نبرد ديپلماتيك براي معيشت

تا چندي پيش اغلب ناظران محور اصلي رقابت جناح‌ها و كانديداهاي موردحمايت‌شان در انتخابات 1400 را ارايه راهكاري براي حل مسائل اقتصادي مي‌دانستند اما حالا انگار با پيروزي بايدن بر ترامپ كه وعده داده بود به برجام باز مي‌گردد، اوضاع اندكي دگرگون شده است. حالا سياسيون دوباره از محور ديپلماسي و مذاكرات هسته‌اي سخن مي‌گويند و معتقدند كه بعيد نيست رقابت‌هاي انتخابات رياست‌جمهوري ايران در نخستين سال آينده بار ديگر رقابتي باشد ميان چهره‌هايي كه برنامه‌ و سابقه‌اي در عرصه ديپلماسي دارند و فوت و فن مذاكره را بلدند. البته اين به‌معناي بي‌توجهي به اقتصاد در اين روزهاي سخت اقتصادي ايرانيان نيست و اين طيف از ناظران و تحليلگران سياسي معتقدند كه اين تغيير نسبي محور رقابت در انتخابات ازقضا به اقتصاد و اثرگذاري بر وضع نامساعد معيشتي مردم وابسته است و بر اين پايه مي‌گويند حل مشكلات اقتصادي كه شعار كانديداها خواهد بود، احتمالا از اين پس، دوباره با تاكيد بر مسائل حوزه ديپلماسي و مشخصا مذاكره ميان ايران و امريكا تبيين خواهد شد. هرچند از آن‌سو بسياري معتقدند بخش بزرگي از مشكلات اقتصادي ايران ناشي از مديريت ناصحيح داخلي است. در عين حال اما كسي منكر تأثير منفي تحريم‌هاي امريكا به‌خصوص در دوره اخير بر اقتصاد ايران نيست. در همين باره سيدحسين نقوي حسيني از چهره‌هاي سياسي اصولگرا در گفت‌وگويي كه اخير با پايگاه خبري نامه‌نيوز داشت، گفته است: «وقتي دولت بايدن سركار بيايد و بخواهد به تعهدات برجامي برگردد و پيشنهاد مذاكره بدهد، به نظرم فضاي انتخابات ايران حول همين محور مذاكره- مقاومت رقابتي مي‌شود.» او اذعان كرده كه «بايدن هرچند شايد شرط و شروطي داشته باشد اما از آنجاكه بعد از روي كارآمدن دوباره به برجام برمي‌گردد وضعيت اصلاح‌طلبان و دولت روحاني بهتر از گذشته مي‌شود؛ چون تنها دستاورد آنها برجام بود.» البته نقوي حسيني معتقد است كه «جليلي به عنوان نماد گفتمان مقاومت پيروز مي‌شود.»
حالا با تغيير گفتمان انتخابات از اقتصاد به ديپلماسي دوباره نام چهره‌هاي مهم اين عرصه در ايران به ميان آمده است. يكي محمد‌جواد ظريف مرد شماره يك ديپلماسي در دولت حسن روحاني است كه سابقه به دست آوردن برجام را در كارنامه خود دارد، ديگري همين سعيد جليلي چهره ديپلماتيك مخالفان دولت كه نقوي‌حسيني نيز از او نام برده و البته نفر سوم، يعني علي لاريجاني به عنوان نماينده جريان ميانه‌رو و شايد حتي طيفي از اصلاح‌طلبان؛ سياستمداري كاركشته كه به جز سال‌ها رياست بر مجلس و صداوسيما، روزگاري نيز نماينده ايران در مذاكرات هسته‌اي بوده است. در اين ميان البته چهره‌هاي چون علي‌اكبر ولايتي نيز مطرح شده‌اند و ديگراني نيز هستند اما شايد مثلث اصلي مردان ديپلماسي 1400 همان 3 گزينه‌اي باشد كه اشاره شد. هرچند هنوز هيچ خبر قطعي درباره كانديداتوري اين سه منتشر نشده؛ آن‌هم در حالي كه دست‌كم يكي از اين 3 كه محمدجواد ظريف باشد، به‌دفعات تأكيد كرده كه به هيچ‌وجه قصد ندارد به جز از كار ديپلماسي و فعاليت در رداي يك ديپلمات، كار ديگري كند و به‌كرات احتمال كانديداتوري خود را رد كرده است. البته در روزهاي اخير دوباره زمزمه احتمال حضور ظريف در انتخابات آينده منتشر شده است.  با اين همه اما در واكنش به اين اخبار، غلامعلي جعفرزاده ايمن‌آبادي رييس فراكسيون مستقلين ولايي مجلس دهم در سال پاياني و از چهره‌هاي نزديك به علي لاريجاني به‌تازگي گفته: «شخصا معتقدم ارزش خدمات ظريف به كشور 100 سال ديگر مشخص مي‌شود.» او به نامه‌نيوز گفته كه به ظريف ارادت دارد و قدردان زحماتش هست اما در عين حال اضافه كرده است: «به او توصيه مي‌كنم كه نامزد انتخابات رياست‌جمهوري نشود؛ چون ظريف را با خاك يكسان مي‌كنند، همان كاري كه با روحاني انجام دادند.» جعفرزاده در عين حال به ورود سعيد جليلي به انتخابات و پيروزي او نيز واكنش نشان داده و گفته كه «به نظر اين تيپ سياسي اگر دولت را به دست بگيرد، همه كاري انجام مي‌دهد. آنها فقط مي‌خواهند موفقيت‌ها به نام خودشان ثبت شود. قول مي‌دهم جليلي بيايد با امريكا صلح مي‌كند. همه مسائل‌مان هم تمام مي‌شود اما اگر ظريف بيايد مجبور است 80 درصد انرژي‌اش را صرف داخل كند.» با اين حال اما شايد دقيق‌تر آن است كه به‌جاي خواندن سطور گفته‌هاي جعفرزاده ايمن‌آبادي درباره ظريف و جليلي، بين سطور گفته‌هايش را بخوانيم كه سكوتي است معنادار درباره لاريجاني! همزمان با شدت‌گرفتن اين گمانه‌زني‌ها اما نكته جالب‌توجه افزايش فعاليت‌هاي سعيد جليلي است. او در توييتر خود سعي‌ مي‌كند يك خط فكري را دنبال كند و نشان دهد كه مذاكرات هسته‌اي و برجام نه‌تنها در دولت حسن روحاني توفيقي نداشته، بلكه موجب شده تا مشكلات ايران بيشتر شود. او نوشته: « عده‌اي مي‌گويند برويم دوباره مذاكره كنيم!‌ اقدامات دولت اوباما و سناتور‌ها پس از امضاي برجام: تمديد ده‌ساله تحريم‌هاي ايران موسوم به ‫#آيسا‌‬ (امضاي قانون ‫#ويزا‌‌‬) تصويب قانون تجميع و توسعه تحريم‌هاي ايران موسوم به ‫#كاتسا‬ با اجماع حداكثري جمهوري‌خواهان و دموكرات‌ها.»
جليلي همچنين در توييت ديگري تأكيد كرده: «چرا رهبري گفتند برجام خسارت محض بود؟‌ تعهدات يك‌طرفه و تحريم بيشتر؛ ماحصل برجام بودتوافقي نوشته شد. آنها آن‌چه را كه بيشتر بود گرفتند، حداقل را هم ندادند. حالا باز دوباره تعهدات بيشتري مي‌خواهند؟» شايد توييت‌هاي جليلي عمدتا در مخالفت با مذاكره باشد اما همزمان احتمال كانديداتوري‌اش را تقويت كرده است. برخي مي‌گويند كه جليلي از همين حالا در حال زمينه‌چيني براي شركت در انتخابات 1400 است و احتمالا هم يكي از محورهاي مهم دولت احتمالي‌اش، رسيدگي به موضوع مذاكرات هسته‌اي باشد. آن‌چه با اين مقدمه در ادامه مي‌خوانيد گفت‌وگويي است با علي صوفي، از جمله اعضاي كابينه دولت اصلاحات كه حالا در مقام دبيركل حزب پيشروي اصلاحات فعاليت مي‌كند و معتقد است پيروزي بايدن باعث شده تا محور رقابت در انتخابات 1400 از مسائل اقتصادي به مساله ديپلماسي تغيير كند و ازقضا اين تغيير وضعيت، به نفع اصلاح‌طلبان است؛ البته به شرطي كه بتوانند با معرفي يك اصلاح‌طلب تمام‌عيار و داراي برنامه مدون ديپلماسي، زمينه‌ساز حل مشكلات اقتصادي شود.