بيش از سه چهارم راي‌دهندگان روسي به اصلاحات پيشنهادي پوتين راي مثبت دادند
مانور محبوبيت
شهاب شهسواري
شهاب شهسواري
فته مي‌شود كه نتيجه همه‌پرسي هفته گذشته در روسيه، رياست‌جمهوري ولاديمير پوتين را در اين كشور تا سال 2036 تضمين مي‌كند، هر چند پوتين شخصا تاييد نكرده است كه قصد دارد همچنان در اين مقام باقي بماند، اما استقبال نزديك به سه چهارم راي‌دهندگان از تغييرات پيشنهادي در قانون اساسي روسيه نشان مي‌دهد كه راي‌دهندگان روسي چندان با ايده استمرار رياست‌جمهوري پوتين تا دو دهه ديگر مشكلي ندارند. همه‌پرسي سراسري در روسيه نشان داد كه پوتين، به‌رغم تمام چالش‌ها و بعد از دو دهه قدرت همچنان در ميان راي‌دهندگان روس محبوب است. دوره رياست‌جمهوري پوتين، چهار سال ديگر به پايان مي‌رسد. او سال 2018 با كسب 76 درصد آرا موفق شد براي يك دوره 6 ساله ديگر رياست‌جمهوري را در اختيار بگيرد، اما با تغيير قانون اساسي، فرصت خواهد داشت دو دوره متوالي ديگر هم رييس‌جمهور روسيه باشد، چرا كه محدوديت دو دوره‌اي قانون اساسي جديد عطف به ماسبق نمي‌شود. براي پوتين، مراجعه به آراي عمومي ضروري نبود، او پيش از اين با تصويب اصلاحاتش در پارلمان، بيش از دو سوم پارلمان‌هاي محلي و ديوان عالي، عملا به لحاظ حقوقي رويه قانوني اصلاح قانون اساسي را تكميل كرده بود. اما مراجعه به همه‌پرسي، نوعي مانور اقتدار و محبوبيت براي پوتين بود كه گفته مي‌شد در سال‌هاي اخير و به دليل مشكلات اقتصادي، محبوبيتش را در ميان راي‌دهندگان روس از دست داده است. پايگاه خبري شبكه تلويزيوني دولتي آر‌تي روسيه مي‌نويسد: «حمايت گسترده عمومي از تغييرات پوتين در قانون اساسي روسيه يك هشدار براي غربي‌هايي بود كه معتقدند نظام روسيه در حال فروپاشي است.»
جزييات تغييرات جديد در قانون اساسي روسيه
بر اساس نتايج رسمي همه‌پرسي اصلاح قانون اساسي روسيه، 77.9 درصد راي‌دهندگان با اصلاحات پيشنهادي موافقت كرده‌اند، در حالي كه 21.2 درصد، با اين تغييرات مخالف بودند. به گزارش خبرگزاري ريانووستي، 65 درصد از واجدين شرايط راي دادن در سراسر روسيه در اين همه‌پرسي شركت كرده‌اند. اين اولين تغيير اساسي قانون اساسي روسيه از سال 1993 كه اولين قانون اساسي جمهوري فدراتيو روسيه توسط بوريس يلتسين، رييس‌جمهور وقت به راي گذاشته شد. همه‌پرسي براي تغييرات تازه قرار بود كه ارديبهشت ماه سال جاري انجام شود، اما به دليل شيوع بيماري كرونا اين راي‌گيري تا هفته گذشته به تاخير افتاد. در مسكو و برخي شهرهاي ديگر روسيه، به دليل وضعيت شيوع بيماري شهروندان مي‌توانستند آراي خود را به صورت آنلاين و اينترنتي به صندوق بيندازند و حتي يك فضانورد روس از ايستگاه بين‌المللي فضايي هم در اين انتخابات به صورت آنلاين مشاركت كرد. تغييرات پيشنهادي شامل 206 اصلاح كلي و جزيي در متن قانون اساسي روسيه است كه در يك همه‌پرسي سراسري يك هفته‌اي به راي شهروندان روس گذاشته شد. به جز قانون محدوديت دو دوره‌اي رياست‌جمهوري - كه شامل حال روساي جمهور انتخاب شده تا پيش از اين تغييرات نمي‌شود - مواردي چون تضمين حداقل دستمزد كارگران توسط دولت، اجباري شدن نرخ افزايش سالانه مستمري و حقوق بازنشستگي بر اساس تورم، تعريف ازدواج به عنوان وصلت دائمي يك مرد و يك زن و ممنوعيت انتصاب شهروندان داراي تابعيت مضاعف به مقام‌هاي مهم دولتي از جمله اين تغييرات است.
تغييرات پيشين در قانون اساسي روسيه، پس از فروپاشي اتحاد جماهير شوروي، پس از آن به راي گذاشته شد كه پارلمان روسيه تلاش كرد دولت بوريس يلتسين را به استيضاح بكشاند. يلتسين و متحدانش در مقابل پارلماني كه اكثريت آن در اختيار حزب كمونيست بود، تصميم گرفتند به آراي عمومي مراجعه كنند تا پاسخگويي رييس‌جمهور و نخست‌وزير را در مقابل پارلمان كاهش دهند. پوتين در سخنراني سالانه سال گذشته خود، اعلام كرده بود كه قصد دارد نخست‌وزير روسيه را بيش از پيش در مقابل پارلمان پاسخگو كند و اصلاحاتي در دولت ايجاد كند. بلافاصله بعد از اين تصميم بود كه نخست‌وزير وقت، ديميتري مدودف از مقام خود استعفا داد و ميخاييل ميشوستين توسط پوتين به جاي او منصوب شد.
منتقدان داخلي
مخالفان داخلي ولاديمير پوتين، همه‌پرسي اخير را غيرقانوني توصيف كرده‌اند و اعلام كرده‌اند كه نتايج آن را نمي‌پذيرند. الكسي ناوالني، منتقد سرشناس حكومت روسيه صبح پنجشنبه در پي اعلام نتايج همه‌پرسي در پيام‌رسان تلگرام نوشت: «امروز صبح با خبر راي 78 درصدي به صفر شدن دوره‌هاي رياست‌جمهوري پوتين از خواب بيدار شدم. اين رقم حتي از آراي پوتين در انتخابات 2018 (76 درصد) بيشتر است. روسيه ركورد آراي جعلي را شكست. نتايج اعلام شده هيچ ربطي به نظر مردم روسيه ندارد.» ليوبف سوبل، يكي ديگر از منتقدان سياسي پوتين هم مي‌نويسد: «اين يك راي‌گيري نبود، همه‌پرسي نبود، فقط نمايش بود.» گنادي زيوگانف، رهبر حزب كمونيست، بزرگ‌ترين حزب مخالف پارلمان روسيه هم از طرفداران اين حزب خواسته بود تا به اصلاحات قانون اساسي راي منفي دهند. زيوگانف، روند شتاب‌زده تصويب اين اصلاحات و تغييرات غيرقابل درك در قانون اساسي را دليل اين مخالفت اعلام كرده بود. ولاديمير ژيرينفسكي، رهبر حزب ليبرال دموكرات - كه تاكنون چندين بار با پوتين در انتخابات رياست‌جمهوري رقابت كرده است - از اين اصلاحات حمايت كرده بود.
منتقدان خارجي
برخلاف راي‌دهندگان روسي و ولاديمير پوتين، منتقدان او در غرب از اين تغييرات به شدت ناراضي هستند. دولت‌هاي بريتانيا و امريكا، پوتين را به دخالت در سياست خودشان متهم مي‌كنند و معتقدند كه دولت پوتين با ايجاد يك كارزار اخبار جعلي تلاش مي‌كند سياست را در اين كشورها به نفع خود تغيير دهد. مخالفان دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا، انتخاب او را محصول دخالت مستقيم روسيه در انتخابات امريكا مي‌دانند و تلاش ترامپ براي رابطه دوستانه با پوتين را هم تحقق خواست مسكو در سياست خارجي واشنگتن تلقي مي‌كنند. ضميمه شدن شبه‌جزيره كريمه به خاك روسيه، بعد از درگيري‌ها در شرق اوكراين در كنار وابستگي زياد انرژي اروپا به روسيه و حمايت روسيه از حكومت سوريه كه با مخالفت دولت‌هاي غربي مواجه است، از جمله مشكلات عمده‌اي است كه پوتين را از ديد بسياري از رهبران جهان غرب به يك عنصر نامطلوب بدل مي‌كند. تحليلگران امريكايي، استمرار رياست‌جمهوري ولاديمير پوتين را يك تهديد براي هژموني امريكا بر نظم جهاني تلقي مي‌كنند. هال برندز، استاد مطالعات بين‌الملل دانشگاه جانز هاپكينز در پايگاه خبري بلومبرگ مي‌نويسد: «روسيه مانند چين نيست كه با قدرت اقتصاد فوق‌العاده‌اش بتواند جايگاه اول امريكا در جهان را به چااش بكشد. روسيه نشاني از اتحاد جماهير شوروي سابق در دوران جنگ سرد هم ندارد كه ظرفيت فوق‌العاده نظامي داشته باشد تا خاك بخش اعظم اروپا را به توبره بكشد و برنامه تغيير جهان را در سر داشته باشد. اما روسيه پوتين، از منابع و ظرفيت‌هاي اندكي كه در اختيار دارد، استفاده مي‌كند تا جهان تحت سلطه امريكا را پاره پاره كند. پوتين نمي‌تواند دنبال ايجاد يك نظم نوين جهاني تحت رهبري روسيه باشد، اما مي‌تواند با كشيدن جهان به بي‌نظمي بيشتر، سهمي از عظمت ژئوپليتيك را به كشورش به عنوان يك دولت مهاجم عرضه كند.» اين كارشناس امريكا معتقد است كه روسيه تلاش مي‌كند تا ساختارهاي موجود بين‌المللي متحد امريكا همچون اتحاديه اروپا و ناتو را تضعيف كند و با همكاري سياستمداران «ناآزادي‌خواه» (Iliberal) در اروپا، يك نوار حائل در اطراف روسيه در مقابل نفوذ غرب ايجاد كند. هال برندز مي‌نويسد: «دسترسي بين‌المللي مسكو مانند روزگار گذشته نيست، روسيه فقط يك ناو هواپيمابر دارد كه آن هم هر از چندگاهي دچار آتش‌سوزي مي‌شود. اما پوتين به اين نتيجه رسيده است كه براي افزايش نفوذ روسيه نيازي به قدرت نظامي فوق‌العاده نيست، فقط كافي است كه با قدرت نظامي متوسطي كه قاطعانه در جنگ‌هاي كوچك به كار گرفته مي‌شود، نفوذ خود را در سراسر دنيا افزايش بدهد.»