سازمان‌هاي مردم‌نهاد
و سلامت روان جامعه
نسرين ضميري
دهم اكتبر برابر با هجدهم مهر ماه مصادف بود با روز جهاني بهداشت روان، در ايران نيز وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي، هجدهم تا بيست و چهارم مهرماه را هفته سلامت روان نامگذاري كرده است. شعار امسال سازمان بهداشت جهاني «سلامت رواني براي همه: سرمايه‌گذاري بيشتر، دسترسي بيشتر، براي همه، همه جا» است. يكي از عناوين هفته سلامت در روزشمار اين هفته «مشاركت سازمان‌هاي مردم‌نهاد، در ارتقاي سلامت روان جامعه» است كه سه‌شنبه بيست و دوم مهرماه را به خود اختصاص داده است.
سازمان‌هاي مردم‌نهاد، سازمان‌هاي «غيردولتي» هستند كه به صورت موسسات، تشكل‌ها، انجمن‌ها و به‌طور كلي نهادهاي مدني غيردولتي توسط مردم شكل مي‌گيرند و با مشاركت و همكاري مردم به صورت داوطلبانه، غيرانتفاعي و خودگردان اداره مي‌شوند. اين سازمان‌ها در زمينه‌هاي مختلف رفاهي، درماني، آموزشي، هنري، علمي، ورزشي و حمايتي مانند حمايت از زنان و كودكان آسيب‌ديده، يا حمايت از مهاجران و پناهندگان، مداواي مجروحان جنگي و.... فعاليت مي‌كنند. سازمان‌هاي مردم‌نهاد و غيردولتي، مي‌توانند ضمن ارتباط با نهادهاي رسمي دولتي به جلب كمك‌هاي مردمي در سطح ملي و بين‌المللي بپردازند. اين سازمان‌ها اهداف و وظايف زيادي مي‌توانند داشته باشند اما يكي از اصلي‌ترين و مهم‌ترين اهداف و وظايف آنان توانمند ساختن مردم براي رفع مشكلات خويش از طريق ساماندهي و نهادينه كردن مشاركت‌هاي مردمي است.
معمولا در همه جاي دنيا سازمان‌هايي دولتي، يعني همان سازمان‌هايي كه با بودجه دولتي اداره مي‌شوند، وظيفه خدمات‌رساني به مردم هنگام وقوع حوادث و بحران‌ها را به عهده دارند، مانند هلال احمر، آتش‌نشاني و خدمات ايمني، اورژانس و... در شرايطي كه ابعاد حادثه خيلي بزرگ و فراگير باشد و امكانات سازمان‌هاي دولتي كافي نباشد، مانند حادثه سيل سال 98 كه چندين استان را درگير كرده بود، مردم هم براي ياري كردن مي‌آيند. در اين روزگار كرونايي نيز با توجه به گستردگي آن در سطح كشور، سازمان‌هاي مردم‌نهاد هم به ميدان آمده‌اند و بخش‌هايي از خدمات رساني را به عهده گرفته‌اند. با گذشت نزديك به هشت ماه از ورود كرونا به ميهن ما و با توجه به آسيب‌هاي زيادي كه به بخش‌هاي اقتصادي و معيشتي مردم وارد شده نياز به كمك‌هاي داوطلبانه بيش از پيش احساس مي‌شود. يكي از حوزه‌هاي بسيار مهم، رسيدگي به وضعيت سلامت روان افراد جامعه است. به گزارش ايرنا و به نقل از رييس دفتر سلامت روان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي «23 درصد از مردم جامعه به نوعي دچار اختلالات رواني هستند و تا 75 درصد آنان به روانشناسان و متخصصان سلامت روان مراجعه نمي‌كنند.»
با طولاني‌تر شدن مدت زمان رويارويي با كرونا اين آمار افزايش نيز خواهد يافت. وقتي از مراجعه به روانشناس و مشاور صحبت مي‌كنيم منظورمان اين است كه فرد با مراجعه به مشاور و همفكري با او به راه‌حلي براي مشكل خود دست پيدا مي‌كند. در شرايط فعلي كه از يك طرف مشاوره معمولا عملي وقت‌گير و پرهزينه است، تا جايي كه تامين هزينه‌هاي آن از عهده افراد كم‌درآمد برنمي‌آيد و تحت پوشش خدمات بيمه‌اي هم نيست و همان‌طوركه رييس سازمان نظام مشاوره و روانشناسي بيان كرده‌اند «وضعيت اقتصادي امكان بهره‌مندي همه اقشار مختلف جامعه از خدمات مشاوره را ممكن نمي‌سازد» و از طرف ديگر راهنمايي دادن به افراد و پيدا كردن راه‌حل به تنهايي كافي نيست و نياز به ياري گرفتن از مددكاران اجتماعي نيز هست. به اين معني كه تنها با يافتن راه‌حل و دانستن اينكه چه بايد كرد، افراد ممكن است نتوانند آن راه‌حل را عملي كنند. بايد به فكر شيوه‌هاي ديگري بود. يك مدل پيشنهادي مي‌تواند اين باشد كه گروه‌ها و تيم‌هايي از مشاور و مددكار تشكيل شود و نياز به 4 وجه دارد:
1- راه‌اندازي سامانه جامع اطلاعات افراد آسيب‌ديده و آسيب‌پذير كه در اين زمينه وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعي مي‌تواند اقدام كند. به منظور دسترسي به اطلاعات دقيق و قابل استناد.
2- تشكيل تيم‌هاي كاري تركيبي از مشاور و مددكار با همكاري انجمن‌هاي مددكاران اجتماعي و انجمن‌هاي روانشناسي و ساير تشكل‌هاي علمي و صنفي در سراسر كشور از داوطلبان اين رشته‌ها.
3- كمك‌هاي مالي مردمي به سازمان‌هاي مردم‌نهاد داراي مجوز از وزارت كشور كه هم‌اكنون در سراسر كشور مشغول فعاليت هستند.
4- مكان استقرار تيم‌هاي كاري تركيبي مي‌تواند مدارس، مساجد، بيمارستان‌ها، فرهنگسراها، اداره‌هاي دولتي و مكان‌هايي مشابه باشد.
تيم‌هاي مذكور با استقرار در مكان‌هاي مورد اشاره مي‌توانند اطلاعات مورد نياز خود را از سامانه جامع اطلاعاتي اخذ كنند، با همكاري و همفكري همديگر راه‌حل مناسب را پيدا كرده و از طريق سازمان‌هاي مردم‌نهاد به افراد كمك كنند. اين افراد متخصص هستند و آموزش‌هاي لازم را فراگرفته‌اند. تا جايي كه بتوان بايد خدمات مشاوره را حداقل تا پايان همه‌گيري كرونا براي مردم رايگان انجام داد، يكي از راها سپردن اين‌گونه خدمات به سازمان‌هاي مردم‌نهاد و استفاده از كارشناسان داوطلب است.
روانشناس سازماني