بورس ايران و مشكلات ساختاري
حميد ميرمعيني
صحبت‌هاي روزهاي گذشته وزير اقتصاد درباره تداوم حمايت دولت از بازار بورس و پيشنهاد به سهامداران مبني بر نگاه ميان مدت و بلندمدت به بازار سرمايه مي‌تواند جنبه‌هاي مثبتي داشته باشد. از سويي صحبت از نگاه ويژه دولت به اين بازار مي‌تواند بخشي از نگراني‌هاي روزهاي گذشته را كاهش دهد و از سوي ديگر، در اين ترديدي وجود ندارد كه نگاه به بورس بايد بلندمدت باشد و اگر در نگاه سهامداران اين تلقي به وجود آمده كه سود در كوتاه‌مدت به دست مي‌آيد با واقعيت‌ها سازگار نيست. با اين وجود اما مشكلات ساختاري كه بورس ايران با آن مواجه است، ميزان تاثيرگذاري اين صحبت‌ها را با ترديد مواجه مي‌كند. از سويي برخلاف عملكرد بسياري از بورس‌هاي جهاني، نحوه عملكرد اين بازار در ايران چندان روشن نيست. از سويي ارتباط بازار بورس با واقعيت‌هاي اقتصادي بايد مشخص باشد. با توجه به اينكه زيرساخت‌هاي لازم براي تامين مالي شركت‌ها در بورس ايران فراهم نشده، مشخص نيست كه افزايش شاخص به چه شكل مي‌تواند بر رشد اقتصادي ايران تاثير مثبت بگذارد و از اين رو با وجود اين رشد، كارايي آن معلوم نيست. وقتي زيرساخت‌هاي لازم براي انتقال اين نقدينگي وجود داشته باشد، صحبت از برنامه بلندمدت درباره بورس منطقي است و سهامدار نيز از دولت مي‌پذيرد كه وقتي مي‌گوييم در ماه‌هاي آينده بورس سود ده خواهد بود و بايد به آن بلندمدت نگاه كرد، بايد در عرصه واقعي برنامه خود براي آينده را مشخص كرده باشيم.
براي روشن شدن بحث مي‌توان يك مثال زد. فرض كنيد فردي شما را به يك سفر دعوت كرده اما وسيله نقليه تدارك ديده شده، مربوط به 50 سال قبل است و مشكلات فني و ايمني فراواني دارد و مسير سنگلاخ و خطرناك خواهد بود. چه قدر احتمال دارد با اين دعوت موافقت كنيد؟ ماجرا در بورس ايران نيز اينچنين است. وقتي زيرساخت‌ها فراهم نيست و مشخص نيست بورس قرار است در آينده چه نقشي ايفا كند، اين توصيه كه در انتظار آينده باشيد با ترديد مواجه مي‌شود. از سوي ديگر بايد به اين سوال نيز پاسخ داد كه رشد عجيب و پرسرعت بورس در هفته‌هاي گذشته به چه دليل رخ داده؟ به نظر مي‌رسد بيش از آنكه اين اتفاق مربوط به اصلاحات اقتصادي و پيشبرد اهداف باشد، تورم در آن اثرگذار بوده است. مانند آنچه در سال‌هاي گذشته در بازار مسكن و خودرو رخ داد، بورس هم رشد كرده و بايد در تحليل شرايط نقش تورم و بالا رفتن قيمت‌ها را نيز در نظر داشت. سرمايه باهوش به دنبال بازاري است كه بيشترين سود را بدهد و اگر امروز اين سرمايه به بورس رسيده به دليل سود ماه‌هاي گذشته بوده است. از اين رو اگر دولت مي‌خواهد، نگاه سرمايه‌داران به بازار بلندمدت باشد، بايد اصلاحات ساختاري را در بازار كليد زده و تحول را به صورت قطعي نشان دهد، در غير اين صورت احتمال آنكه باز هم سرمايه در بازارهاي مختلف جابه‌جا شود، وجود دارد.