عراقچي از طرح ايران براي حل بحران قرهباغ در 4 پايتخت رونمايي كرد
طرح تهران؛ چندجانبه و متمركز بر ظرفيت‌هاي ميداني
گروه ديپلماسي
آذربايجان، روسيه، ارمنستان و تركيه در چند روز گذشته ميزبان عباس عراقچي، معاون سياسي وزير خارجه بودند. عباس عراقچي با ماموريت ويژه براي كمك به حل و فصل اختلاف ميان جمهوري آذربايجان و ارمنستان راهي 4 پايتخت شد تا رسما از طرح ايران رونمايي كند و علاوه بر دو كشور درگير در اين پرونده از روسيه و تركيه هم براي كمك مثبت به برقراري آتش‌بس و بسترسازي براي گفت‌وگوهاي صلح ميان باكو و ايروان كمك بگيرد. از بامداد يكشنبه ششم مهرماه دور جديد درگيري‌هاي ارمنستان و آذربايجان بر سر منطقه مورد مناقشه قرهباغ آغاز شد و به‌‌رغم چند توافق آتش‌بس هنوز درگيري‌ها بين دو كشور در جريان است. تاكنون هم روسيه و هم ايالات متحده شانس خود براي برقراري آتش‌بس ميان باكو و ايروان را امتحان كردند كه هر دو به شكست منتهي شد. در سه هفته اخير تاثير درگيري ميان آذربايجان و ارمنستان هم از منظر نقض حريم زميني و هوايي ايران و هم ايجاد ناآرامي‌هايي در شهرهاي مرزي در همراهي با باكو بر ايران بيش از ساير كشورهاي درگير در اين پرونده بوده است. از سوي ديگر انتشار اخباري مبني بر انتقال تروريست‌هاي تكفيري از سوريه به مرزهاي شمالي ايران نگراني‌هاي امنيتي را هم براي تهران ايجاد كرد. تمام اين دغدغه‌ها دست به دست هم دادند تا عراقچي با ماموريت ويژه براي ارايه طرح ايران بار سفر ببندد و در باكو به عنوان نخستين مقصد رايزني‌هاي 10 ساعته را با مقام‌هاي متفاوت كشور ميزبان از جمله الهام علي‌اف، رييس‌جمهور اين كشور پيش ببرد. «مثبت و سازنده»، كلماتي است كه عراقچي براي توصيف رايزني‌هاي خود چه در باكو چه در مسكو و چه در ايروان از آن استفاد كرده است. هرچند كه هنوز جزييات كامل طرح ايران منتشر نشده و از چند هفته قبل هم گفته شده بود كه در اين طرح مدلي شبيه مدل ابتكار آستانه براي حل‌وفصل اختلاف ميان ايروان و باكو با حضور ايران، روسيه و تركيه در نظر گرفته شده اما مشخص نيست كه در بندهاي متفاوت اين پيشنهاد چه طرح‌هايي براي تضمين دوام هرگونه آتش‌بس احتمالي يا حل نهايي مناقشه مرزي قديمي ارايه شده است. از مجموع گفته‌هاي عراقچي اين‌گونه برمي‌آيد كه پايان دادن به اشغال اراضي جمهوري آذربايجان و ترك مخاصمه و شروع گفت‌وگو‌ها با كمك كشورهاي تاثيرگذار، كمك‌كننده و تضمين‌كننده صلح از عناصر مهم در طرح ابتكاري ايران براي حل مناقشه قرهباغ هستند.
معاون سياسي وزير خارجه پيش از ترك آذربايجان به مقصد روسيه در گفت‌وگو با خبرنگاران ايراني حاضر در باكو درباره ويژگي‌هاي طرح ايران گفت: اين طرح داراي چند ويژگي است كه آن را از ايده‌هاي موجود متمايز مي‌كند، مهم‌ترين ويژگي پيشنهاد ايران اين است كه بعد منطقه‌اي دارد و كشورهايي را كه در منطقه دخيل و درگير هستند در برمي‌گيرد و نقش تعريف مي‌كند و بعد يك نگاه واقع‌بينانه به اين بحران و درگيري‌ها دارد. تا الان سه دور آتش‌بس توسط كشورهاي مختلف پيشنهاد و برقرار شده و تقريبا بلافاصله شكسته شده است. در طرح ايران به آتش‌بس يك نگاه واقع‌بينانه وجود دارد و اين واقع‌بيني نسبت به صحنه ميدان را نشان مي‌دهد و به خاطر همين بسيار مورد توجه طرف آذري قرار گرفته است.
در روسيه عباس عراقچي با «آندري رودنكو» معاون وزير امور خارجه و نماينده ويژه روسيه در امور قرهباغ و «سرگئي ريابكوف» معاون وزير امور خارجه روسيه درباره برجام به گفت‌وگو نشست. قريب به ده روز پيش بود كه سرگئي لاوروف، وزير خارجه روسيه با ميزباني از وزراي خارجه ارمنستان و آذربايجان موفق به جلب موافقت دو طرف براي برقراري آتش‌بس شد كه البته اين توافق چندساعت بيشتر دوام نياورد. در مسكو رايزني‌هاي عراقچي با ريابكوف رنگ و بوي برجامي داشت آن هم در آستانه برگزاري انتخابات رياست‌جمهوري ايالات متحده امريكا و در ميانه تشديد تحريم‌هاي واشنگتن عليه تهران. عراقچي پس از ترك مسكو و ورود به ايروان رايزني‌هايش در پايتخت روسيه را مفيد خواند و با تاكيد بر اهميت فاكتور زمان در تلاش براي حل و فصل اختلاف ميان دو طرف گفت: زمان بسيار حساسي است و نياز داريم هر چه سريع‌تر درباره روند صلح تصميم‌گيري و مسيري براي صلح باز شود. جاي تاسف است كه آمار تلفات در حال بالا رفتن است، حمله به غيرنظاميان در حال بالا رفتن است و اصلا قابل پذيرش نيست. به همين دليل ما تصور مي‌كنيم كه بايد هر چه سريع‌تر مسيري براي صلح ايجاد شود و اين موضوع اصلي صحبت من در ارمنستان است. ايران كشور بزرگي در همسايگي ارمنستان و آذربايجان است و با هر دو كشور رابطه قديمي و خوبي داريم. از هر دو كشور اتباعي در ايران هستند و در صلح، صفا و آرامش در كنار هموطنان ايراني زندگي مي‌كنند. موضع ما در قبال اين بحران از روز اول هميشه متوازن و متعادل بوده است. ما به يكسري اصول بين‌المللي معتقد و پايبند هستيم و معتقديم حسن نيت و ظرفيت‌هاي ايران مي‌تواند در مسير صلح به كار گرفته شود، به خصوص براي رسيدن به صلح پايدار. ما صحبت از يك آتش‌بس معمولي نمي‌كنيم، البته آن هم به جاي خودش واجب است، اما پيشنهاد ايران يك صلح پايدار را در منطقه هدف قرار مي‌دهد و اميدواريم به اين هدف برسيم. جمهوري اسلامي ايران ظرفيت‌هاي لازم را در اين خصوص دارد، البته با همكاري ديگر كشورها در منطقه.
در ايروان نيز «زهراب مناتسكانيان» وزير امور خارجه ارمنستان نخستين ميزبان معاون سياسي وزير خارجه ايران بود. در اين ديدار هر دو طرف نسبت به انتقال تروريست‌هاي بين‌المللي از خاورميانه به منطقه ابراز نگراني كرده و آن را تهديدي جدي براي كل منطقه خواندند. مناتساكانيان در اين ديدار تاكيد كرد كه ارمنستان حساسيت‌هاي ايران را در رابطه با تهديدهاي جديد امنيت منطقه مي‌فهمد و از نقش ايران در حفظ ثبات منطقه‌اي و برقراري صلح استقبال كرد. نيكول پاشينيان نخست‌وزير ارمنستان نيز در مدت زمان حضور عراقچي در ايروان با او ديدار كرد. در اين ديدار عراقچي جزييات طرح ايران براي حل و فصل مناقشه قرهباغ را با نخست‌وزير ارمنستان در ميان گذاشت.