محمدجواد ظريف پس از بازگشت از سفر يك‌روزه به مسكو
يك وجب از خاك ايران را
به كسي واگذار نمي‌كنيم
گروه ديپلماسي| سي امين سفر محمدجواد ظريف، وزير خارجه كشورمان به فدراسيون روسيه با بازتاب‌هاي بسيار متفاوتي روبه‌رو شد. همزماني اين سفر با چند تحول ديگر در حوزه سياست خارجي نشان از پويايي روابط خارجي ايران در روزگار تحريم و سياست فشار حداكثري ايالات متحده بر ايران و همزمان دست و پنجه نرم كردن دنيا با ويروس كرونا است. روزهايي كه ايران و چين خيز بلندي را براي نهايي كردن پيش‌نويس‌هاي سند همكاري‌هاي راهبردي جامع دو كشور برداشته‌اند و نخست‌وزير عراق در نخستين سفر خود در اين جايگاه به ايران آمده، وزير خارجه كشورمان راهي مسكو، پايتخت روسيه مي‌شود. سفري چندساعته و فشرده كه چشم بسياري از رسانه‌ها دنبال آن بود. از قريب به 5 ساعت مذاكره فشرده ظريف در مسكو، يك ساعت آن به گفت‌وگوي تلفني امن با ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور اين كشور اختصاص داشت كه در آن وزير خارجه، پيام رييس‌جمهور كشورمان را به پوتين اعلام كرد. سفر ظريف به روسيه در روزهايي صورت گرفته كه پرونده‌هاي همكاري يا سوژه‌هاي رايزني ميان تهران و مسكو متعدد و متنوع شده‌اند. حضور ايران و روسيه در سوريه و همكاري‌هاي امنيتي و نظامي دو كشور در اين پرونده در كنار حملات گاه و بي‌گاه اسراييلي‌ها به آنچه مواضع نيروهاي نزديك به ايران مي‌خوانند در كنار عزم كشورهاي عضو ابتكار آستانه براي پايان دادن به روند نظامي در سوريه و ورود به مرحله بازسازي اقتصادي و اصلاحات سياسي در اين كشور يكي از محورهاي اساسي در گفت‌وگوهاي روز گذشته ظريف و همتاي روس بود. علاوه بر آن برجام نيز در حالت اغما قرار دارد و تلاش‌هاي ايالات متحده امريكا براي تمديد تحريم تسليحاتي ايران پس از مهرماه عملا زنگ خطر را براي بازماندگان در برجام به صدا درآورده چرا كه هشدار ايران مبني براينكه اين حركت پايان برجام خواهد بود را جدي گرفته‌اند. از سوي ديگر ايران و روسيه در پرونده‌هاي افغانستان و يمن هم در حال تجربه همكاري‌هاي جديد هستند كه مي‌تواند به همكاري‌هاي راهبردي‌تري در آينده مانند آنچه در سوريه رخ داد، تبديل شود. مقابله با يكجانبه‌گرايي‌هاي امريكاي ترامپ نيز براي هر دو كشور به يك ضرورت تبديل شده و دو طرف قصد دارند زمينه‌هاي همكاري اقتصادي و تجاري را متنوع‌تر كرده و بر حجم همكاري‌هاي سياسي و امنيتي بيفزايند. در حالي كه ايالات متحده امريكا و رژيم اسراييل تلاش مي‌كنند با اقدام‌هايي ضدايراني در سوريه، شوراي حكام آژانس بين‌المللي انرژي اتمي يا شوراي امنيت سازمان ملل متحد ايران را تحريك كرده و كاسه صبر آن را تا پيش از مهرماه لبريز كنند، رفتار ايران نشان از صبر راهبردي دارد كه تهران در سه سال و نيم گذشته از كناره‌گيري ايالات متحده از برجام هم از خود نشان داده است. همزمان نگاه بازماندگان در برجام كه فعلا همگي تن به تمديد موقت مكانيسم حل‌وفصل اختلاف در اين توافق داده‌اند به انتخابات رياست‌جمهوري ايالات متحده هم مرتبط است تا شايد حضور فردي متفاوت از ترامپ در كاخ سفيد بتواند زمين بازي را براي مانور بيشتر در راستاي حفظ برجام هموار كند. در ميان اظهارات محمدجواد ظريف در روسيه و پس از آن در تهران، آنچه بيش از همه به چشم آمد مساله تلاش ايران و روسيه براي تنظيم سند همكاري‌هاي راهبردي جديد در تطبيق با عمق رابطه فعلي دو كشور است. به گفته وزير خارجه كشورمان، در حال حاضر يك قرارداد همكاري بين ايران و روسيه داريم كه در زمان رياست‌جمهوري آقاي خاتمي منعقد و چندبار هم تمديد شده است. ظريف در اين رابطه مي‌گويد: اين قرارداد ۱۰ ساله بوده و دو تا پنج سال تمديد شده و هشت ماه ديگر ۲۰ ساله مي‌شود. اين سند به دوره ديگري از روابط بين‌الملل و روابط ما با روسيه مربوط مي‌شود. با آقاي پوتين توافق كرديم كه اين قرارداد بازنگري شود. البته زماني كه راس موعد مقرر برسد، اگر كسي مخالفت نكند تمديد مي‌شود، ولي بهتر ديديم يك قرارداد جامع راهبردي درازمدت تدوين، قرارداد به روز و نهايتا امضا و براي تصويب به مجلس ارايه شود.
پاسخ به ابهاماتي درباره همكاري با چين
ظريف روز گذشته در حاشيه جلسه هيات دولت توضيحاتي هم درباره شايعات و واكنش‌هاي مطرح‌شده در قبال سند همكاري ۲۵ ساله ايران و چين عنوان كرد و گفت: واقعا هيچ اثري از واقعيت در اين شايعات نيست و دوستان ما كه مي‌خواهند راجع به اين اظهارنظر كنند، ببينند آقاي برايان هوك نماينده ويژه امريكا در امور ايران كه معمار فشار حداكثري است، حتما ايشان هيچ وقت خير مردم ايران را نخواسته وگرنه مردم ايران را در شرايط كرونايي مورد تروريسم اقتصادي قرار نمي‌داد. ايشان اخيرا مقاله‌اي نوشته و به شدت عليه اين توافق صحبت كرده است.
نگراني امريكايي از برآمدن قدرت‌هاي جديد
به گزارش فارس، رييس دستگاه ديپلماسي با بيان اينكه امريكايي‌ها نگران برآمدن قدرت‌هاي جديد هستند، عنوان كرد: در اين برآمدن ايران، چين و هند و كشورهايي از اين دست به عنوان كشورهايي كه در حال ظهور و به عنوان قطب جديد قدرت هستند، مخصوصا چين، هميشه مطرح بودند. ظريف با بيان اينكه امريكايي‌ها از دهه ۹۰ ميلادي تلاش كردند كه مانع برآمدن چين شوند، يادآور شد: حتي كل جنبش نومحافظه‌كاري به قيمت جنگ، به قيمت وارد شدن به جنگ عراق و افغانستان اما به نتيجه نرسيدند. وي افزود: اين واقعيت امر است و صحبت‌هايي كه در اين زمينه مي‌شود هيچ بويي از حقيقت نبرده است. واقعيت اين است كه در سفر شي جين پينگ به ايران كه هفت روز بعد از اجرايي شدن برجام صورت گرفت، ما تمايل داشتيم ايشان زودتر به ايران سفر كند. اما برنامه‌ريزي‌ها و وقت ايشان به گونه‌اي شد كه بعد از برجام انجام شد. برجام در ۲۶ دي ۹۴ اجرايي شد و ايشان سوم بهمن ۹۴ به ايران سفر كرد. ظريف گفت: در آن زمان ما دو تصميم گرفتيم و اعلام علني هم شد. اولين تصميم ما اين بود كه روابط همكاري راهبردي ايران و چين را به روابط مشاركت جامع راهبردي ارتقا دهيم كه سومين مرحله مشاركت راهبردي چيني‌هاست. دو مرحله ديگر دارد، يكي مشاركت جامع راهبردي براي همه فصول است كه با پاكستان دارند و يكي مشاركت ويژه است كه با روسيه دارند. وي خاطرنشان كرد: مشاركت جامع راهبردي را با الجزاير، آفريقاي جنوبي و حتي برخي كشورهاي اروپايي دارند كه همان زمان در سوم بهمن ۱۳۹۴ مطرح شد. همان وقت در بيانيه مشترك روساي جمهور اعلام شد دو كشور برنامه ۲۵ ساله براي رسيدن به اين مشاركت جامع راهبردي دارند و براي تقويت اين مشاركت جامع راهبردي را نهايي خواهند كرد كه به سال ۱۳۹۴ برمي‌گردد.
از همه دستگاه‌ها نظرخواهي كرديم
ظريف ادامه داد: از آن زمان روندي را داخل بين دستگاه‌ها شروع كرديم. اين مشاركت جامع راهبردي به همه دستگاه‌ها مربوط مي‌شود و از همه دستگاه‌ها نظرخواهي كرديم و اين نظرات در چندين مرحله جمع‌آوري شد و در سفري كه در پاييز سال گذشته ۱۳۹۸ به چين داشتم پيش‌نويس ايراني اين مشاركت به طرف چيني ارايه شد و در اسفند ماه طرف چيني براساس پيش‌نويس ايراني، پيش‌نويس خودش را ارايه كرد. ما پيش‌نويس طرف چيني را با برخي اصلاحات عبارتي و محتوايي به هيات دولت برديم و هيات دولت به عنوان مبناي مذاكره، آن را تاييد كرد كه ما بتوانيم با چيني‌ها مذاكرات نهايي را انجام دهيم. به دليل كرونا الان مذاكرات نهايي حضوري هنوز انجام نشده و لذا هيچ سندي معتبر نيست. چيزهايي كه بحث مي‌شود هيچ توافقي درباره آن صورت نگرفته است. وي عنوان كرد: بسيار به توافق نزديك هستيم و به چيني‌ها گفتيم آمادگي داريم درباره سندي كه براساس سند ما به ما دادند مذاكره و نهايي كنيم، احساس ما اين است كه بعد از چند ماه مي‌شود اين سند را نهايي كرد و ان‌شاءالله به امضا رساند و بعد از آن حسب اينكه مواردي داشته باشد كه نياز به تصويب مجلس يا تصويب جهت‌هاي ديگر داشته باشد اقدام قانوني لازم در آن زمينه صورت خواهد گرفت و حتما اطلاع‌رساني به افكار عمومي كاملا شفاف صورت مي‌گيرد. ظريف تاكيد كرد: تا حالا همه مراحل شفاف و اعلام شده بوده و هيچ چيزي پنهان نيست. رييس دستگاه ديپلماسي جمهوري اسلامي ايران همچنين عنوان كرد: مردم اطمينان داشته باشند كه اين دولت و نه هيچ دولت ديگري در ايران يك وجب از خاك ايران را نه به كسي واگذار مي‌كند و نه حتي اجازه استفاده اختصاصي از يك وجب از خاك ايران را به كسي خواهد داد. اين سياستي است كه ما داشتيم. وي گفت: ما براي پيگيري منافع ملي شجاعت داريم و به همين دليل، بهرغم همه فشارها برجام را نهايي كرديم و روي آن ايستاديم. بهرغم همه صحبت‌هاي ضد انقلاب كنوانسيون حقوقي خزر را نهايي كرديم، روابط ۲۵ ساله با چين را نهايي كرديم و آمادگي داريم روابط درازمدت با همه كشورها را نهايي كنيم، به اوراسيا پيوستيم. توافقاتي كه در سفر رييس‌جمهور به عراق شد در تاريخ بي‌سابقه است. ظريف كه با خبرگزاري صدا و سيما گفت‌وگو مي‌كرد، بيان كرد: از همه دوستان خواهش مي‌كنم دستاوردهاي سياست خارجي كه دستاورد كل نظام و دستاورد كل كشور و مرتبط با تماميت ارضي و منافع ملي است را دستخوش بازي‌هاي سياسي قرار ندهند و اجازه ندهند ديگران سوءاستفاده كنند.