شكسته شدن ابهت امپرياليسم
محمود فاضلي
با پيروزي انقلاب اسلامي در ايران دولت امريكا كه پس از انجام كودتاي 28 مرداد 1332 حاكميت و تسلط كامل خود را در ايران تثبيت كرده بود، سيطره خود را از دست داد و سفارتخانه‌اش در تهران به ستاد ايجاد هماهنگي ميان نيروهاي مخالف انقلاب تبديل شد. امريكايي‌هاي ساكن در سفارت با هماهنگ ساختن فعاليت نيروهاي ضدانقلاب عليه انقلاب اسلامي و ايجاد هماهنگي ميان آنان، با بقاياي حكومت سابق (رژيم پهلوي) به جلوگيري از تثبيت نظامي جمهوري اسلامي برآمدند. اما نيروهاي انقلاب با حضور دايمي در صحنه موانع متعدد را يكي پس از ديگري از
پيش روي برداشتند. در 13 آبان 1358 و به مناسبت سالگرد كشتار دانش‌آموزان به دست نظاميان شاه، حدود 50 نفر از دانشجويان پيرو خط امام كه از جمله مهم‌ترين نيروهاي انقلابي بودند، به سمت سفارت امريكا حركت كرده و آنجا را به تصرف درآوردند.
اشغال سفارت چند روز پس از آن صورت گرفت كه آخرين شاه ايران بعد از مدتي سرگرداني در كشورهاي مختلف سرانجام به امريكا رفت. اين موضوع باعث خشم دانشجويان مسلماني شد كه از فرداي انقلاب در پي محاكمه شاه بودند. اعتراض نسبت به پذيرش شاه از سوي دولت امريكا، اعتراض به عملكرد دولت موقت، شناسايي جاسوسان امريكايي و عوامل داخلي آنها، پايان دادن به توطئه‌گري امريكاييان در ايران، نشان دادن ضربه شستي به امريكا به تلافي اجراي كودتاي 28 مرداد 1332، اعتراض به امريكا به علت ايجاد فشار تبليغاتي انحصاري و كمك و حمايت از افراد ضدانقلاب و فراري عليه انقلاب اسلامي از جمله مواردي بود كه از سوي دانشجويان به عنوان دلايل تسخير سفارت عنوان شد.
يك روز پس از حمله به سفارت، مهدي بازرگان نخست‌وزير دولت موقت استعفانامه خود را تقديم امام كرد كه با استقبال دانشجويان مواجه شد. آنان به شيوه مديريت كشور در دوران بازرگان انتقاد داشتند. بعد از سخنراني امام در حمايت از اقدام دانشجويان، مردم به پشتيباني گسترده از اين حركت پرداختند و با راهپيمايي‌هاي گسترده در اطراف سفارت حمايت خود را از آنان اعلام كردند. مركز ارتباطات بسيار مجهز سفارت در طبقه دوم قرار داشت كه داراي درهاي آهني
28 سانتي‌متر بود و پرونده‌هاي طبقه‌بندي شده نيز در صندوق‌ها و قفسه‌هاي بسيار محكم آن نگهداري مي‌شد. در زمان تصرف اين سفارتخانه توسط دانشجويان پيرو خط امام، 52 نفر از اعضاي فعال سفارت امريكا به گروگان گرفته شدند كه 28 نفر آنان نظامي، پنج نفر عضو سازمان جاسوسي امريكا (سيا) و بقيه كارشناسان اقتصادي، اداري، روابط عمومي، مطبوعاتي و سياسي بودند.با تسخير سفارت و بررسي اسناد و مدارك موجود در آن، دست داشتن دولت امريكا در درگيري‌هاي داخلي ايران و نيز اسامي برخي از كساني كه با آن سفارتخانه همكاري داشتند افشا شد و از آن زمان مردم ايران، سفارت امريكا در تهران را «لانه جاسوسي» ناميدند. امام خميني رهبر انقلاب با استقبال از اين حركت نيروهاي انقلابي، آن را انقلاب دوم ناميده و فرمودند: «شما مي‌بينيد كه الان مركز فساد امريكا را جوان‌ها گرفته‌اند و آن لانه فساد را به دست آوردند و امريكا هم هيچ غلطي نمي‌تواند بكند و جوان‌ها مطمئن باشند كه امريكا هيچ غلطي نمي‌تواند بكند.» از نظر بين‌المللي اشغال سفارت امريكا براي دولتمردان آن كشور رسوايي بزرگي بود و امريكا را كه هنوز از زير ضربه ناگهاني و مهلك از دست دادن محمدرضاشاه در ايران بيرون نيامده بود، با ضربه مهلك‌تري مواجه كرد. براي اولين‌بار به جهانيان ثابت شد كه يك كشور با اراده ملتش مي‌تواند دشمناش را وادار به قبول شكست كند. دولت امريكا كه حاضر نشده بود شاه را تحويل دهد، طي ماه‌هاي بعد با واسطه كردن بسياري از چهره‌هاي جهاني از جمله پاپ خواستار آزادي گروگان‌ها شد اما وقتي با مخالفت ايران روبه‌رو شد، نااميد از راه‌حل سياسي، تصميم به اجراي طرحي نظامي براي نجات گروگان‌ها گرفت. امريكا اقدامات بسياري را در جهت اعاده حيثيت جهاني خود كه با اين اقدام نيروهاي انقلاب لطمه ديده بود و آزادي ديپلمات‌هاي به گروگان گرفته شده خود انجام داد كه مهم‌ترين آنها عمليات نظامي طبس در پنجم ارديبهشت 1359 بود. اين عمليات كه قرار بود كماندوهاي امريكايي به وسليه هواپيما از طريق صحراي طبس وارد ايران شده و سپس به وسيله هلي‌كوپتر در نزديكي لانه جاسوسي فرود آمده و ديپلمات‌هاي امريكايي را آزاد كند، به دليل اوضاع جوي طبس و برخورد هواپيماها با هلي‌كوپترها با شكست مواجه شد و امريكايي‌ها مفتضحانه به كشورشان بازگشتند. با شكست اين عمليات، ايران سرنوشت گروگان‌هاي امريكايي را به مجلس شوراي اسلامي واگذار كرد و امريكا نيز از ايران به اتهام گروگان‌گيري به ديوان بين‌المللي دادگستري لاهه شكايت كرد.
با نفوذ امريكا، دادگاه لاهه اقدام ايران را نقض قوانين بين‌المللي دانست و حكم به آزادي گروگان‌ها داد. مجلس نيز در 11 آبان 1359 با صدور قطعنامه‌اي با امضاي اكثريت نمايندگان شرايط چهارگانه زير را براي حل وفصل اين مساله به دولت ايران ابلاغ كرد: 1-دولت امريكا تعهد و تضمين كند كه از اين پس هيچ‌گونه دخالت مستقيم و غيرمستقيم سياسي و نظامي در امور ايران نكند. 2- آزاد كردن تمامي سرمايه‌هاي ايران كه در امريكا يا موسسات متعلق به دولت يا اتباع امريكا در ساير كشورهاست. 3- لغو ابطال كليه تصميمات و اقدامات اقتصادي و مالي عليه ايران. 4- بازپس دادن اموال شاه معدوم.
شرايط فوق از طريق دولت الجزاير به دولت امريكا اعلام شد و امريكا هم دولت الجزاير را واسطه بين خود و ايران براي آزادسازي گروگان‌ها قرارداد. با انجام مذاكرات متعدد پس از گذشت 444 روز در 30 دي ماه 1359 اقدام به آزادسازي گروگان‌هاي امريكايي كرد. نتيجه مهم و اساسي تسخير لانه جاسوسي امريكا در ايران، شكسته شدن ابهت امپرياليسم امريكا در جهان و ايجاد روحيه بيداري و همبستگي در بين ملت‌ها بود.