طعنه‌هاي قاليباف به همتي بي‌پاسخ نماند
جدال لفظي دو رييس
همزمان با تنگناي معيشتي
گروه اقتصادي
جدال لفظي ميان رييس كل بانك مركزي و رييس مجلس با پاسخ رسمي همتي به اظهارات صبح روز گذشته قاليباف در صحن علني وارد فاز تازه‌اي شد. شهردار سابق تهران كه حالا رييس مجلس شوراي اسلامي است از حدود سه هفته پيش انتقاداتي را روانه مجموعه دولت و البته بانك مركزي كرده بود، ديروز صبح منشأ مشكلات را نه «جورجيا و ميشيگان كه پاستور و ميرداماد» عنوان كرد. هر چند پاسخ همتي به اظهارات او درخواست براي «سياسي نكردن بانك مركزي» بود. اما انتقادهاي اينچنيني آن هم در شرايطي كه زمان زيادي از گفته‌هاي رهبري در خصوص لزوم حفظ انسجام و اتحاد دروني كشور در شرايط فعلي نمي‌گذرد، شايد نشان‌دهنده احتمال افزايش فشارها بر رييس كل بانك مركزي طي روزها يا هفته‌هاي آتي باشد كه مي‌تواند منجر به استعفاي او شود. (هر چند چندي پيش شايعه استعفاي او تكذيب شده بود). اين احتمال در شرايطي تقويت مي‌شود كه برخي رسانه‌ها از بالا نگه داشتن نرخ ارز حتي پس از انتخاب بايدن در انتخابات چندي پيش رياست‌جمهوري امريكا توسط بانك مركزي انتقاد كرده‌اند و همچنان نيز شائبه درآمدزايي دولت از افزايش نرخ ارز به صورت كامل رد نشده است. هر چند انتقاد از نمايندگان مجلس در اين چند ماهي كه كار خود را شروع كرده‌اند نيز كم نيست. طرح يارانه كالاهاي اساسي تقريبا آخرين طرح اقتصادي مجلس براي تقويت معيشت افراد آسيب‌پذير بود كه با انتقادات فراواني از سوي كارشناسان و دولت روبرو شد. هر چند اين طرح در نهايت توسط شوراي نگهبان رد شد. طرح ديگري كه با موجي از مخالفت‌ها حتي در خود پارلمان روبرو بود و در نهايت هم به تصويب رسيد، ارايه 4 هزار ميليارد تومان «قير رايگان» به پيمانكاران بود؛ طرحي كه برخي كارشناسان آن را «هديه رانتي مجلس به پيمانكاران منتفع از جريان‌هاي ثروت و قدرت» ناميدند. حالا و پس از چنين عملكردي از مجلس يازدهم كه با شعار اصلاح معيشتي مردم روي كارآمد و عملكرد فعلي آن با انتقادهاي فراواني نيز روبرو شد؛ انتقادهاي صريح از عملكرد دولت و سياست‌گذار پولي نيز به آن اضافه شده است. در نهايت آنچه كه برايش تدبيري انديشيده نمي‌شود، چگونگي بهبود معيشت مردم است. بر اساس گزارش‌هاي رسمي نرخ ارز تا زمان نگارش اين گزارش (ساعت 17) در كانال 26 هزار تومان قرار داشت. اين در حالي است كه بسياري از كارشناسان «زمان كاهش نرخ ارز» را بيشتر از يك هفته تخمين مي‌زدند اما اين اتفاق رخ نداد.
شروع جدال؛ مقصر ضعف مديريتي است
سابقه انتقادهاي صريح رييس كنوني مجلس از عملكرد اقتصادي دولت شباهت زيادي به مدل انتقادي احمدي‌نژاد، رييس‌جمهور سابق دارد. دومين روز از بازديد ميداني محمدباقر قاليباف از استان سيستان و بلوچستان با اظهارنظر او در خصوص «سهم مديريت از مشكلات داخلي» خبرساز شد. او در ديدارهايي كه با علماي شيعه و سني اين استان داشت، گفته بود:
« طي سه دهه اخير كه در سطوح مختلف كشور توفيق خدمت داشته‌ام، با افراد متخصص بي‌طرفي در ارتباط بودم كه موضوعات را به‌صورت تخصصي مورد بررسي قرار داده‌اند. يكي از موضوعاتي كه مورد بررسي قرار گرفته حتي در مجمع تشخيص مصلحت نظام نيز ارايه شد، موضوع تاثير تحريم به‌ويژه در حوزه نابساماني‌هاي اقتصادي است كه حاصل اين تحقيق نشان مي‌دهد 70 درصد نابساماني‌هاي اقتصادي ناشي از ضعف مديريت در حوزه داخل و 30 درصد مشكلات اقتصاد تحت تاثير تحريم‌هاست.»
هر چند يك هفته بعد تعريف دقيق و واضحي از ضعف مديريتي ارايه داد و مشكلات را به گردن سياست‌هاي ارزي انداخت. قاليباف در جلسه غير علني روز 30 مهر مجلس از لفظ «خودتحريمي» در خصوص سياست‌هاي ارزي استفاده كرده بود. او در نطق خود گفته بود: «امروزه كشور مشكل جدي دارد و آن ارز است. توافقي در وزارت صمت صورت گرفته كه يك مركز تهاتر كالا به كالا شكل بگيرد. اين كار بايد سريع‌تر انجام شود. برخي تصميمات بانك مركزي باعث مشكلات ما شده و دچار خودتحريمي شده‌ايم. اين توافق در وزارت صمت مي‌تواند صادرات در مقابل واردات بر اساس اولويت ليست كالاهايي باشد كه صمت اعلام مي‌كند كه كالاهاي حقيقي و اساسي ماست.»
رييس مجلس در بخش ديگري از سخنان خود نيز به جلسه شامگاه 27 مهر با وزراي اقتصادي و رييس كل بانك مركزي اشاره كرد و گفت: « مطمئن هستيم پيرو اين جلسات شاهد تثبيت در بازار بورس و ادامه روند كاهشي قيمت دلار خواهيم بود.» انتقاد قاليباف از عمكرد بانك مركزي در حالي بود كه دو روز پيش از نطق او، كامران كارگر سرپرست دفتر برنامه‌ريزي، تامين، توزيع و تنظيم بازار وزارت صمت در برنامه 30: 18 شبكه خبر كه با موضوع بازار مرغ از عرضه تا توليد برگزار شده بود، از تلاش بانك مركزي براي تامين ارز مورد نياز نهاده‌هاي دامي كه جزو كالاهاي اساسي نيز محسوب مي‌شود، گفت. كارگر مهم‌ترين مشكل پيش روي تامين ارز مورد نياز را « كمبود منابع ارزي» دانست؛ موضوعي كه بعيد است رييس مجلس از آن بي‌خبر باشد.
تاخت و تاز دوباره، 25 آبان
در فاصله 27 مهر تا 25 آبان كه انتقادات رييس مجلس از عملكرد ساختمان ميرداماد شدت گرفته بود، همتي چندبار به مجلس رفته بود. اما شايد مهم‌ترين حضورش در مجلس در 11 آبان بود كه پس از اتمام جلسه‌اش با نمايندگان دو اتفاق رخ داد. اول اينكه او از آماده شدن بسته‌اي براي «روان‌سازي ارتباط بين صادركنندگان، واردكنندگان و توليدكنندگان» خبر داد. اما رخداد ديگر، تغيير در لحن او بود كه گفت: « ممكن است تغييرات مهمي در بازار رخ دهد و به تدريج به سمت ثبات پيش خواهد رفت.» شايد صحبت‌هاي او به فاصله دو روز مانده تا انتخابات امريكا نشان از وابستگي سياست‌هاي ارزي بانك مركزي به فرد مورد نظر به عنوان رييس‌جمهور منتخب امريكا بود. با اعلام نتايج اوليه انتخابات در امريكا و بالا رفتن شانس جو بايدن براي حضور در كاخ سفيد، قيمت ارز در بازار لحظه‌اي تغيير مي‌كرد تا اينكه در برخي روزهاي هفته گذشته به زير 24 هزار تومان نيز رسيد و حتي صرافي‌ها در قيمت 23 هزار تومان نيز خريدار نبودند چرا كه انتظار كاهش بيشتر قيمت نيز وجود داشت. هر چند اين روند ديري نپاييد و طي روزهاي اخير و با فروكش كردن فضاي هيجاني بازار، نرخ ارز نيز به ثبات نسبي در كانال 27 هزار تومان رسيد اما روز گذشته قيمت دلار بار ديگر عقب‌نشيني كرد و به كانال 26 هزار تومان وارد شد.
البته به نظر مي‌رسد خطر جهش نرخ دلار به قيمت‌هاي بالاتر از 30 تومان از اقتصاد ايران (در كوتاه‌مدت) از بين رفته باشد. با اين حال انتقاد رييس مجلس از همتي همچنان ادامه دارد و در تازه‌ترين اظهارات روز گذشته در صحن مجلس گفت: «تصميمات ما در حوزه مسكن، بورس، كالاهاي اساسي، گمرك، سياست‌هاي پولي و بانكي، نظام بودجه‌ريزي، اختصاص ارز ترجيحي، سوداگري در بازارهاي ارز و طلا و خودرو، بي‌تفاوتي نسبت به گراني‌ها و رها كردن بازار و بي‌توجهي به توليد ملي، به پاستور، بهارستان و باب همايون و ميرداماد ارتباط دارد و نه به جورجيا و ميشيگان و آريزونا.» سپس در ادامه افزود: «پس به مردم آدرس غلط ندهيد، مهم‌ترين ريشه مشكلات كشور سوءمديريت، استفاده نكردن از ظرفيت‌هاي عظيم داخلي، دست روي دست گذاشتن و ناهماهنگي ميان نهادهاي سياست‌گذار و مجري است و همين سوءمديريت‌هاست كه باعث عدم برقراري مناسب تجاري با كشورهاي همسايه و منطقه و كشورهاي دنيا مخصوصا كشورهاي آسيا و اوراسيا شده است.»
بانك مركزي را وارد حاشيه نكنيد
همان روز، همتي به اظهارات قاليباف پاسخ و با نوشتن نامه‌اي به هر آنچه او در مجلس گفته بود، واكنش نشان داد. همتي «واردكردن بانك مركزي به مباحث سياسي و حاشيه‌اي را برخلاف مصالح كشور» عنوان كرد چرا كه به باور او تمام نيروي بانك مركزي بايد معطوف به مقابله با تحريم‌ها شود. رييس كل بانك مركزي در ادامه نامه خود به «اتهام خودتحريمي» كه رييس مجلس به بانك مركزي نسبت داده بود نيز پرداخت و نوشت: «براي اطلاع حضرتعالي در دو سال و نيم گذشته بانك مركزي در مقابل فشار حداكثري دولت امريكا، خط مقدم جنگ اقتصادي عليه كشورمان را مديريت كرده و با پيروي از رهنمودهاي رهبر معظم انقلاب، سد محكمي در مقابل توطئه گسترده امريكا و هم‌پيمانانش براي فروپاشي اقتصاد كشور بوده است.»
مجلس حاشيه مي‌سازد يا به فكر معيشت است؟
انتقاد از عملكرد بانك مركزي در صحن علني مجلس توسط قاليباف آن هم در شرايطي كه او در مهر ماه وعده كاهش نرخ ارز را داده بود، دور از ذهن نبود. به نظر مي‌رسد مجلسي‌ها پس از رد «طرح تامين كالاهاي اساسي» توسط شوراي نگهبان كه در واقع انتقادات فراواني را نيز روانه آنها كرده بود، درصدد انتقاد از وضعيتي هستند كه خود نيز در به وجود آوردن آن بي‌تاثير نيستند. شعار « معيشت مردم» با افزايش بار مالي به دوش دولت فعلي و آينده آن هم در شرايطي كه سرعت رشد نقدينگي و پايه پولي براي رسيدن به تورم هدفگذاري شده 22 درصد، بالاست، تنها به‌شدت تورم مي‌انجامد.
انتقاد از عملكرد بانك مركزي در صحن علني مجلس توسط قاليباف آن هم در شرايطي كه او در مهر ماه وعده كاهش نرخ ارز را داده بود، دور از ذهن نبود. به نظر مي‌رسد مجلسي‌ها پس از رد «طرح تامين كالاهاي اساسي» توسط شوراي نگهبان كه در واقع انتقادات فراواني را نيز روانه آنها كرده بود، درصدد انتقاد از وضعيتي هستند كه خود نيز در به وجود آوردن آن بي‌تاثير نيستند.
هرچند به نظر مي‌رسد خطر جهش نرخ دلار به قيمت‌هاي بالاتر از 30 تومان از اقتصاد ايران (در كوتاه‌مدت) از بين رفته باشد. با اين حال انتقاد رييس مجلس از همتي همچنان ادامه دارد و در تازه‌ترين اظهارات روز گذشته در صحن مجلس گفت: «تصميمات ما در حوزه مسكن، بورس، كالاهاي اساسي، گمرك، سياست‌هاي پولي و بانكي، نظام بودجه‌ريزي، اختصاص ارز ترجيحي، سوداگري در بازارهاي ارز و طلا و خودرو، بي‌تفاوتي نسبت به گراني‌ها و رها كردن بازار و بي‌توجهي به توليد ملي، به پاستور، بهارستان و باب همايون و ميرداماد ارتباط دارد و نه به جورجيا و ميشيگان و آريزونا.»