به مناسبت برگزاري نمايشگاههايي از نقاشيهاي ماه
نمايش ماه در نگارخانه آسمان
فاروق مظلومي
بعد از ميليونها سال كه انسان هر شب روي زيباي ماه را ميديد بالاخره در بيستم جولاي سال ۱۹۶۹ با آپولو 11 پا به ماه گذاشت و همه ساله نمايشگاههاي متنوع به همين مناسبت در فضاي حقيقي و مجازي برگزار ميشود. دسترسي به ماه به معني تسخير فضا نبود. فضا لايتناهيتر از اينهاست كه با فرود انسان در ماه به تسخيرش درآيد. اما نيل آرمسترانگ پا روي آن دسته از روياهايي از ماه گذشت كه محصول عدم حضور انسان در اين جرم سيار بود و باعث شد روياهاي رمانتيك در مورد ماه كمتر شود. وقتي سفرهاي توريستي به ماه طراحي ميشود ماه عزيز در حد ديزنيلند تقليل پيدا ميكند.
• ماه ديگر در دوردستها نيست اگرچه از اول هم فاصله حدود 350 هزار كيلومتري زمين از ماه در مقايسه با فاصله چند ميليون سال نوري از اجرام فضايي ديگر، دوري حساب نميشد. اما هر چه است، دست انسان به ماه رسيده و خيالبافي انسان از ماه كمتر از تاريخ بيستم جولاي 1969 است. نقاشي انتزاعي و هنر مفهومي معطوف به حفظ زمين هم توجهات را از آسمان به زمين كشاند و بعد تشديد مصائب انسان در دهههاي اخير از قبيل جنگ، بيماري و... انسان خودنگر را از آسمان غافلتر كرد و ماه در آسمان تنها ماند. اما تمام اين عوامل باعث نشد ماه از نقاشيها كوچ كند. كودكان با اتصالات انتزاعيشان با ماه و خورشيد فارغ از همه مفاهيم كار خودشان را ميكنند و ماه و خورشيدشان با بزرگترها فرق ميكند. احتمالا بيشترين حضور ماه در آثار نقاشان منظره و نقاشان دوره رمانتيسم بوده و هر نقاشي كه رو به آسمان كرده اول ماه را به نقاشياش آورده است. ماه هم مثل خورشيد سرخگون طلوع ميكند بعد آرام آرام سرخياش رنگ ميبازد و اغلب ماه سفيد را در آسمان ميبينيم. خورشيد روز را براي كار روشن ميكند و ماه شب را براي تفكر. اتمسفر مات، روحاني و روياپردازانه مهتاب در مقايسه با فضاي براق و شفاف خورشيد موجب شده است، اتصالات هنرمندان با ماه بيشتر باشد و ماه خورشيد شب زندهداران شود. هر چقدر خورشيد برونگراست ماه درونگراست. ماه در صورت خود تغيير كرده و اشكال گوناگوني از خودش طي يك برج قمري در آسمان به نمايش ميگذارد. آسمان نگارخانه ماه است كه هر شب يك تك اثر از ماه را به نمايش ميگذارد و مخاطب اين گالري تا طلوع خورشيد فرصت دارد به تماشاي مثلا شكل رو به محاق ماه بنشيند. اسمهاي ديگر تابلوهاي اين نگارخانه ماه نو، تربيع اول (يكچهارم نخست) بدر يا ماه تمام، تربيع دوم (يكچهارم دوم) محاق (ماه تاريك)است. تابلوي ماه تمام اسم ديگري هم دارد. پريماه. ماه شب چهارده. ماه از ادبيات و نقاشي هرگز نخواهد رفت و با اوضاع تيره جهان خدا كند خورشيد بزايد و از آسمان ماه ببارد تا آن روز عزيز نگارخانه آسمان هر شب يك فرم از ماه را به نمايش ميگذارد.