شاخص بورس در خزان زودهنگام از سقف ۲ ميليون و ۱۰۰ هزار واحد به محدوده يك ميليون و ۵۰۰ هزار واحد نزول پيدا كرد و اين يك ريزش تاريخي در بورس بود كه روي سهام عدالت نيز تاثير داشت. سهام عدالت شامل تركيبي از سهام ۳۶ شركت ارزنده بورسي است و دسترسي به اطلاعات سهامداران اعم از اينكه تعداد سهام، كدام دارايي‌شان كم شده، كدام باقي مانده و ارزش روز دارايي‌شان چقدر است، امكانپذير شده است. همه اطلاعات سهامداران در سامانه sahamedalat.ir قابل مشاهده است و اين سامانه، مانده سهام را به سهامدار اعلام مي‌كند، اما مستقيما سهام فروخته شده را نشان نمي‌دهد.
۲۰ ميليون نفر از سهام عدالت جاماندند
برخي گمانه‌زني‌ها حاكي از آن است كه حدود ۲۰ ميليون نفر از افراد واجد شرايط كه جزو ۶ دهك كم‌درآمد جامعه هستند از دريافت سهام عدالت جا مانده‌اند، تعدادي از اين افراد ثبت‌نام كرده‌اند و نتوانسته‌اند سهام عدالت خود را دريافت كنند. از طرفي تعدادي ديگر تاكنون به هيچ عنوان مراحل ثبت درخواست و ثبت‌نام را انجام نداده‌اند.همچنين تعداد افراد فوت شده مشمول سهام عدالت در كشور دو و نيم ميليون نفر بوده كه به اين تعداد، قطعا اضافه نيز مي‌شود.
انتقاد به نحوه آزاد سازي سهام عدالت
از ابتداي سال‌جاري و با شيوع ويروس كرونا در كشور آزادسازي سهام عدالت از سوي دولت كليد خورد. آزادسازي سهام عدالت باعث شد مردم براي سرمايه‌گذاري در بورس تشويق شوند و يك‌باره جهش چند برابري در ثبت‌نام و دريافت كد بورسي در كشور اتفاق افتاد.
پس از آزادسازي سهام عدالت و پايان مهلتي كه به مشمولان اين سهام داده شده بود تا روش مديريت سهام خود را (روش مستقيم و غيرمستقيم) انتخاب كنند، سازمان خصوصي‌سازي موظف شد پس از تخصيص سهام افرادي كه روش مستقيم را انتخاب كردند، باقي‌مانده سهام شركت‌هاي بورسي سرمايه‌پذير را براساس تعداد مشموليني كه در هر استان به روش غيرمستقيم باقي مانده‌اند به هر يك از شركت‌هاي سرمايه‌گذاري استاني از محل سهام تجميع شده، شركت‌هاي سرمايه‌پذير تخصيص و با در‌نظر گرفتن ارزش دارايي هر يك از آن شركت‌ها به قيمت پاياني روز اول تير ماه ۹۹ سرمايه آنها را تعيين كند.
همچنين بر‌مبناي هر سهم هزار ريالي تعداد سهام هر يك از سهامداران شركت‌هاي سرمايه‌گذاري استاني را به تفكيك هر استان تعيين و به شركت سپرده‌گذاري مركزي اعلام كند. در اين راستا، شركت سپرده‌گذاري مركزي اوراق بهادار و تسويه وجوه هم موظف شد، براساس اطلاعات ارسالي سازمان خصوصي‌سازي نسبت به ثبت سرمايه و درج اطلاعات تعداد سهام شركت‌هاي سرمايه‌گذاري استاني و نيز تعداد سهام تخصيص‌يافته به هر مشمول در هر استان كه در روش غيرمستقيم باقي مانده‌اند، در پايگاه داده خود اقدام كند. شايد آزادسازي سهام عدالت يكي از دلايل توجه مردم به بورس شد اما نكته حائز اهميت ديگر در اين عرصه كاهش ارزش پول ملي بود كه مردم براي حفظ سرمايه‌هاي خود به دنبال راهي بودند كه آزادسازي سهام عدالت و ورود شركت‌هاي دولتي ازجمله شستا در بورس اين راه را براي مردم هموار كرد.
اما منتقدين معتقدند آزادسازي به معناي آن است كه فرد بتواند با اختيار و در قيمت دلخواه، سهم يا كالاي در اختيار را بفروشد، اما در نحوه فعلي آزادسازي، عملا بسياري از اختيارات و حقوق مالكيت از افراد سلب شده است، ضمن آنكه در اين مدت برخي افراد با تاخير غيرمعمول در واريز مبلغ حاصل از فروش سهام عدالت‌شان مواجه شده‌اند. برخي مشمولان سهام عدالت در اين باره اعلام كرده‌اند كه ثبت سفارش فروش آنها در زمان روند صعودي بازار سهام بوده است اما در اين زمان، سهام آنها به فروش نرسيده و در هفته‌هاي اخير كه بازار در روند نزولي قرار گرفته و ارزش سهام عدالت نيز كاهش يافته اين اتفاق افتاده است و بسياري از افراد در جريان آزادسازي و فروش در اين مدت، زيان ديده‌اند.
سهام عدالت ۵ ميليون تومان افت كرد
همزمان با افت شاخص بورس از تير ماه ارزش سهام عدالت نيز افت قابل‌توجهي داشت به‌گونه‌اي كه ارزش برگه ۵۳۲ هزار توماني سهام عدالت تاكنون حدود ۵ ميليون تومان افت داشته است. ارزش واقعي سهام عدالت تحت‌تاثير نوسانات اخير بازار سرمايه قرار گرفت و درحالي كه ارزش آن به حدود ۲۰ ميليون تومان هم رسيده بود هم‌اكنون تا حدود ۱۵ ميليون پايين آمده است.
در اواسط تير ماه ارزش اين سهام به محدوده كانال ۲۰ ميليون تومان رسيده بود، در تاريخ ۱۳ مرداد ماه، كمي بيشتر از ۱۷ ميليون و ۹۰۰ هزار تومان بود و در تاريخ چهارم شهريور ماه كمي بيشتر از ۱۴ ميليون و ۸۰۰ هزار تومان بود و در تاريخ ۳۱ شهريور ماه، كمي بيشتر از ۱۶ ميليون و ۴۰۰ هزار تومان قرار گرفت.
پيش‌بيني وضعيت بازار و ارزش سهام عدالت در روز‌هاي آينده هنوز مشخص نيست اما مسوولان همواره به تمام سهامداران توصيه مي‌كنند از فروش سهام عدالت خود خودداري كنند، چراكه در صورت نياز مالي به‌زودي خواهند توانست با توثيق سهام خود، كارت اعتباري دريافت كنند و به همه سهامداران توصيه مي‌شود از فروش سهام عدالت خود در حال حاضر خودداري كنند. مردم بايد صبور باشند، چراكه بازار سهام پُر‌ريسك‌ترين بازار و در عين حال پر‌بازده‌ترين بازار سرمايه محسوب مي‌شود به شرط آنكه با ديد بلندمدت بدان نگاه كرد لذا به تك‌تك سهامداران توصيه مي‌كنند براي فروش اين سهام ارزشمند هميشه وقت هست و عجله نكنند.
محمد‌رضا حسين‌زاده، مدير‌عامل بانك ملي ايران چندي پيش با بيان اينكه در مرحله نخست اجراي طرح، اين اعتبار در بانك ملي ايران به اشخاصي تعلق مي‌گيرد كه روش غيرمستقيم را براي دسترسي به سبد سهام عدالت خود انتخاب كرده‌اند، گفت: امكان توثيق سهام عدالت و استفاده از اين ظرفيت پس از پذيرش و ورود شركت‌هاي استاني به بورس اوراق بهادار ميسر خواهد شد. با اين روش علاوه بر كمك به اقشار ضعيف جامعه، تقاضاي كل تحريك و منابع خرد به صورت هدفمند در مسير جهش توليد هدايت خواهد شد.
كارشناسان اين حوزه معتقدند هرچند نوسانات بازار سرمايه در كاهش ارزش سهام عدالت بي‌تاثير نيست اما توقف برخي نمادهاي موجود در پرتفوي سهام عدالت به دليل افزايش سرمايه نيز در اين موضوع دخيل است.