مجبور كند كه رفتار خود را تغيير دهد، به‌علاوه اينكه ايران سابقه موفقي در دور زدن و بي‌اثر كردن تحريم‌ها دارد.» پژوهشگر دانشگاه كارنگي ملون در ادامه مي‌نويسد: «يك سياست خارجي موفق نيازمند تخصص و دانش است. اما مشاهده مي‌كنيم كه برايان هوك از دولت ايران با عنوان يك نظام ماركسيست- ديني ياد مي‌كند، عبارتي كه او از يك سال پيش استفاده از آن را آغاز كرده است، هر اندازه هم كه اين عبارت متناقض باشد و مذهب و ماركسيسم اصولا امكان هم‌افزايي چنداني نداشته‌باشند.» اين كارشناس در ادامه به دولت امريكا توصيه مي‌كند: «امريكا نياز به يك استراتژي دارد كه به صورت واضح اهداف اين كشور و راه‌هاي رسيدن به آن هدف را مشخص كند. جامعه جهاني ديگر اعتباري براي وعده امنيت بين‌المللي از سوي امريكا قائل نيست.»
وزارت خارجه امريكا: ايران دنبال تسليحات هسته‌اي نيست
وزارت خارجه امريكا در گزارش جديد خود كه براي بررسي پايبندي كشورها به معاهدات كنترل تسليحاتي منتشر مي‌كند ،اعتراف كرده كه ايران در حال انجام فعاليت‌هاي مرتبط با ساخت سلاح هسته‌اي نيست. به گزارش فارس، اين اعتراف در بخشي از گزارش موسوم به «پايبندي و تبعيت از توافقنامه‌هاي كنترل تسليحاتي، منع اشاعه و خلع سلاح» كه روز دوشنبه روي وب‌سايت وزارت خارجه امريكا قرار گرفته مطرح شده است. وزارت خارجه امريكا در بخش مربوط به ارزيابي پايبندي ايران به معاهده «ان‌پي‌تي» نوشته است: «ارزيابي ايالات متحده طي دوران گزارش‌دهي همچنان اين است كه ايران در حال انجام فعاليت‌هاي كليدي مرتبط با طراحي و ساخت سلاح هسته‌اي نيست.» واشنگتن، به‌رغم اين گزارش مدعي شده كه ايران همچنان بايد به «سوال‌هاي مهمي» در خصوص فعاليت‌هاي ادعايي خود در گذشته در زمينه «سلاح‌هاي هسته‌اي» توضيح دهد. وزارت خارجه امريكا در اين گزارش همچنين از افزايش دانش هسته‌اي ايران ابراز نگراني كرده است.