نگاهي به واكنش‌هاي بين‌المللي به ترور شهيد فخري‌زاده
دانشمندي كه قاسم سليماني
برنامه هسته‌اي ايران بود
ترور شهيد محسن فخري‌زاده، دانشمند هسته‌اي ايراني در بعدازظهر روز جمعه هفتم آذر با واكنش‌هاي زيادي از سوي رسانه‌ها و كارشناسان بين‌المللي روبه‌رو شد و اغلب كارشناسان و رسانه‌ها با نگاهي به سوابق اين دانشمند شهيد به ارتباط اين ترور با صحبت‌هاي نخست‌وزير اسراييل اشاره كردند. خبرگزاري رويترز با اشاره به صحبت‌هاي بنيامين نتانياهو در سال 2018 نوشته است كه نخست‌وزير اسراييل گفته بود «نام محسن فخري‌زاده را به ياد داشته باشيد.» ديلي ميل نيز ضمن بازنشر گزارشي كه دو روز پيش در پايگاه خبري امريكايي آكسيوس مبني بر آماده‌باش ارتش اسراييل به دليل احتمال اقدام قريب‌الوقوع دونالد ترامپ عليه ايران منتشر شده بود، نقش شهيد محسن فخري‌زاده در برنامه هسته‌اي ايران را با شهيد قاسم سليماني در برنامه‌هاي منطقه‌اي جمهوري اسلامي مقايسه كرد. رسانه‌هاي اسراييلي نيز با اشاره به صحبت‌هايي كه نخست‌وزير اين رژيم در گذشته مطرح كرده بود، ترور شهيد فخري‌زاده را «ضربه‌اي بزرگ به برنامه هسته‌اي ايران» توصيف كردند. خبرگزاري بي‌بي‌سي نوشته است كه در سال‌هاي 2010 تا 2012 نيز 4 دانشمند ايراني فعال در صنعت هسته‌اي ترور شدند كه از اسراييل به عنوان مسوول اين حملات نام برده مي‌شد اما درباره ]شهيد [محسن فخري‌زاده مساله كمي متفاوت است، چراكه چندي پيش نخست‌وزير اسراييل مستقيما به نام او اشاره كرده بود. روزنامه اينديپندنت در گزارشي شهيد محسن فخري‌زاده را مهم‌ترين شخصيتي توصيف كرده كه تاكنون در ارتباط با برنامه هسته‌اي جمهوري اسلامي ايران ترور شده است. در اين گزارش شهيد فخري‌زاده دانشمندي توصيف شده كه در بسياري از پروژه‌هاي بزرگ صنعت هسته‌اي ايران نقش داشته و دشمنان ايران در پي ترور او بودند. به نوشته اينديپندنت دو گمانه درباره ترور شهيد فخري‌زاده مطرح است كه يا اسراييل اقدام به اين ترور كرده يا گروه[تروريستي] مجاهدين خلق كه از عربستان‌سعودي دستور مي‌گيرد اين اقدام را انجام داده است. روزنامه نيويورك‌تايمز نيز گزارش داد كه شهيد فخري‌زاده براي مدت‌ها هدف شماره يك موساد، سرويس جاسوسي اسراييل بود؛ سرويسي كه از سال‌ها پيش به عنوان اصلي‌ترين متهم ترور دانشمندان هسته‌اي ايران شناخته مي‌شد. به نوشته اين روزنامه، اسراييل براي مدت‌ها مخالف اصلي توافق هسته‌اي ايران بوده و تلاش داشت اين توافق را از بين ببرد. نيويورك تايمز نوشته اكنون نيز اين اقدام را مي‌توان گامي در راستاي افزايش فشار بر ايران دانست كه از سال 2019 سرعت فعاليت‌هاي هسته‌اي خود را افزايش داده است. براساس اين گزارش هيچ كدام از مقامات ارشد امريكا حاضر به واكنش نشان دادن نسبت به اين ترور نبوده‌اند. اريك بروئو، كارشناس مركز مطالعات استراتژيك و بين‌الملل درباره اين ترور نوشته است: تا جايي كه مي‌دانيم فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران تا پيش از 2004 در راستاي غني‌سازي با خلوص بالا هرگز دوباره آغاز نشد و به همين دليل بايد تصريح كرد كه اين حادثه اقدامي نمادين است. هدف از اين اقدام هشداري است كه اعلام كند آن نوع برنامه هسته‌اي نبايد بار ديگر آغاز شود.
برخي تحليلگران هم اين اقدام را گامي در راستاي سخت كردن كار ايران و امريكا براي بازگشت به برجام توصيف كردند. ايان گلدنبرگ، كارشناس نزديك به حزب دموكرات در امريكا پيرامون اين موضوع نوشته است كه «احتمالا هدف از اين اقدام برانگيختن واكنش ايران و سخت‌تر كردن احياي برجام و بازگشت به ميز گفت‌وگو است.» همچنين نيكلاس ميلر، استاد دانشگاه و تحليلگر مسائل خلع سلاح عنوان كرده است اسراييل آخرين روزهاي رياست‌جمهوري ترامپ را به مثابه فرصت مي‌بيند. به نوشته او، تداوم خرابكاري‌هاي اسراييل در ايران از عزم تل‌آويو براي متوقف كردن برنامه هسته‌اي جمهوري اسلامي ايران حكايت دارد و واپسين روزهاي رياست‌جمهوري دونالد ترامپ آخرين روزهايي است كه اسراييل فرصت چنين اقداماتي را براي خود در دسترس مي‌بيند.
جفري لويس، تحليلگر ارشد موسسه جيمز مارتين معتقد است، هر چند هدف از اين اقدام متوقف كردن برنامه هسته‌اي ايران بوده اما در اين زمينه اثرگذار نخواهد بود بلكه باعث مي‌شود توافق هسته‌اي ايران ضعيف‌تر از قبل شده و امكان احياي آن كمتر شود. شان تاندن، خبرنگار ارشد خبرگزاري فرانسه در حوزه سياست خارجي نيز نوشته است كه اين اقدام، اقدامي نمادين و خطاب به دولت آينده امريكا بود كه موانعي جدي بر سر راه ديپلماسي و گفت‌وگو با ايران وجود خواهد داشت.
مارك فيتزپاتريك، ديپلمات سابق امريكايي در پاسخ به گمانه‌زني‌هايي كه درباره شهيد فخري‌زاده و نقش او در برنامه ادعايي «ساخت بمب هسته‌اي» مطرح مي‌شود اين گمانه‌زني‌ها را فاقد ارزش دانست و تصريح كرد كه مدت‌ها از زماني كه برنامه هسته‌اي ايران نظامي پنداشته مي‌شد، مي‌گذرد و چنين موضوعي ديگر مطرح نيست. جرج پركوويچ، استاد دانشگاه و معاون موسسه كارنگي در توييتر نوشت: «هدف اين است كه از احياي مجدد توافق هسته‌اي توسط بايدن و ايران جلوگيري شود. نه براي بازدارندگي، بلكه براي تحريك كردن.»