صلح با طالبان 19 سال پس از 11 سپتامبر

بعد از 10 روز تاخير و امروز و فردا شدن تاريخ نشست بيناافغاني در دوحه، پايتخت قطر، عاقبت قرار است كه دو طرف از امروز پاي ميز مذاكره بنشينند. دو هيات 
21 نفره، يكي به نمايندگي از طالبان و ديگري به نمايندگي از «احزاب، گروه‌ها و اقوام افغانستان» قرار است از امروز در دوحه قطر در مورد دستور‌كار مذاكرات صلح بين‌افغاني گفت‌وگو كنند. تيم مذاكره‌كننده دولت افغانستان صبح ديروز كابل را به مقصد دوحه ترك كرد. عبدالله عبدالله رييس شوراي مصالحه افغانستان، محمد حنيف اتمر سرپرست وزارت امور خارجه، عبدالسلام رحيمي نماينده ويژه رييس‌جمهور در امور صلح و سيد سعادت منصور نادري وزير دولت در امور صلح به صورت جداگانه از هيات مذاكره‌كننده افغان به دوحه قطر رفته‌اند. روز پنجشنبه، دونالد ترامپ، رييس‌جمهور ايالات‌متحده امريكا اعلام كرد كه مايك پمپئو، وزير خارجه‌اش را مامور كرده تا براي شركت در افتتاحيه اين نشست به دوحه سفر كند. علاوه بر وزير خارجه امريكا، رييس شوراي مصالحه و سرپرست وزارت خارجه افغانستان، هيات مذاكره‌كننده گروه شبه‌نظامي طالبان به رياست عبدالحكيم اسحاق‌زي و هيات مذاكره‌كننده دولت افغانستان به رياست معصوم استانكزي در دوحه حاضر هستند تا از روز شنبه مذاكرات براي تعيين دستور كار مذاكرات را آغاز كنند. همزمان 6 زنداني طالبان كه استراليا و فرانسه درباره رهايي آنها ملاحظه داشتند نيز ديروز همراه با هيات مذاكره‌كننده افغان به قطر انتقال يافته‌اند. اين 7 زنداني آخرين زندانيان طالبان در زندان‌هاي حكومت بودند كه استراليا و فرانسه به دليل نقش آنها در ترور اتباع‌شان نسبت به آزادي آنها اعتراض داشتند. قرار است حين مذاكرات صلح اين
 7 شبه‌نظامي پيشين طالبان تحت‌الحفظ در قطر بمانند.عبدالله عبدالله، عبدالسلام رحيمي و سعادت منصور نادري كه مناصب رسمي حكومتي و دولتي دارند، درواقع عضو هيات مذاكره‌كننده 21 نفري دولت افغانستان نيستند، چراكه گروه شبه‌نظامي طالبان دولت ادعايي خود با عنوان «امارت اسلامي افغانستان» را تنها دولت رسمي در اين كشور مي‌داند و حاضر به پذيرش مذاكره با نمايندگان دولت مشروع افغانستان نيست. در نتيجه تيم مذاكره‌كننده افغانستان با عنوان نمايندگان گروه‌هاي سياسي، اجتماعي و اقوام افغانستان براي مذاكره با نمايندگان اين گروه شبه نظامي اعزام شده‌اند. 
اظهارات سياستمداران در مورد مذاكرات
محمد نعيم وردك، سخنگوي هيات مذاكره‌كننده طالبان در توييترش نگاشته است كه طالبان آماده‌اند كه بر بنياد توافق صلح اين گروه با امريكا به روز شنبه در اين مذاكرات حاضر شوند.عبدالله عبدالله، رييس شوراي مصالحه افغانستان نيز پيش از سفر به دوحه، در فرودگاه كابل به خبرنگاران گفت: اميدواريم كه آغاز مذاكرات يك تحول بزرگ تاريخي باشد. او افزود: نمي‌خواهم نسبت به اين مذاكرات بدبين باشم اما چالش‌ها را هم نبايد ناديده گرفت. دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا در يك نشست خبري اين مذاكرات را تاريخي خواند و افزود: شمار سربازان امريكا در افغانستان به چهار هزار تن و در عراق به دو هزار تن كاهش مي‌يابد. همچنين مايك پمپئو، وزير خارجه امريكا از اعلام زمان شروع مذاكرات بين دولت و طالبان استقبال كرده و گفته بود كه شروع مذاكرات يك فرصت تاريخي براي پايان جنگ چهل ساله و خونريزي در افغانستان است. 
زلمي خليل‌زاد فرستاده ويژه ايالات‌متحده امريكا براي افغانستان در پيام توييتري‌اش درباره آغاز گفت‌وگوهاي بين افغانستاني ميان دولت افغانستان و گروه طالبان نوشت: من از اعلاميه‌هاي دولت افغانستان و طالبان براي آغاز مذاكرات صلح افغانستان در 12 سپتامبر در قطر استقبال مي‌كنم. اين يك فرصت تاريخي براي پايان دادن به يك جنگ 40 ساله است كه هيچ راه‌حل نظامي ندارد و شمار زيادي شهروندان افغانستان را به كام مرگ كشانده است. او در ادامه پيامش نوشته است كه راه رسيدن به اينجا طولاني بوده و همچنان دشوار خواهد بود. هيچ دستاورد مهمي هرگز آسان نيست. اكنون اين مسووليت رهبران افغانستان است كه از اين لحظه استفاده كنند و به اين جنگ وحشيانه و بي‌فكر پايان دهند. او افزوده است كه هيچ سازش سياسي بدون سازش وجود ندارد. تاريخ اخير افغانستان نشان مي‌دهد كه دستيابي به انحصار قدرت و اجراي ايدئولوژي خود با زور منجر به درگيري مي‌شود و كشور را در معرض دخالت ديگران آسيب‌پذير مي‌كند.
استانكزي در برابر عبدالحكيم
رييس هيات مذاكره‌كننده دولت افغانستان معصوم استانكزي، رييس پيشين اداره امنيت عمومي افغانستان است. استانكزي كه پيش از اين گزينه اصلي دولت وحدت ملي براي وزارت دفاع افغانستان بود به دليل مخالفت پارلمان از رسيدن به اين مقام بازماند. استانكزي، پيش از برگزاري انتخابات سال گذشته در افغانستان و بعد از يك عمليات بزرگ تروريستي از سوي طالبان از مقام رياست اداره امنيت عمومي استعفا داد. در برابر معصوم استانكزي، عبدالحكيم اسحاق‌زي رياست هيات طالبان را بر‌عهده دارد. اسحاق‌زي از مفتيان ارشد طالبان است كه هفته گذشته از سوي اين گروه شبه نظامي به عنوان رييس هيات مذاكره‌كننده جانشين شيرمحمد عباس استانكزي، رييس پيشين شد. به نوشته رسانه‌ها، عبدالحكيم اسحاق‌زي قاضي‌القضات گروه شبه نظامي طالبان در كويته پاكستان است. او از جمله مفتياني است كه همچون ملا محمد عمر، بنيانگذار افغانستان از مدرسه اسلامي حقانيه در پاكستان فارغ‌التحصيل شده است؛ مدرسه‌اي اسلامي كه از آن با عنوان «مدرسه جهاد» و يكي از اصلي‌ترين مراكز ترويج افراطي‌گري در نيمه دوم قرن بيستم محسوب مي‌شود.انتخاب عبدالحكيم به رياست هيات مذاكره‌كننده افغانستان با واكنش‌هاي متفاوتي از سوي تحليلگران مواجه شد. گروهي تصور مي‌كنند كه اعتماد مطلق ملا هيبت‌الله آخوندزاده، رهبر طالبان به عبدالحكيم، باعث مي‌شود كه دست او در مذاكرات باز باشد و در نتيجه براي توافق با هيات مذاكره‌كننده دولت افغانستان نياز به مشورت‌هاي بيشتر و تماس با شوراي رهبري طالبان نباشد. در برابر گروهي ديگر از ناظران با اشاره به سابقه افراطي‌گري و مواضع تند منسوب به او، حضور او به جاي شير محمد عباس استانكزي و ملا عبدالغني برادر آخوند كه به ميانه‌روي مشهور بودند، باعث سخت‌تر شدن مسير مذاكرات مي‌شود. رهبران هر دو تيم مذاكره‌كننده از اقوام پشتون هستند. معصوم استانكزي از ولايت لوگر و عبدالحكيم اسحاق‌زي از ولايت قندهار، زادگاه گروه طالبان هستند. برخي گروه‌هاي قومي و مذهبي افغانستان نسبت به تركيب تيم اعزام شده از كابل براي گفت‌وگوهاي بيناافغاني اعتراض دارند و نگران هستند كه حقوق اقوام و گروه‌هاي اجتماعي در اين مذاكرات به اندازه كافي مورد توجه قرار نگيرد.
يك روز بعد از 11 سپتامبر
مذاكرات به هر طريقي كه پيش برود، آغاز آن در روز شنبه 12 سپتامبر 2020 يك فرصت تبليغاتي جديد براي رييس‌جمهور امريكاست كه در آستانه انتخابات رياست‌جمهوري ادعا كند سياست‌هايش به جنگ 
19 ساله در افغانستان پايان داده است. درست يك روز بعد از نوزدهمين سالروز حملات تروريستي 11 سپتامبر توسط گروه القاعده كه تحت حمايت حكومت ادعايي طالبان در افغانستان فعاليت مي‌كرد، قرار است مذاكرات ميان گروه‌هاي افغاني بر‌اساس توافق صلح امريكا و طالبان در دوحه آغاز شود. احتمالا انتخاب سالگرد 
12 سپتامبر براي وادار كردن دولت افغانستان به صلح با گروه شبه‌نظامي طالبان، چندان هم تصادفي نيست. به نظر مي‌رسد كه رييس‌جمهور امريكا، علاقه‌مند است تا اين مناسبت تاريخي دردناك را به نوعي با دستاوردهاي رياست‌جمهوري خودش گره بزند. يك‌سال پيش، زماني كه دونالد ترامپ ناگهان در حساب كاربري خودش در توييتر اعلام كرد كه دعوت از رهبران طالبان براي امضاي يك توافق صلح در كمپ‌ديويد را پس گرفته است، تاريخ ديدار اعلام نشده مذكور در حوالي 11 سپتامبر قرار داشت. سال گذشته ترامپ به بهانه كشته‌شدن يك نظامي امريكايي در كابل بر اثر بمب‌گذاري كه به طالبان منتسب شد، اين ديدار را لغو كرد. دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا به حدي براي توافق تا پيش از انتخابات عجله دارد. تابستان سال گذشته، حتي پيش از اينكه نماينده امريكا در امور افغانستان، زلمي خليل‌زاد، به توافقي رسمي با طالبان رسيده‌ باشد، او قصد داشت تا توافق صلح را امضا كند. دست‌كم 6 ماه وقت لازم بود تا زلمي خليل‌زاد بتواند به يك متن نهايي براي توافق ميان امريكا و طالبان برسد. گفت‌وگوهاي بيناافغاني هم قرار بود كه 10 روز بعد از آن توافق شروع شوند، اما اختلافات در مورد آزادي شبه‌نظاميان محكوم به زندان طالبان، دست‌كم 6 ماه ديگر اين مذاكرات را به تاخير انداخت. حالا ترامپ راضي شده است كه بدون حضور خودش در قاب تصوير گفت‌وگوهاي صلح، بدون دعوت از رهبر طالبان و رييس‌جمهور افغانستان به اقامتگاه كمپ‌ديويد، به حضور وزير خارجه در اين نشست راضي شود.نشستي كه نه تنها معلوم نيست به صلحي پايدار در افغانستان و به منفعت مردم اين كشور منتهي شود، بلكه حتي مشخص نيست شرط‌هاي دولت امريكا هم براي رسيدن به آن رعايت شده ‌باشد. دست‌كم مقام‌هاي نظامي امريكا معتقدند كه 19 سال بعد از
 11 سپتامبر، هنوز طالبان رابطه‌اش را با گروه تروريستي القاعده قطع نكرده است. ژنرال كنت مك‌كنزي، فرمانده گروه تروريستي فرماندهي ارتش امريكا در خاورميانه (CENTCOM) گفته است طالبان تاكنون هيچ شاهد معتبري مبني بر قطع روابطش با القاعده ارايه نداده است. بر‌اساس توافقي كه گروه شبه‌نظامي طالبان با دولت ايالات‌متحده امريكا، اسفندماه سال گذشته در دوحه قطر امضا كرد، طالبان تعهد داده است تا جلوي حملات به منافع امريكا و متحدانش را از خاك افغانستان سد كند و به مبارزه با تروريسم در اين كشور كمك كند.
حقوق زنان
يكي از نگراني‌ها از گفت‌وگوهاي بيناافغاني، ميزان آمادگي طالبان براي گذشتن از اعتقادات تندروانه‌شان در نحوه حكومت در افغانستان است. بسياري از فعالان اجتماعي افغانستان به تعداد اندك نمايندگان زن در هيات مذاكره‌كننده حكومت افغانستان اشاره مي‌كنند و معتقدند كه فقدان نمايندگي زنان در مذاكرات صلح مي‌تواند به بازگشت دوران سركوب زنان و قوانين سختگيرانه عليه زنان به‌ويژه در مناطق تحت سلطه طالبان منجر شود. فوزيه كوفي، حبيبه سرايي، شهلا فريد و شريفه زرمني، چهار زن عضو هيات مذاكره‌كننده حكومت افغانستان هستند كه قرار است پشت ميز مذاكره‌اي در كنار 38 مرد ديگر كه 21 نفر آنها از تندروهاي مذهبي طالبان هستند، بنشينند. به گزارش خبرگزاري صداي افغان، شهلا حديد، رييس امور زنان ولايت بلخ زنان افغانستان به صلح خوشبين هستند، اما نگرانند كه قرباني معامله‌هاي سياسي در روند صلح شوند، گفت كه وضعيت امنيتي براي عموم شهروندان نگران‌كننده است، چون مرد و زن را متضرر ساخته، اما جنگ بيشترين صدمه را به زنان افغانستان وارد كرده است. او افزود كه نگراني زنان در گفت‌وگوهاي صلح ناديده گرفتن حقوق اسلامي و قانوني‌شان است و حكومت بايد در اين زمينه اعتمادسازي كند.