به بهانه تعطيلي موقت اداره تئاتر و يك ماموريت جديد
ساختمان خيابان پارس را دادرسي هست؟
شورش تسليمي
گروه‌هاي نمايشي روزگاري اداره برنامه‌هاي تئاتر را به عنوان مامن آماده‌سازي و حتي اجراي نمايش مي‌ديدند. درباره روزگاري صحبت مي‌كنم كه ساختمان خيابان پارس همچنان فعال بود و حتي حضور در فهرست اماكن اجراهاي جشنواره‌اي را به خود مي‌ديد. از آن زمان تا سال‌هاي پاياني دهه 80 شمسي و ابتداي دهه 90 كه بنا بر اثر تعطيلي و فرسودگي عملا به ويرانه‌اي تبديل شد، مديران آمدند و رفتند، هر بار هم انواع و اقسام وعده‌هاي بازسازي و نوسازي يا تخريب و جايگزيني ساختمان به نمونه‌اي به روز مطرح شد كه عملا هيچ‌گاه به سرانجام نرسيد. تصوير متروكه‌اي كه جاي حضور گروه‌هاي تئاتر و هنرجويان به مركز استعمال مواد مخدر و گذران ايام افراد كارتن‌خواب بدل شده، هيچ‌گاه از ذهن هنرمندان تئاتر و اهالي رسانه پاك نشد. هرچه بود مكان ديگري اجاره شد تا فعاليت‌ها ادامه يابد، اما محل جديد هم چهارسال امكانات سرمايشي نداشت! تازه چهارسال بعد از شروع كار در ساختمان استيجاري جديد بود كه با پيگيري شخصي مرضيه برومند، دبير آن سال جشنواره تئاتر عروسكي به اداره برق! شرايط تا حدي تسهيل شد. يعني مرضيه برومند به اداره برق ناحيه فردوسي مراجعه كرد و مريم معترف مدير اداره تئاتر موضوع را با اداره كل هنرهاي نمايشي در ميان گذاشت تا سرانجام در تاريخ 17 تير 1393 مقرر شد برق سه فاز اداره تئاتر وصل شود. حالا گروه‌هاي تئاتر مي‌توانستند وسط گرماي 40 درجه تابستان از كولر استفاده كنند. حسين طاهري، مديركل وقت هنرهاي نمايشي همان زمان در گفت‌وگويي بيان كرد: «ساخت و ساز اداره تئاتر منوط به تامين بودجه است و هر زمان بودجه تامين شود، ساخت و ساز آغاز مي‌شود» و از 1393 تا امروز كه 6 ماه تا 1400 زمان باقي مانده، اين «هر زمان» از راه نرسيده است.
همين يكي، دو سال قبل بود كه مقرر شد ساختمان متعلق به اداره كل هنرهاي نمايشي در خيابان «رازي» از اهداف اوليه تعريف شده فاصله بگيرد، ابتدا بحث تبديل بخشي از ساختمان به سالن بلك‌باكس يا پلاتو تمرين مطرح شد و طبق اطلاعات موثق بعضا هزينه‌هاي بيهوده‌اي هم صورت گرفت. زماني قرار بود بنا به موزه تئاتر اختصاص پيدا كند، گرچه جاي اينها شاهد تبديل شدن ساختمان خيابان مهبد به دبيرخانه جشنواره تئاتر فجر بوديم.
به دستور مديركل سابق هنرهاي نمايشي بخشي از ماموريت‌هاي اداره تئاتر هم در همين ساختمان پيگيري مي‌شد. 12 اسفند 1397 شهرام كرمي ضمن تقدير از علي‌اصغر راسخ‌راد به عنوان مدير «اداره برنامه‌هاي تئاتر» گفت: «در دوره مديريت قبلي اهميت به نيروهاي جوان و فراهم آوردن بستري براي توليد آثار هنرمندان خلاق ولي تازه‌كار هنرهاي نمايشي از مهم‌ترين دستاوردها بود.» او در ادامه به تشريح ماموريت جديد «اداره برنامه‌هاي تئاتر» پرداخت: «ضرورت دارد كه «اداره برنامه‌هاي تئاتر» هرچه سريع‌تر به ساختمان ديگري منتقل شود و يكي از اصلي‌ترين برنامه‌هاي مدير اين اداره، ساخت و ساز و تكميل ساختمان اصلي اين مجموعه باشد. اين مهم از بهار سال آينده آغاز خواهد شد.» مديركل پيشين حتي ماموريت ديگري نيز براي اداره تئاتر بي‌جا و مكان متصور شد. «در اين رويكرد اداره برنامه‌هاي تئاتر در واقع بازوي اداره كل در امور پژوهشي و مسائل بنيادي هنر نمايش خواهد شد. يكي از اين مسائل توليد نمايشنامه و ارايه آن خواهد بود.
در ساختمان جديد كاربري خانه نمايش مي‌تواند تغيير كند و به مكاني براي برگزاري جلسات پژوهشي و نمايشنامه‌خواني تبديل شود.» از تمام اين بايد‌ها و نبايدها، مي‌شودها و بايد بشودها گذشت تا اينكه قادر آشنا، مديركل هنرهاي نمايشي اطلاعات تازه‌اي از سرنوشت «اداره» خانه به دوش «تئاتر» به دست داده است. او در گفت‌وگويي با خبرگزاري ايسنا اعلام كرده «با جابه‌جايي دوباره از ساختمان «مهبد» اداره تئاتر به‌طور موقت تعطيل شده و ماموريتي تازه را دنبال مي‌كند» به اين ترتيب به نظر مي‌رسد كه آشنا عزم چابك‌سازي و ايجاد تغييرات ساختاري در سر دارد. بر اساس گزارش گفت‌وگوي خبرگزاري ايسنا، حالا خبر رسيده كارمندان اداره تئاتر از اين ساختمان هم منتقل شده و به محل اداره كل هنرهاي نمايشي رفته‌اند و در همين باره زمزمه‌هاي تعطيلي اداره تئاتر شنيده مي‌شود. قادر آشنا، مديركل هنرهاي نمايشي در اين باره توضيح مي‌دهد: «در گذشته اداره تئاتر ساختماني داشت با يك‌سري امكانات كه كاملا مشخص بود. سال ۹۰ كه من در اينجا مدير بودم قرار بر اين شده بود آن ساختمان قديمي مقاوم‌سازي شود و تا جايي كه يادم هست مبلغي حدود يك و نيم تا ۲ ميليارد تومان براي اين كار در بودجه پيش‌بيني شده بود، اما عملياتي شدن آن با جابه‌جايي دولت و مديران در معاونت هنري و اداره كل هنرهاي نمايشي همزمان شد و ديگر خبر نداشتم چه اتفاقي افتاده تا الان كه دوباره به تئاتر برگشتم. اداره تئاتر قبلا فضاي تمرين و نيز سالني براي اجرا داشت اما متوجه شدم از زماني كه به فضاي كنوني در ساختمان مهبد منتقل شده هيچ فعاليتي تحت عنوان اداره تئاتر در آنجا نداريم، يعني نه سالني وجود دارد كه به گروه‌ها داده شود و نه محلي براي تمرين هست، فقط نيروهاي اين اداره در آنجا حضور دارند و بلاتكليف هستند. اين در حالي است كه به هر حال از نيروي اداري بايد كمك گرفته شود و بهره‌برداري صورت گيرد. ضمن اينكه در اين جابه‌جايي‌ها با يك جايي هم قرارداد امضا شده بود كه به جاي پلاتو مورد استفاده قرار بگيرد و تمام اينها كار سختي نبود كه احتياج به يك اداره داشته باشد چون بخشي از يك كاري است كه يك نفر در طول روز مي‌توانست انجام دهد. بنابراين به اين جمع‌بندي رسيديم كه در حال حاضر چيزي به عنوان اداره تئاتر با آن مفهوم و كارايي كه از قبل مي‌شناختيم، نداريم و عملا چنين چيزي وجود ندارد.»
در نتيجه همين وضعيت بلاتكليف نيروها و فقدان يك ساختمان مشخص بود كه قادر آشنا در اين راستا ماموريت جديدي را تعريف كرده و از محسن اميري، مدير اداره تئاتر خواسته «موضوع مهمي را كه در اداره كل هنرهاي نمايشي مورد توجه و تاكيد است، يعني كار در فضاي مجازي را پيگيري كند» چراكه به گفته او «دنيا به سمت استفاده از اين فضا رفته» و در شرايط فعلي امن‌تر از هر موقعيت ديگري براي هنرمندان است.
نتيجه آنكه حالا محسن اميري كه روزگاري مسووليت داشت، چشم‌هاي تيزبين را براي رصد عملكرد گروه‌هاي نمايش در فضاي مجازي حاضر و آماده نگه دارد، امروز بايد براي فعاليت هر چه بيشتر گروه‌ها در همين فضا برنامه ارايه دهد، چراكه «دنيا به سمت استفاده از اين فضا رفته» و حالا ما بايد تسهيل‌گر فعاليت هنرمندان حداقل در فضاي آنلاين باشيم. كاري كه شايد بهتر بود همان زمان هم انجام مي‌شد و به عنوان نمونه، پيكر يك گروه تئاتر به خاطر انتشار تيزر نمايش به لرزه نمي‌افتاد. گذشته از اين و تا وقتي ببينيم اميري براي حضور بيشتر در جهان نو چه برنامه‌هايي در سر دارد، مهم‌ترين نكته همچنان خانه به دوشي اداره تئاتر است. مديركل هنرهاي نمايشي در گفت‌وگوي خود به جلسه با كارشناسان اداره طرح‌هاي عمراني وزارت ارشاد در اين باره اشاره مي‌كند: «تا يكي، دو ماه آينده درباره كليات ساختمان اداره تئاتر يك ارزيابي صورت گيرد و ان‌شاءالله به سمت همان برنامه قبلي برويم، گرچه نظر من بر اين است كه 10 سال قبل مي‌گفتيم ساختمان اداره تئاتر مقاوم‌سازي شود و آن زمان اين كار معنا پيدا مي‌كرد، اما الان بايد از نو ساخته شود تا با يك طراحي و ساختار نو و مدرن حتي اگر شرايط فراهم باشد موزه تئاتر را هم در دل آنجا تعبيه كرد.»
با در نظر گرفتن اين نكته كه در ماه‌هاي پاياني فعاليت دولت به سر مي‌بريم، مشخص نيست آشنا آيا موفق مي‌شود ايده يك دهه قبلش را محقق كند يا خير. چندان دور از ذهن نيست كه اين دولت هم برود و دولت بعد بيايد، دوباره تغيير مديريتي و به قولي ما بمانيم با ساختمان تئاتري كه همچنان ويرانه ماند.