آيا چين دو متحد امريكا را به قدرت هسته‌اي تبديل مي‌كند؟
روياي اتمي رياض و ابوظبي
مترجم: هديه عابدي
امارات متحده عربي و عربستان سعودي به شدت مايلند فعاليت اتمي خود را توسعه بخشند و براي اين كار دست به دامان چين شده‌اند. اما آيا با توجه به گسترش تنش‌ها در خاورميانه، امريكا با اين موضوع كنار مي‌آيد؟ دونالد ترامپ رييس‌جمهور امريكا چند روز قبل در مصاحبه‌اي اعلام كرد خطر اشاعه تسليحات اتمي از گرمايش زمين مهم‌تر است. او اين اظهارات را در حالي بيان كرد كه امارات و عربستان قدم‌هاي بلندي را در راستاي هسته‌اي شدن برمي‌دارند. ترامپ در مصاحبه با اكسيوس گفت: مساله اشاعه (تسليحات) اتمي بسيار مهم است و در جهان واقعي از گرمايش زمين مهم‌تر است. اگر بتوانيم كاري را در اين خصوص با روسيه انجام دهيم، خيلي عالي مي‌شود.
بر اساس بيانيه‌اي كه در وب‌سايت سازمان انرژي اتمي چين منتشر شده است، موسسه تحقيقات مهندسي شيمي و متالورژي پكن روز 15 جولاي توافقنامه‌اي را براي انجام تحقيقات مشترك در خصوص استخراج اورانيوم از آب دريا با شهر علم و فناوري ملك عبدالعزيز عربستان امضا كرده است.
اين بيانيه مي‌گويد: كارشناسان چيني و عربستاني قرار است بر اساس اين توافق تحقيقات دو ساله‌اي را روي استخراج اورانيوم از آب دريا انجام دهند. سازمان انرژي اتمي چين و عربستان كه پيش‌تر برنامه مشتركي براي تربيت نيروي انساني و پروژه‌اي براي كشف اورانيوم را با هم اجرا كرده بودند، اكنون با اين توافق وارد دور جديدي از همكاري شده‌اند.
با اينكه عربستان تلاش براي دستيابي به سلاح اتمي را قويا تكذيب مي‌كند، اما محمد بن سلمان، وليعهد اين كشور در سال 2018 اعلام كرد اگر ايران بمب اتمي بسازد، عربستان نيز در اولين فرصت همين كار را انجام خواهد داد.
كريس مورفي، سناتور دموكرات امريكايي روز سه‌شنبه بلافاصله پس از انتشار خبر توافق هسته‌اي چين و عربستان آن را محكوم كرد و گفت: ما توافقنامه‌هايي را در زمينه انرژي اتمي با كشورهاي ديگر امضا مي‌كنيم و آنها بايد بر اساس اين توافقنامه‌ها، به استاندارد طلايي و همكاري با امريكا متعهد شوند. اما سعودي‌ها مي‌خواهند هم از توبره بخورند و هم از آخور. ما نبايد به آنها اجازه چنين كاري را بدهيم.
بر اساس گزارش وال استريت ژورنال، توافق ميان چين و عربستان بخشي از برنامه رياض براي استخراج كيك زرد از سنگ اورانيوم است؛ اقدام مهمي كه قدم اول براي غني‌سازي اورانيوم و دستيابي به سلاح اتمي محسوب مي‌شود. استخراج اورانيوم به خودي خود معمولا براي دولت‌هاي خارجي و ديده‌بان‌هاي هسته‌اي اهميت چنداني ندارد، اما اگر كشوري به سمت غني‌سازي برود باعث نگراني جامعه بين‌الملل مي‌شود.
آيا با توجه به افزايش تنش‌ها در خاورميانه، وزارت خارجه، وزارت دفاع و دولت امريكا بايد با دستيابي عربستان و امارات به سلاح اتمي مخالفت كنند؟ عربستان كه پا را فراتر گذاشته و با دادن دست همكاري به چين، نمك روي زخم متحدان امريكايي خود مي‌پاشد؛ چرا كه دولت دونالد ترامپ چين را بزرگ‌ترين رقيب و دشمن خود در قرن بيست و يكم ناميده است. با در نظر گرفتن تصميمات بي‌ملاحظه امارات و وليعهد عربستان در منطقه و فراتر از آن، آيا مي‌توان به آنها اعتماد كرد و اجازه داد توانمندي هسته‌اي داشته باشند؟ پاسخ كارشناسان به اين سوال منفي است. متيو بريزا، عضو ارشد شوراي آتلانتيك در گفت‌وگو با خبرگزاري آناتولي تركيه مي‌گويد: چندين دهه است كه همه روساي جمهور امريكا با هر كشوري كه بخواهد به سلاح اتمي دست پيدا كند، مقابله مي‌كنند. اين سياست از زمان دستيابي انگليس و فرانسه به زرادخانه هسته‌اي در دستور كار واشنگتن قرار گرفته است.
بريزا كه پيش‌تر هم در وزارت خارجه امريكا و هم در كاخ سفيد خدمت كرده است، مي‌گويد: همين سياست در قبال عربستان و امارات نيز صدق مي‌كند. كنگره مي‌تواند با استفاده از قانون كاتسا، دولت را به اعمال تحريم‌هايي عليه عربستان ملزم كند، اما بعيد است مجلس سناي تحت كنترل جمهوري‌خواهان چنين قانوني را تصويب كند، چرا كه ترامپ علاقه‌اي به تحت فشار گذاشتن عربستان ندارد. من بعيد مي‌دانم دولت ترامپ چنين تحريمي را عليه رياض و ابوظبي وضع كند.
دكتر بدر السيف، استاد دانشگاه كويت در گفت‌وگو با آناتولي مي‌گويد: اگر خاورميانه عاري از سلاح هسته‌اي باشد، تنش‌ها به‌شدت كم مي‌شود و صلح و ثبات برقرار مي‌گردد. امريكا يكي از چندين كشور درگير در اين ماجراست و نبايد به تنهايي اوضاع را مديريت كند. بلكه سازمان ملل بايد تمركز خود را روي پاكسازي منطقه از اين سلاح مرگبار بگذارد و اين كار را بايد از اسراييل آغاز كند.
به گفته اين استاد دانشگاه، امارات در اين زمينه نسبت به اسراييل يا عربستان شفاف‌تر عمل كرده است. همچنين مي‌دانيم كه عربستان اعلام كرده در صورت دستيابي تهران به سلاح اتمي، خود نيز بمب هسته‌اي مي‌سازد؛ مساله‌اي كه يادآور ماجراي هند و پاكستان است. براي جلوگيري از بروز اين اتفاق، جامعه بين‌الملل بايد تلاش‌هاي خود را روي برنامه‌هاي اتمي كه مشخصا براي اهداف صلح‌آميز طراحي نشده‌اند، مثل برنامه اسراييل متمركز كند.
لوك كافي، مدير مركز مطالعات سياست خارجي آليسون در بنياد هريتاژ واشنگتن در گفت‌وگو با آناتولي مي‌گويد به شدت به پيمان منع اشاعه اتمي يا NPT اعتقاد دارد و اين كشورها نبايد به توانمندي هسته‌اي دست پيدا كنند. او ادعا مي‌كند اهميت تلاش‌هاي جامعه بين‌الملل براي جلوگيري از دستيابي ايران به سلاح اتمي نيز در همين راستاست.
كافي مي‌گويد: علت اينكه برخي كشورهاي منطقه به دنبال سلاح اتمي هستند اين است كه تصور مي‌كنند جامعه بين‌الملل در مورد ايران چندان جدي عمل نمي‌كند.
دكتر علي بكير، تحليلگر سياسي ساكن آنكارا مي‌گويد برنامه هسته‌اي امارات و عربستان، رقابت اتمي را در بي‌ثبات‌ترين منطقه جهان تشديد مي‌كند و باعث مي‌شود احتمال بروز يك فاجعه اتمي در خاورميانه از اين هم بيشتر شود. وي معتقد است اگر جامعه بين‌الملل به رياض و ابوظبي اجازه دهد فعاليت هسته‌اي خود را آغاز كنند، اين رژيم‌ها به اين باور مي‌رسند كه قرار نيست بابت سركوب شهروندان و فعاليت‌هاي مخرب خود در منطقه بازخواست شوند. اين مساله در نهايت كار را براي مردم اين كشورها و مردم منطقه سخت‌تر مي‌كند.
يك تاجر عرب امريكايي كه از ترس بازخواست شدن نامش را فاش نكرد، مي‌گويد: بن سلمان و بن زائد، وليعهد ابوظبي به دنبال سلاح اتمي هستند، چرا كه همه جنگ‌هاي بي‌دليل خود در منطقه را باخته‌اند و نگران آينده رژيم‌هاي سركوبگر خود هستند. برادران و خواهران اماراتي و عربستاني ما لايق رهبران بهتري هستند.
نگراني كنگره امريكا
تاكنون نمايندگان هر دو حزب در كنگره امريكا در خصوص بمباران يمن به دست عربستان و قحطي ناشي از جنگ در اين كشور و البته قتل جمال خاشقجي، روزنامه‌نگار سعودي در كنسولگري عربستان در استانبول در سال 2018 ابراز نگراني كرده‌اند.
هفته گذشته كميته اطلاعات مجلس نمايندگان امريكا از دولت خواست گزارشي را در خصوص تلاش‌هاي عربستان براي توسعه برنامه اتمي خود در همكاري با كشوري غير از امريكا به نمايندگان ارايه دهد. اين اقدام كنگره نشان مي‌دهد نگراني‌هاي آنها در خصوص عربستان بيشتر شده است.
اولي هاينونن، معاون اسبق رييس آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در گفت‌وگو با وال استريت ژورنال مي‌گويد: كجاي برنامه شما شفاف است؟ اگر ادعا مي‌كنيد برنامه هسته‌اي‌تان صلح‌آميز است، چرا به همه نشان نمي‌دهيد چه در چنته داريد؟
تا كنون رييس‌جمهور امريكا در ازاي دريافت حجم زيادي از پول‌هاي نفتي عربستان و امارات، از قدرت اجرايي خود استفاده كرده و به اين دو وليعهد عرب اجازه داده با وجود نقض حقوق بشر و ارتكاب جنايات جنگي در يمن، ليبي و فراتر از آن قسر در بروند. اما با گذشت زمان مشخص مي‌شود آيا همكاري اين دو كشور با چين براي هسته‌اي شدن - آن هم بيخ گوش اسراييل - بالاخره امريكا را وادار به عكس‌العمل مي‌كند يا خير.
تاكنون رييس‌جمهور امريكا در ازاي دريافت حجم زيادي از پول‌هاي نفتي عربستان و امارات، از قدرت اجرايي خود استفاده كرده و به بن‌سلمان و بن زائد اجازه داده با وجود نقض حقوق بشر و ارتكاب جنايات جنگي در يمن، ليبي و فراتر از آن، قسر در بروند. اما با گذشت زمان مشخص مي‌شود آيا همكاري اين دو كشور با چين براي هسته‌اي شدن - آن هم بيخ گوش اسراييل - بالاخره امريكا را وادار به عكس‌العمل مي‌كند يا خير.
دكتر بدرالسيف، استاد دانشگاه كويت در گفت‌وگو با آناتولي مي‌گويد: اگر خاورميانه عاري از سلاح هسته‌اي باشد، تنش‌ها به‌شدت كم مي‌شود و صلح و ثبات برقرار مي‌گردد. امريكا يكي از چندين كشور درگير در اين ماجراست و نبايد به تنهايي اوضاع را مديريت كند. بلكه سازمان ملل بايد تمركز خود را روي پاكسازي منطقه از اين سلاح مرگبار بگذارد و اين كار را بايد از اسراييل آغاز كند. امارات در اين زمينه نسبت به اسراييل يا عربستان شفاف‌تر عمل كرده است. همچنين مي‌دانيم كه عربستان اعلام كرده در صورت دستيابي تهران به سلاح اتمي خود نيز بمب هسته‌اي مي‌سازد؛ مساله‌اي كه يادآور ماجراي هند و پاكستان است. براي جلوگيري از بروز اين اتفاق، جامعه بين‌الملل بايد تلاش‌هاي خود را روي برنامه‌هاي اتمي كه مشخصا براي اهداف صلح‌آميز طراحي نشده‌اند، مثل برنامه اسراييل متمركز كند.
يك تاجر عرب امريكايي كه از ترس بازخواست شدن نامش را فاش نكرد، مي‌گويد: بن‌سلمان و بن‌زائد، وليعهد ابوظبي به دنبال سلاح اتمي هستند، چرا كه همه جنگ‌هاي بي‌دليل خود در منطقه را باخته‌اند و نگران آينده رژيم‌هاي سركوبگر خود هستند. برادران و خواهران اماراتي و عربستاني ما لايق رهبران بهتري هستند.