نقش جوايز ادبي
ليلا صادقي
جوايز ادبي مي‌توانند نقش‌هاي متفاوتي در جامعه ايفا كنند كه از آن جمله ترويج كتابخواني، توسعه اقتصاد نشر، نشاط فرهنگي، گسترش فضاي انتقادي، ارتقاي سليقه مخاطب عام، تغيير افق انتظارات كليشه‌اي اهالي كتاب و بسياري ديگر از رخدادهاي خوشايندي كه مي‌توانند زيرساخت‌هاي فكري يك جامعه را تقويت كنند كه البته تاثير اين جوايز در بسترهاي مختلف مي‌تواند متفاوت باشد و لازمه چنين فضايي وجود مطبوعات فعال، پاتوق‌هاي فرهنگي، فضاي گفت‌وگومدار همچنين گسترش حضور موسسه‌هاي فرهنگي مستقل است. در صورت فقدان چنين شرايطي، اعتماد مخاطب به انتخاب برگزيدگان جوايز آنقدر كاسته مي‌شود كه به جاي نشاط فرهنگي شاهد رخوتي خواب‌آلود در بستر جامعه خواهيم بود. حضور نقشمند جوايز خصوصي از آن رو حائز اهميت است كه معيارهاي ادبي در انتخاب آثار همچنين سازوكار نظام‌مند داوري فارغ از هر نوع ملاحظات غيرمرتبط تاثيري غيرقابل انكار در ايجاد زيرساخت‌هاي اجتماعي- فرهنگي يك جامعه دارد كه از آن جمله مي‌توان به رسانه شدن يك جايزه اشاره كرد. جايزه‌اي كه مي‌تواند به اهميت تنوع‌هاي فرهنگي و ادبي در بستر جامعه‌اي با قوميت‌هاي متفاوت اشاره كند، مي‌تواند صداي مردم آن جامعه باشد، نگاه و سبك زندگي مخاطب را تغيير دهد، سلايق مخاطب را به سمت خاصي سوق دهد و با مخاطبان خود گفت‌وگويي نقادانه داشته باشد و فرهنگ گفت‌وگو مدار را و در نتيجه تعامل ميان نگاه‌ها و افكار متفاوت را ترويج دهد، مي‌تواند به مرور به يك رسانه تبديل شود و بستري مناسب براي تعامل جهان‌هاي فكري متفاوت ايجاد كند كه خود از مهم‌ترين دستاوردهاي بشري است. براي رسيدن به چنين جايگاهي الزاما داشتن يك پيكره متنوع و مستقل داوري درون يك سازوكار مدون فرهنگي مي‌تواند يك جايزه را به يك رسانه تبديل كند و ...
اين رسانه شدن چه سودمندي‌هايي دارد؟ رسانه‌ها امكان مشاركت اجتماعي را بالا مي‌برند و امكان تعاملي دوسويه ميان مخاطبان و اهالي قلم ايجاد مي‌شود، بسياري از مشكلات فرهنگي به واسطه رسانه‌ها حل مي‌شود، امكان دسترسي بهتري به ذخاير فكري فراهم مي‌شود و بسياري ديگر از تغييراتي كه نياز جامعه است به واسطه رسانه‌هاي مستقل امكان‌پذير مي‌شود و چه بسا اگر ادبيات و فرهنگ يك جامعه بتواند به يك رسانه تبديل شود، قوام هر جامعه‌اي كه به زيرساخت‌هاي فرهنگي‌اش برمي‌گردد دوچندان شود. يكي از مهم‌ترين موانعي كه در طول اين ساليان باعث رخوت ادبي و فروپاشي جوايز خصوصي شده است، گريز گفتمان مسلط از شنيدن تنوع‌ها و تفاوت‌ها بوده و هست و به همين دليل جوايز ادبي خصوصي چنداني در ايران نتوانسته‌اند، دوام بياورند و اين را مي‌توان به عنوان زنگ خطري براي يك فرهنگ ديرپاي با ادبياتي غني تلقي كرد.