هشدار محققان درباره تبديل شدن خليج گرگان به تالاب
براساس نتايج تحقيقات ميداني محققان پژوهشگاه ملي اقيانوس‌شناسي و علوم جوي در صورت بسته شدن دهانه خليج گرگان اين خليج به سرعت خشك خواهد شد و به تالاب داخلي تغيير پيدا خواهد كرد. به گزارش ايسنا، دكتر حميد عليزاده‌لاهيجاني، معاون پژوهش و فناوري پژوهشگاه اقيانوس‌شناسي و مسوول تيم نمونه‌برداري تحقيقاتي ميداني در خليج گرگان در اين باره گفت: با توجه به كاهش عمق و مساحت خليج گرگان طي ساليان گذشته كه در اثر عواملي چون كاهش تراز آب درياي خزر، بسته شدن كانال‌هاي ارتباطي مانند كانال خزيني، نرخ بالاي رسوب‌گذاري در خليج گرگان و ميزان بالاي ورود مواد مغذي كه سبب رشد و تراكم بسيار زياد علف‌هاي دريايي(Ruppia maritima) در چند سال اخير شده است، بيم آن مي‌رود كه در صورت عدم اقدام مبتني بر راهكارهاي دقيق علمي جهت بهبود شرايط اين زيست بوم با ارزش در جنوب درياي خزر، اين خليج به يك تالاب مرطوب داخلي تبديل شود. عليزاده در بيان جزييات مطالعات مرتبط با احياء خليج گرگان كه در نواحي ساحلي و در دو فصل بهار و تابستان سال جاري انجام شد به تشريح اندازه‌گيري‌هاي ميداني فصل بهار پرداخت و افزود: در اين عمليات ميداني مطالعات فيزيك دريا شامل اندازه‌گيري نيمرخ پارامترهاي فيزيكوشيميايي آب خليج گرگان(دما، اكسيژن محلول، شوري آب، غلظت كلروفيل و كدورت) با استفاده از دستگاه CTD، بررسي ميزان جريان ورودي و خروجي آب در خليج گرگان با استفاده از دستگاه‌هاي جريان‌سنج(RCM۹) همچنين در مطالعات زمين‌شناسي وضعيت رسوبات بستر در مطالعات شيمي دريا، ميزان غلظت مواد مغذي(نيتروژن و فسفر) و در مطالعات زيست‌شناسي دريا، شناسايي و فراواني فيتو و زئوپلانكتون‌ها و نيز كفزيان در خليج گرگان مورد بررسي و مطالعه قرار گرفت. او با اشاره به جزييات نمونه‌برداري ميداني در سطح خليج گرگان در فصل تابستان با بيان اينكه در چندين ايستگاه نمونه‌برداري و مطالعات زمين‌شناسي، شيمي و زيست‌شناسي دريا و بررسي پراكنش و فراواني ميكروپلاستيك‌ها همچنين در سطح گسترده‌تري از خليج گرگان اندازه‌گيري پارامترهاي فيزيكي آب با استفاده از دستگاه CTD انجام شد، اظهار كرد: در تكميل مطالعات شيمي دريا از ۶ رودخانه و زهكش ورودي به خليج گرگان شامل(گرگان‌رود، بندر تركمن، قره‌سو، باغوكناره، محمديه و بندر گز) به منظور بررسي ميزان بار مواد مغذي و بار معلق ورودي به خليج گرگان نمونه‌برداري صورت پذيرفت. همچنين با نصب دستگاه‌هاي جريان‌سنج و نيز تله‌هاي رسوب‌گير به مدت ۱۵ روز بررسي دقيق ميزان جريان ورودي و خروجي به خليج گرگان و نيز بررسي نرخ رسوب‌گذاري در نقاط مختلف آن به عمل آمد. معاون پژوهش و فناوري پژوهشگاه ملي اقيانوس‌شناسي و علوم جوي با اشاره به نتايج به دست آمده از اندازه‌گيري‌هاي ميداني و مدل‌سازي عددي تبادل آب در محدوده شبه‌جزيره آشوراده و خشكي(بندر تركمن) اعلام كرد: تبادل آب در تراز بالاي آب درياي خزر با سهولت بيشتري صورت مي‌پذيرد و با كاهش تراز آب درياي خزر امكان تبادل آب از طريق كانال‌هاي ارتباطي چاپقلي و آشوراده كمتر مي‌شود. همچنين سرعت متوسط جريان در دوره اندازه‌گيري ۳ سانتي‌متر بر ثانيه و جهت آن به سمت خليج گرگان بود كه اين بدان معني است در دوره دو هفته‌اي اندازه‌گيري عمدتا آب درياي خزر وارد خليج گرگان شده است، دليل اين امر تبخير زياد آب در خليج گرگان و نيز كاهش دبي آب ورودي رودخانه‌ها به خليج گرگان است هر چند كه تراز آب درياي خزر همچنان روند كاهشي دارد.
عليزاده نرخ رسوب‌گذاري در دهانه خليج گرگان(بندرتركمن- آشوراده) را بالا عنوان كرد و افزود: نرخ رسوب‌گذاري در اين منطقه به طور ميانگين ۴۳/۱ سانتي‌متر بر سال اندازه‌گيري شد. مقدار رسوب‌گذاري در محدوده رشد گياهان تالابي به مراتب بيشتر است.
او تاكيد كرد: در صورتي كه تراز آب كاهنده باشد يا اينكه حول تراز فعلي با اندكي نوسان پايدار بماند، انتظار بسته شدن دهانه خليج گرگان را بايد داشته باشيم. دلايل آن شامل انتقال رسوب از غرب به شرق در راستاي ميانكاله و از شمال به جنوب در راستاي گميشان است. اين رسوبات در دهانه خليج گرگان ته‌نشست مي‌كنند. كاهش تراز آب سبب كاهش عمق در دهانه ورودي شده كه نتيجه آن ايجاد شرايط مناسب براي رشد گياهان تالابي همچنين كاهش سرعت آب است. در اين شرايط رسوبات بيشتري در دهانه خليج به تله مي‌افتند و بسته شدن دهانه را تسريع مي‌كنند. او نسبت به بسته شدن دهانه خليج گرگان و به دنبال آن پيامد خشك شدن سريع خليج با توجه به اينكه ميزان تبخير حدود دو برابر بيشتر از ميزان بارش است، هشدار داد و تصريح كرد: بسته شدن دهانه خليج گرگان باعث مي‌شود اين خليج به سرعت خشك شود زيرا ميزان تبخير حدود دو برابر بيشتر از ميزان بارش است. آبدهي رودخانه‌هاي ورودي به خليج گرگان حتي در شرايط طبيعي آن قدر نيست كه بتواند كمبود آب آن را جبران كند. از اين رو تسهيل تبادل آب خليج گرگان از مسيرهاي طبيعي براي جلوگيري از خشك شدن آن ضروري است. تسهيل تبادل آب سبب بهبود كيفيت آب خليج گرگان مي‌شود. اما عمق آب خليج گرگان و مساحت پهنه آبي آن به طور مستقيم وابسته به تراز آب است و با تسهيل تبادل آب تغييري نمي‌كند. بر اساس اعلام روابط عمومي پژوهشگاه ملي اقيانوس‌شناسي و علوم جوي، اين پژوهشگر حوزه علوم دريايي در ادامه خاطرنشان كرد: مدل‌سازي غبار در منطقه با فرض خشك شدن خليج گرگان نشان مي‌دهد كه در اين حالت خليج گرگان به عنوان منبع غبار محلي عمل خواهد كرد كه تا فاصله 50 كيلومتر را تحت تاثير قرار خواهد داد. البته علاوه بر تسهيل تبادل آبي خليج گرگان با درياي خزر از مسيرهاي طبيعي آن بايد اقدامات لازم براي كاهش مواد مغذي حاصل از سكونت‌گاه‌ها، زمين‌هاي كشاورزي و آبزي‌پروري اجرايي شود. همچنين تامين حقابه زيست محيطي رودخانه‌هاي ورودي سبب يكپارچگي و پايداري اكولوژيك خليج گرگان خواهد شد.