تحليل و بررسي نقش آموزش براي طبيعت‌گردان
ماجراي كَل و آفرودسوار
گروه اجتماعي|زود احساساتي مي‌شويم و زود فراموش مي‌كنيم. از طرفي چنان سرعت وقوع حوادث و تعدد آن زياد شده كه شايد حق داشته باشيم فراموشكار شده باشيم! وقتي فيلم تعقيب يك «كل» توسط سرنشينان يك خودروي شاسي‌بلند منتشر شد و پس از آن خبر رسيد كه اين تعقيب به قيمت جان حيوان تمام شده شاهد اظهارنظرهاي متعددي بوديم. بسياري داد و فغان سر داديم كه چرا چنين بي‌مسووليت پا به حريم حيات‌وحش مي‌گذاريم و بعد حتي سخن از «مرفهان بي‌درد» گفتيم. هنوز زمان زيادي سپري نشده بود كه ماجراي كشتن خرس و توله‌هايش در چهارمحال و بختياري مطرح شد كه جسد آنها را هم سوزانده بودند. اتفاقات مشابه ديگر كم نيست كه به مدد شبكه‌هاي اجتماعي به سرعت از آن باخبر مي‌شويم. اما آيا اين موارد آخرين حوادث طبيعت و حيات‌وحش خواهند بود؟
محيط زيست اصفهان از شناسايي و معرفي سرنشينان خودروي تعقيب‌كننده خبر دادند. حال فرض كنيد كه سرنشينان اين خودرو كه چه به عمد چه غيرعمد چنين كردند مجازات هم بشوند. آيا ماجراي آسيب به حيات‌وحش تمام مي‌شود. مجموعه يادداشت‌هاي امروز تلاش براي پيشگيري از حوادث مشابه است.
رضا علي‌اصل
متاسفانه بار ديگر عدم توجه به اخلاقيات در سفر (ماجراي آفرودر و كل تلف شده) در روزهاي گذشته موجب ناراحتي طبيعت‌دوستان كشور شده است. بارها شاهد تخريب طبيعت به شكل‌هاي مختلف از جانب گردشگراني بوده‌ايم كه رفتار غيرمسوولانه آنها در سفر، تبعات زيست محيطي و فرهنگي فراواني داشته است.
از موضوعات بسيار مهمي كه علاقه‌مندان به سفر بايد به آن توجه داشته باشند «كدهاي اخلاقي» در گردشگري است. با يك نگاه به وضعيت طبيعت كشور به خوبي در مي‌يابيم كه گردشگري در كشور بدون رعايت كدهاي اخلاقي از جانب گردشگران رشد يافته، شرايط را براي آينده كشور نگران‌كننده كرده است. علاقه‌مندان به سفر در طبيعت هر روز گوشه‌اي از كشور را به عنوان مقصد خود انتخاب مي‌كنند. عطش سفر به نقاط بكر در دوردست‌ها سبب شده تا خودروهاي دو ديفرانسيل انتخاب اول علاقه‌منداني باشند كه نه‌تنها آموزش‌هاي لازم را نديده‌اند بلكه از مهارت‌هاي سفر در طبيعت هم بي‌بهره هستند. بايد اشاره كنم كه توجه به خودروهاي آفرود تنها براي كشف نقاط جديد نيست، بلكه هيجان رانندگي در پهنه‌هاي طبيعت كشور با هيجانات خاص خود انگيزه مهم ديگري است كه براي آن قشر بسيار مورد توجه است.
اگرچه در هر گروهي از گردشگرها، هستند افرادي كه به شكل مسوولانه رفتار مي‌كنند و سبك گردشگري آنها برمبناي اصول گردشگري پايدار است؛ اما اثرات مخربي كه گروه‌هاي مخرب برجاي مي‌گذارند، آن‌قدر وسيع و گسترده است كه بيشتر مورد توجه قرار مي‌گيرد.
توسعه افسارگسيخته گردشگري در دهه‌هاي 70 و 80 ميلادي آثار مخرب فراواني برجاي گذاشت. عدم توجه به اصول پايداري سبب شد تا علاوه بر تخريب طبيعت، جوامع محلي نيز از حضور گردشگر در قلمرو خود خشمگين شوند. لذا سياستگذاران گردشگري در سطوح بين‌المللي پس از بررسي مشكلات در پي راهكارهايي براي مديريت اثرات منفي بودند.
نشست‌هاي متعددي شكل گرفت تا اينكه سازمان جهاني گردشگري (UNWTO) به عنوان بزرگ‌ترين نهاد بين‌المللي گردشگري در دنيا اقدام به تدوين كدهاي اخلاق در گردشگري كرد. نتيجه آن 10 كد اخلاق گردشگري است كه بر مفاهيم پايداري در گردشگري تاكيد دارد.
وضعيت گردشگري كشور ما در سال‌هاي اخير بي‌شباهت به سال‌هاي 1970 تا 1980 دنيا نيست! حتي در موارد بديهي نيز مشكلات عديده‌اي را در گردشگري تجربه مي‌كنيم از جمله نريختن زباله در طبيعت و... گردشگري بر پايه طبيعت كه خود قرار است عاملي براي حفاظت از طبيعت باشد، اكنون يكي از جدي‌ترين تهديدها به شمار مي‌رود. براي كاهش اثرات منفي دو رويكرد مورد توجه است كه بايد دنبال شود؛ يكي اهتمام جدي متوليان مربوطه به ويژه وزارت ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي در آموزش گردشگران و تربيت راهنماهاي كارآزموده و متعهد و ديگري فرهنگ‌سازي بي‌وقفه در رسانه‌ها. بررسي رفتارهاي اجتماعي-فرهنگي مردم در سطح كشور نشان مي‌دهد كه عموم جامعه در رعايت اخلاقيات در سفر، كنشمند نيستند! يعني حتي در مواردي كه نسبت به آن علم دارند (مانند نريختن زباله و عدم آزار حيوانات) بي‌توجه هستند.
شايد يكي از دلايلي كه منجر به رفتار غيرمسوولانه گردشگران مي‌شود اين است كه آثار مخرب فعاليت‌ها گاه متوجه نسل‌هاي بعدي است و در لحظه چيزي درك نمي‌شود. براي مثال عدم توجه به آرامش حيات‌وحش در سفرهاي بر پايه طبيعت اثر مخرب خود را در سال‌هاي آتي نشان خواهد داد. نهادينه كردن اين مفاهيم براي عموم اندكي دشوار و زمان‌بر است، لذا با درنظر گرفتن زوال بيش از پيش توان‌هاي طبيعي كشور به نسبت گذشته، حتي فردا هم براي شروع آموزش و فرهنگ‌سازي در گردشگري دير است...!
در پايان به كدهاي جهاني ده‌گانه اخلاق در گردشگري اشاره مي‌شود كه اميد است همواره مورد توجه همه فعالان و دست‌اندركاران صنعت گردشگري قرار گيرد:
ماده 1: نقش گردشگري در ايجاد و گسترش تفاهم و احترام متقابل بين مردم و جوامع مختلف
ماده ۲: گردشگري وسيله‌اي براي تكامل فردي و گروهي
ماده ۳: گردشگري، عاملي براي توسعه پايدار
ماده ۴: گردشگري، عاملي براي ارج نهادن به ميراث فرهنگي و حفظ آن
ماده ۵: گردشگري فعاليتي سودمند براي كشورها و جوامع ميزبان
ماده ۶: تعهدات و وظايف دست‌اندركاران گردشگري
ماده ۷: حق مسافرت و گردشگري
ماده ۸: آزادي حركت و تردد جهانگردان
ماده ۹: حقوق كارگران و كارگزاران صنعت گردشگري
ماده ۱۰: چگونگي اجراي اصول كد جهاني اخلاق گردشگري
مدرس و راهنماي رسمي وزارت گردشگري در اكوتوريسم