مروري بر ترانه «ترك بيروت» سروده و اجراي راجر واتِرز
تِرور در هر صورتي تِرور است
سيد حسين رسولي| راجر واترز از آن هنرمندان مستقلي است كه بيشتر موسيقي‌دوستان او را با كارهاي بزرگ گروه «پينك فلويد» مي‌شناسند اما او يكي از سياسي‌ترين هنرمندان معاصر است كه با هيچ قدرت، نظام و ايدئولوژي خاصي سر سازش ندارد. واترز يكي از مشهورترين چهره‌هاي حامي حقوق فلسطينيان به شمار مي‌رود. ترانهسراي آلبوم «ديوار» چند سال پيش پاي ديوار حائل در كرانه باختري رفت و با نوشتن شعار روي آن خواستار تخريب اين «ديوار» مانند ديوار برلين شد كه در دوران جنگ سرد بين غرب و شرق ساخته شده بود. واترز بارها انديشه‌هاي صلح‌طلبانه و انسان‌دوستانه خود را در رابطه با آزادي، برابري و عدالت فرياد زده و بابت آن نيز هزينه‌هاي سنگيني داده است، زيرا به خاطر حمايت از فلسطينيان با جريان قدرتمند رسانه‌اي و لابي‌هاي پرنفوذ صهيونيست‌ها درگير بوده است. اين هنرمند بريتانيايي در سال ۲۰۰۴ (۱۳۸۳) كاري متفاوت به نام «كشتن بچه/ترك بيروت»
(To Kill The Child/Leaving Beirut) در اعتراض به حمله امريكا به عراق و در حمايت از ديگر كشورهاي اعراب مسلمان چون لبنان و فلسطين منتشر كرد. اين اثر به صورت ديجيتال در سايت اينترنتي خود واترز قرار گرفت و همچنين به صورت «CD» تنها در ژاپن منتشر شد. واترز در مورد اين دو قطعه مي‌گويد: «دقيقا پس از شروع جنگ عراق آغاز به ساخت اين دو قطعه كردم.» او ادامه مي‌دهد: «به نظر مي‌رسد بتوانم با موسيقي اين دو [جرج دبليو بوش و توني بلر] را از صحنه انتخابات بيرون كنم و مخالفتم را ابراز كنم. هميشه هنرمندان توانسته‌اند با ارتباط هنري كه با مردم برقرار مي‌كنند در مورد مسائل سياسي نظرات‌شان را ابراز كرده و مردم هم از اين موضوع استقبال مي‌كنند. من هم احساس كردم كه بايد اين كار را انجام دهم. آنچه براي خودم مهم بود مسووليتي بود كه در مقابل اين موضوع به عنوان يك هنرمند احساس مي‌كردم.» راجر واترز در ترانه خود علاوه بر مسائل سياسي و انساني به تجربه زيسته و خانواده خود نيز توجه دارد و آن را با جامعه اكنون پيوند مي‌زند و تلاش مي‌كند مرزهاي انساني را مشخص كند. او از جنگ جهاني دوم مي‌گويد كه انگليسي‌ها در آن جنگيدند و پيروز شدند ولي حالا همه آلت دست امريكا شده‌اند. راجر در ترانه مي‌گويد: « بايد سر اين مردم بمب بريزيم؟/از كجا مطمئنيم كه اونها براي ما خطر دارن؟/اين كار براي لذته؟ تنبيهه؟ جرمه؟/واقعا دوست داريم اين قله رو فتحش كنيم؟/ طولانيه جاده‌اي كه داريم مي‌ريم.» واترز به دوران نوجواني خود اشاره مي‌كند:
«17 سالم بود كه مادر خدابيامرزم/روياي تابستونم رو برآورده كرد و سوييچ ماشين رو به من داد.» او فورا وارد حوزه سياست مي‌شود و اسم سياستمداران را مي‌آورد: «جرج! [بوش] جرج! [بوش] اون مدرسه‌اي كه تو بچگي تو تگزاس رفتي حتما حسابي خرابت كرده.» در ادامه نيز چنين است: «توني! [بلر]اي جنگ‌طلب بزرگ، من تو كارهات شريك نيستم.» اين ترانه به‌طور مستقيم به قدرت غربي‌ها و به‌طور ويژه دين غالب آنان يعني مسيحيت هم اشاره مي‌كند: «فقط نذاريد كه اين قدرتتون و اين حق مسيحي بودنتون/ همه‌چيز رو براي خودتون و دنيا به گند بكشه.» اما مضمون اصلي ترانه، اين بخش است كه مي‌گويد: «ترور در هر صورتي تروره، حالا ربطي نداره كي مشخص كنه چارچوب رو/تاريخ رو شكست‌خوردگان و نفرين‌شدگان نمي‌نويسن/حالا ما شديم چنگيزخان و لوكريشيا و پسر سام [قاتل زنجيره‌اي].» بايد باز هم تاكيد كنيم كه جذابيت ترانه ترك بيروت در اين است كه راجر واترز حوادث سياسي و انساني اكنون را با تجربه زيسته خود درهم آميخته و با اين كار اثري ماندگار و تاثيرگذار خلق كرده است. اينجا ديگر خبري از تخيل و انتزاع و رويا نيست بلكه همه‌چيز انضمامي است و در امر واقع شكل مي‌گيرد؛ منظور همان چيزهايي است كه باعث مي‌شود دست به تفكر بزنيم و حتي بخواهيم براي تغييرش تلاش كنيم. راجر واترز در بخشي از ترانه مي‌گويد: «سال 1961 اون خانواده [لبناني]، منِ كودك رو بردن خونه‌شون/ نمي‌دونم توي اون جهنم لبنان چه بلايي سرشون اومد/ اگه الان پيداشون كنم چطور مي‌تونم محبتشون رو جبران كنم؟» اين هنرمند بريتانيايي در كنار هنرمندان مطرح ديگري چون كن لوچ (كارگردان برنده نخل طلاي جشنواره كن) و يان مارتل (نويسنده برنده جايزه ادبي من بوكر) بارها به رفتار رژيم صهيونيستي در قبال فلسطينيان اعتراض كرده‌اند.
هنر اعتراض و اعتراض هنري
راجر واترز مقاله‌هاي متعددي در زمينه دفاع از حقوق انسان‌ها، كودكان و اعراب تحت ستم نوشته است كه در يكي از آنها اشاره مي‌كند: «اشغالگري سرزمين‌هاي فلسطيني با آپارتايد در آفريقاي‌جنوبي قابل مقايسه است.» نلسون ماندلا در دوران آپارتايد از هنرمندان بزرگ درخواست كرد تا آفريقاي‌جنوبي را تحريم كنند و اين كار باعث شد تا بالاخره سياهان و سفيدان از حقوق مساوي برخوردار شوند و نظام آپارتايد سقوط كند. البته ديدگاه‌هاي واترز و كن لوچ و اغلب هنرمندان معترض به نظام تبعيض‌آميز و غيرانساني رژيم صهيونيستي از پيش زمينه جريان فكري چپ سرچشمه مي‌گيرد. پدر راجر واترز در جنگ جهاني دوم به دست سربازان آلمان نازي كشته شد. او يك كمونيست بود و زماني كه راجر پنج‌ماهه بود، جان خود را از دست داد. يك‌بار هم گروه بريتانيايي «تجربه‌هاي پينك فلويد» تصميم گرفت تا در سه شهر رژيم غاصب اسراييل كنسرتي از آهنگ‌هاي راجر واترز و ديگر اعضاي گروه پينك فلويد را اجرا كند كه با واكنش تند واترز روبه‌رو شدند: «از اينكه ديدم براي اجرا در تل‌آويو، حيفا و بئر شوع در روزهاي چهار، پنج و شش ژانويه برنامه داريد جا خوردم. لطفا اين كار را نكنيد. خواندن ترانه‌هاي من در برابر شنوندگان تفكيك شده در اسراييل و مشاركت در پاك كردن نژادپرستي و رفتار آپارتايد دولت آن كشور، كاري غيرمنطقي و ناجوانمردانه است.» واترز در ادامه متن خود در توييتر نوشت: «آيا هرگز واقعا به كارهايي كه براي گذران زندگي‌تان به روي صحنه مي‌بريد گوش داده‌ايد؟ مردمي كه مي‌خواهيد براي‌شان برنامه اجرا كنيد با خونسردي به بچه‌هاي همسايه شليك مي‌كنند و آنان را مي‌كشند. به هرچيز انساني كه اعتقاد داريد، شكايت من را بشنويد و همين امروز [كنسرت] را لغو كنيد.» واترز بارها نامه‌هاي سرگشاده‌اي خطاب به هنرمندان مطرح موسيقي منتشر كرده است و از آنان درخواست كرده كه به شهرهاي رژيم صهيونيستي نروند. او در نامه به مدونا (خواننده مطرح موسيقي پاپ امريكايي) و ديگر هنرمندان دعوت شده به «يوروويژن 2019» به تقاضاي كمك فلسطينيان از جامعه جهاني در سال 2004 اشاره كرد و نوشت: «برادران و خواهران فلسطيني ما كه تحت ستم رژيمي آپارتايد و سركوبگر و اشغالگر هستند، در سال 2004 خواستار تحريم فرهنگي اسراييل شدند و من هم همان موقع به درخواست‌شان پاسخ دادم و ديگران را نيز به حمايت از فلسطين و امتناع از اجراي برنامه در اسراييل دعوت كردم.» او در ادامه نامه سرگشاده خود تاكيد مي‌كند: «در تمام اين سال‌ها من را به يهودي استيزي متهم كرده‌اند اما اين اتهام چيزي نيست جز منحرف كردن توجه از موضوع اصلي كه همان جنايت‌هاي اسراييل است. لازم است يادآوري كنم كه من همواره از فلسطين و تمام مردم تحت ظلم و ستم در جهان حمايت خواهم كرد.» اواخر سال ۲۰۱۸ حدود 140 هنرمند خواستار تحريم مسابقه «يوروويژن 2019» شدند. در بين افرادي كه اين نامه را امضا كردند نام شش هنرمند اسراييلي نيز به چشم مي‌خورد. در اين نامه نوشته شد: «ما هنرمنداني از اروپا و فراتر از آن هستيم كه اين نامه را امضا كرده‌ايم و از درخواست هنرمندان فلسطيني براي تحريم مسابقه جهاني خوانندگي «يوروويژن 2019» به ميزباني اسراييل حمايت مي‌كنيم. تا زماني كه فلسطينيان نتوانند از آزادي، عدالت و حقوق برابر برخوردار باشند، هيچ تجارت معمولي با تل‌آويو كه حقوق اوليه فلسطينيان را نقض مي‌كند، نبايد صورت بگيرد.» يكي از جملات كليدي واترز اين است: «ديوار حائل اسراييل صد برابر وحشتناك‌تر از ديوار برلين است؛ ديوار برلين سال‌هاست كه تخريب شده، ولي اين ديوار حائل همچنان پا برجاست.» پس واترز رفتار رژيم صهيونيستي را هم با آپارتايد آفريقاي‌جنوبي و هم با بلوك شرق و ساختن ديوار برلين مقايسه كرده است.
چرا پينك فلويد با ترانه‌هاي واترز مهم است؟
پينك فلويد در سال ۱۹۶۵ توسط دانشجويان سابق، سيد برت، نيك ميسن، راجر واترز و ريچارد رايت تشكيل شد. اين دهه عصر اعتراض‌هاي مدني و اجتماعي و سياسي عليه سرمايه‌داري و سنت‌هاي محدودكننده بود، زيرا هم سياهپوستان و هم زنان و هم جوانان عليه بسياري از قوانين جاري شوريدند. نخستين آلبوم پينك فلويد تحت عنوان ني‌زن بر دروازه‌هاي سپيده‌دم به‌شدت موفق بود و باعث شهرت فراوان آنان شد. ديويد گيلمور در دسامبر ۱۹۶۸ به عنوان پنجمين عضو به اين گروه پيوست و راجر واترز نيز تبديل به ترانهسراي كليدي گروه شد. در اين زمان بود كه پينك فلويد با آلبوم‌هايي مفهومي همچون نيمه تاريك ماه (۱۹۷۳)، كاش اينجا بودي (۱۹۷۵)، جانوران (۱۹۷۷)، ديوار (۱۹۷۹) و برش نهايي (۱۹۸۳) ركوردهاي مهمي برجاي گذاشتند. واترز در اواخر دهه هشتاد ميلادي از پينك فلويد جدا شد و يكي از بزرگ‌ترين كنسرت‌هاي تاريخ به نام ديوار برلين را در سال ۱۹۹۰ برگزار كرد. آلبوم نيمه تاريك ماه در فاصله زماني بين ۱۹۷۲ تا ۱۹۷۳ ضبط شد و تمام ترانه‌ها نيز سروده واترز هستند و باعث شد از نظر ميزان فروش، به رتبه اول در ايالات‌متحده برسد و چهارده سال نيز در جدول باقي بماند. اين اثر به دومين آلبوم پرفروش تاريخ و بيست‌ويكمين آلبوم پرفروش ايالات‌متحده تبديل شد.