هزينه و فايده واشنگتن در خاورميانه
جعفر قنادباشي
در آستانه تغيير دولت در ايالات متحده امريكا، سياست‌هاي دولت بعدي امريكا در قبال عربستان سعودي و متحدانش در منطقه، يكي از موضوعاتي است كه كارشناسان و ناظران در مورد آن اظهارنظرهاي مختلفي مطرح مي‌كنند. واقعيت اين است كه حتي اگر واشنگتن قصد داشته باشد كه با حضور جو بايدن در كاخ سفيد سياست متفاوتي هم در پيش بگيرد، در بهترين حالت همان سياسي را در پي خواهد گرفت كه باراك اوباما، رييس‌جمهور پيشين اتخاذ كرده بود. فراموش نكنيم كه جنگ در يمن، سال آخر رياست‌جمهوري باراك اوباما آغاز شد و ايالات متحده امريكا اقدامي قاطع براي جلوگيري از ادامه آن، چه در دولت قبلي و چه در دولت كنوني انجام نداد. رياض و حاميان غربي‌اش بعد از گذشت نزديك به پنج سال متوجه شده‌اند كه استمرار جنگ به شكل كنوني، باعث زيان‌هاي زيادي براي آنان خواهد شد. در عين حال، نگراني از پايان جنگ هم در شرايط كنوني براي آنها مطلوب نيست، چراكه به معناي اعلام پيروزي جنبش انصارالله خواهد بود. امريكايي‌ها چند بار سعي كردند ابتكارهايي را به كار بگيرند كه به شكلي آبرومندانه جنگ يمن را پايان دهند، اما پيدا كردن راه‌حلي كه هم به معناي توقف هزينه‌هاي جنگ باشد و هم به معناي عدم پذيرش شكست، غيرممكن بود. به گمان من، حضور جو بايدن نمي‌تواند تغييري اساسي در سياست امريكا در قبال جنگ يمن ايجاد كند. آنچه تعيين‌كننده مسير واشنگتن و قطب‌نماي سياست بايدن در يمن است، نه منافع و جان مردم يمن، بلكه منافع امريكا و عربستان سعودي خواهد بود. امريكا به لحاظ اقتصادي در موقعيتي نيست كه حتي از معاملات كوچك تسليحاتي هم چشم‌پوشي كند. بعيد است كه سياست دولت بايدن در فروش سلاح به كشورهاي عربي منطقه چندان متفاوت از دولت ترامپ باشد. به هر حال واشنگتن تلاش خواهد كرد تا دلارهاي نفتي عربستان سعودي را به عنوان غرامت و بازپرداخت هزينه حضور نظامي خودش در منطقه خاورميانه تا جايي كه مي‌تواند، جذب كند. سياست فروش سلاح، سياستي است كه به عنوان يكي از منابع درآمدي چشمگير دولت امريكا، چه در دوران اوباما و چه در دوران ترامپ، استمرار داشت و در دوران بايدن هم قطع نخواهد شد. به‌رغم تمايل امريكا به فروش اسلحه بيشتر به كشورهاي حاشيه خليج‌فارس، واشنگتن بعد از چند دهه حضور نظامي در خليج‌فارس، به اين نتيجه رسيده كه بروز يك بحران فراگير و جنگ تمام‌عيار در منطقه، مي‌تواند هزينه‌هاي بسيار زيادي را به آنها تحميل كند. هراس‌افكني و تبليغ در مورد وجود تهديدات خيالي، بسيار كم هزينه‌تر از جنگ‌افروزي است، امريكايي‌ها به اين نتيجه رسيده‌اند كه با تبليغات در مورد تهديدهاي خارجي، مي‌توانند كشورهاي عربي منطقه را به خريد بدون وقفه تسليحات نظامي وادار كنند، بدون اينكه در يك جنگ تمام عيار، خودشان مجبور به هزينه براي حفاظت از امنيت اين كشورها شوند. جنگ هزينه‌ها و زيان‌هاي زيادي براي امريكا دارد. امريكايي‌ها بسياري از سناريوها از جمله آتش‌افروزي ميان تهران و رياض يا ايران و ائتلافي از كشورهاي عربي را بررسي كرده‌اند، اما نتيجه اين شده است كه در هر سناريويي، حساب هزينه و فايده چنين رخدادي، خيلي به سمت ضرر و زيان سنگيني مي‌كند. برخي تحركات نظامي از سوي امريكا و رژيم صهيونيستي در منطقه، اين گمانه را ايجاد كرده است كه اين دولت‌ها در پي آغاز عمليات يا جنگي در منطقه هستند. تحركاتي مانند ورود بمب‌افكن‌هاي غول پيكر بي -52 يا عبور زيردريايي اتمي امريكا از تنگه هرمز، نمودهايي از نگراني و اضطراب امريكا و متحدانش از وقوع يك عمليات بزرگ تلافي‌جويانه در سالروز شهادت سردار سليماني است.
اسراييل و امريكا، بدون آگاهي از برنامه‌هاي گروه مقاومت در آستانه سالروز جنايت تروريستي عليه فرماندهان مقاومت منطقه، نگران هستند كه انتقامي سخت آسيب چشمگيري به حيثيت و اقتدار نظامي‌شان وارد كند.
يكي از مهم‌ترين نگراني‌هايي كه جديدا ذهن زمامداران امريكايي و رهبران رژيم صهيونيستي را به شدت به خود مشغول كرده، احتمال اقدام نظامي براي آزادي جولان اشغالي است. بعد از اينكه جمهوري آذربايجان سرزمين‌هاي اشغالي‌اش را باز پس گرفت، جولان به يكي از واپسين سرزمين‌هاي اشغالي از دوران قرن بيستم در منطقه تبديل شده است كه در كنار سرزمين‌هاي فلسطيني در اشغال رژيم صهيونيستي قرار دارد. حال كه ارتش سوريه، با آزادي بخش‌هاي وسيعي از سرزمين‌هايش از سيطره تروريسم، قدرت بيشتري نسبت به گذشته پيدا كرده است، نگراني در مورد تلاش دمشق براي آزادسازي سرزمين‌هاي اشغالي‌اش در بلندي‌هاي جولان، در تل‌آويو افزايش يافته است. اقدام نظامي اخير از سوي اين رژيم از جمله در حملات مستمر به غزه و سوريه و همچنين برگزاري رزمايش در جولان اشغالي، با اين هدف انجام مي‌شود كه آمادگي ارتش اين رژيم را براي مقابله با اقدام دولت سوريه براي آزادسازي سرزمين‌هاي تحت اشغالش به نمايش بگذارد. در واقع به نظر مي‌رسد كه دولت‌هاي امريكا و اسراييل با اضطراب و بدون آگاهي از آنچه طي روزهاي آينده در انتظارشان است، تلاش مي‌كنند با اقدام‌هايي نمايشي، قدرت‌نمايي‌هاي بازدارنده انجام دهند.