واشنگتن به ‌روايت تهران

«مجمع گزينندگان»، «آراي الكترال»، «عدد جادويي 270»، «سراب سرخ»، «ديوار آبي» و يك دوجين اصطلاح عجيب و غريب ديگر حالا ورد زبان بخش بزرگي از ايرانيان است و اين تعطيلات آخر هفته‌اي كه گذشت، اگر سري به شبكه‌هاي اجتماعي مي‌زديد، شايد بيش از آنكه از اين استان و آن شهرستان خوش آب و هواي ايران‌زمين بشنويد، از فلان ايالت امريكا و بهمان كلانشهر ينگه دنيا مي‌شنيديد و اينكه هر كدام چند ميليون نفر جمعيت دارد، چه تعدادشان رنگين‌پوست و چه تعداد سفيدپوست است، نسبت جمعيت زنان هر ايالات به مردانش چگونه است و مشي و مرام سياسي و مذهبي‌شان طي اين تاريخ 200، 300 ساله ايالات متحده به كدام سمت و سو بوده و به‌خصوص 4 سال پيش در چنين روزهايي چگونه بوده است. جالب آنكه نه چند ماه و چند سال پيش، بلكه حتي اگر همين چند روز پيش از يكي از اين ايرانيان مسلط به تاريخ سياسي- مدني امريكا از هر كدام از اين جزييات مي‌پرسيديد بعيد بود پاسخ درست بگيريد و آنچه حالا اين تحول بزرگ را در ذهن و فكر ايرانيان رقم زده، انتخاباتي است كه از آن به عنوان «تاريخي‌ترين انتخابات ايالات متحده» و انتخاباتي ياد مي‌شود كه بسياري از تحليلگران و كارشناسان خبره سياست خارجي و بحث خاص و البته پيچيده انتخابات ايالات متحده، از آن به رويدادي منحصر به‌فرد ياد مي‌كنند كه تاريخ سياسي امريكا تاكنون به خود نديده است. انتخاباتي كه البته ادبيات رسمي سياست ايران، اهميت آن و به ‌بيان دقيق‌تر، اثرگذاري‌اش بر مسائل ايران را ناچيز و «تقريبا هيچ» قلمداد مي‌كند اما آنچه اين سه، چهار سال اخير به‌خصوص در پي خروج ايالات متحده از برجام و متعاقبا اعمال شديدترين تحريم‌هاي تاريخ به عنوان بخشي از سياست «فشار حداكثري» ترامپ عليه ايران و ايرانيان تجربه شد، دست‌كم در حوزه اقتصاد و روابط پولي- بانكي كشور موثرتر از آن بود كه بتوان بي‌تفاوت از كنارش گذشت. اثراتي كه ازقضا علت‌العلل اين توجه كم‌سابقه ايرانيان به انتخاباتي بود كه آن ‌سوي كره خاكي برگزار شد و همزمان با مشاركت كاربران فارسي‌زبان شبكه‌هاي اجتماعي در حال و هواي اين انتخابات، امريكايي‌ها هم ركورد مشاركت انتخاباتي اين كشور را دست‌كم در يك سده اخير شكستند و يكي از شديدترين و نفسگيرترين رقابت‌هاي سياسي تاريخ معاصر را در حالي رقم زدند كه حالا همزمان با نگارش اين گزارش و غروب خورشيد جمعه به افق تهران، همچنان در واشنگتن و 50 ايالت ايالات متحده مرحله كش‌دار شمارش آرا ادامه دارد و با وجود اينكه اين رقابت هنوز به نقطه سرانجام نرسيده اما آنچه حالا تا اينجاي كار، از احتمال پايان روزگار خوش دونالد ترامپ در كاخ سفيد و بازگشت جو بايدن به اتاق بيضي  - اين‌بار در مقام نفر اول دولت، نه معاون رييس‌جمهوري - حكايت مي‌كند، اثري چشمگير و غيرقابل‌ انكار بر بازار ارز و سكه و طلاي تهران گذاشته كه خروجي‌اش، افت چشمگير قيمت هر سه فقره است.
اما اين تنها شهروندان ايراني نبودند كه هنوز نتايج رسمي انتخابات اعلام نشده، به تحليل و واكنش به آن پرداختند. چه آنكه در اين ساعات كش‌دار شمارش آرا، بسياري از نمايندگان مجلس، مقامات ارشد سياسي و غيرسياسي، كنشگران و تحليلگران سياسي نيز از آينده روابط دو كشور و آنچه در صورت پيروزي بايدن در انتظار ايران خواهد بود، گفتند و جالب آنكه علاوه بر آنها حسن روحاني، رييس‌جمهوري نيز چند كلامي در اين رابطه به زبان آورد. رييس‌جمهوري ايران كه پيش‌تر، در جريان نشست هفته گذشته هيات دولت نيز با اشاره‌اي مختصر نسبت به انتخابات امريكا، اظهارنظر و تحليل دقيق‌تر را به آينده موكول كرده بود، بالاخره روز پنجشنبه و در جريان برگزاري مراسم بهره‌برداري از طرح ملي انتقال آب خليج فارس به فلات مركزي، سختي‌هايي كه طي 3 سال گذشته بر دولت و ملت وارد شد را در تاريخ ايران «بي‌نظير» توصيف كرد و گفت كه اگر چه «فشار و تحريم» عليه ايرانيان بي‌سابقه نيست اما «جنگ اقتصادي»، آن ‌هم «در شرايط كرونا و در حالي كه مردم به دارو و امكانات بهداشتي نياز داشتند» پذيرفته نيست. روحاني كه عامدانه نمي‌خواست حتي به نام دونالد ترامپ اشاره كند، او را فردي در كاخ سفيد توصيف كرد كه اين مدت «بي‌رحمانه حتي در دوران كرونا تحريم‌ها و جنگ را تشديد كرد» و گفت كه «اينها به هيج اصولي - نه اصول انساني، نه اصول حقوق بشري و نه حتي قوانين و مقررات بين‌اللملي - پايبند نبودند» و در نهايت گفت كه فارغ از اينكه «نتيجه انتخابات امريكا چه مي‌شود و دولت بعد امريكا دست كيست»، «بي‌ترديد دولت آينده اين كشور، مقابل صبر و مقاومت ملت بزرگ ايران تسليم خواهد شد.»
همزمان با اين اظهارات اما هر چه از زمان پايان راي‌دهي گذشت و روند شمارش آرا پيش و پيش‌تر رفت، بيش و بيشتر مورد توجه قرار گرفت، بحث از احتمال مذاكره بود و برجام. موضوعي كه وقتي جدي و جدي‌تر موضوع بحث كاربران شبكه‌هاي اجتماعي و البته همزمان تحليلگران سياسي و رسانه‌هاي رسمي قرار گرفت كه تعداد آراي الكترال جو بايدن به عدد جادويي 270 نزديك و نزديك‌تر مي‌شد؛ كانديداي دموكرات‌ها كه نه ‌فقط تفاوتي آشكار با دونالد ترامپ در نوع نگاه به بحث برجام دارد، بلكه به عنوان سياستمداري كه سال‌ها كنار باراك اوباما نشسته و دست‌كم براي ايرانيان به عنوان معاون رييس‌جمهوري پيشين ايالات متحده شناخته مي‌شود، همچون اوباما و جان كري وزير خارجه دولت پيشين امريكا، يادآوري توافق هسته‌اي و مذاكراتي است كه به برجام منتهي شد. هر چند آنچه در صورت تاييد نتايج فعلي و پيروزي بايدن، تغيير خواهد كرد، مناسبات حاكم بر آن ‌سوي ميز مذاكره‌اي است كه حالا مدتي است خالي مانده و اين ‌سوي ميز، اگر چه همچنان همان «شيخ ديپلمات» مشغول به كار است اما از آنجا كه پس از امضاي برجام، تغييري در مشي خود نشان نداده، از اين پس نيز دليلي براي تغيير در نگاه خود نمي‌بيند و صدايي كه از تهران شنيده مي‌شود همان است كه تمام دو، سه سالي كه ترامپ از برجام خارج شد، شنيده مي‌شد؛ «امريكا به برجام برگردد، آنگاه مي‌توان درباره مذاكره انديشيد.» در اين ميان اما برخي تحليلگران از اين مي‌گفتند كه پيروزي احتمالي بايدن، ازقضا به همين دليل محل تامل و تاثيرگذار است. اينكه اين پيروزي مي‌تواند زمينه‌ساز بازگشت ايالات متحده به برجام شده و درنتيجه باز فصل گفت‌وگو از راه برسد. اما اگر چه نگاه جمهوري اسلامي به برجام هماني است كه بود، مناسبات جناحي به‌خصوص در مجلس شوراي اسلامي نسبت به آن روزها تغيير كرده و حالا نه‌تنها اكثريت پارلمان در اختيار اصلاح‌طلبان و اصولگرايان معتدل حامي برجام نيست، بلكه حالا «بهارستان» يك‌سر در يد اختيار نابرجاميان قرار گرفته و آنها هنوز اتفاقي در كاخ سفيد نيفتاده تا مگر دومينوي تحولات تا تهران آغاز شود، مي‌گويند كه مذاكره‌، بي‌مذاكره. چنان‌كه همزمان با احمد سالك، نماينده پيشين مجلس و ازجمله اعضاي ارشد جبهه پايداري كه از فرصت اندك دولت حسن روحاني گفته و اينكه اگر هم بناي مذاكره‌اي باشد، اين مذاكره بايد به راهبري رييس دولت سيزدهم انجام شود، روح‌الله ايزدخواه، نماينده اين‌روزهاي پايتخت در پارلمان گفته «حتي با بايدن، مجلس اجازه مذاكره مجدد را با امريكا نمي‌دهد»؛ اظهارنظري عجيب از اين جهت كه دور پيشين مذاكرات هم كه مذاكراتي در قالب 1+5 صورت گرفت، اين مجلس وقت نبود كه مجوز مذاكره را صادر كرد.