رييس‌جمهوركودتا چي
نمايندگان كنگره امريكا خواستار بركناري يا استيضاح ترامپ شدند
محمدحسين لطف‌الهي
بدبين‌ترين دموكرات‌ها نيز گمان نمي‌كردند كه روز ششم ژانويه، روزي كه قرار بود كنگره امريكا آراي الكترال را تاييد و جو بايدن را رسما به عنوان رييس‌جمهور منتخب امريكا معرفي كند،كودتايي شكل گيرد و رييس‌جمهور مستقر هوادارانش را گسيل دارد تا ساختمان كنگره را تسخير كنند اما دونالد ترامپ اين كار را كرد تا تنها 4 سال پس از ورود به سياست و رهبري يك كودتاي شكست خورده، زمينه را براي كنار گذاشته شدن دايمي از صحنه سياسي در امريكا فراهم كند.
همه چيز از ظهر روز چهارشنبه شروع شد. هواداران دونالد ترامپ در خيابان‌هاي اطراف كنگره تجمع كرده بودند و قرار بود رييس‌جمهور امريكا نيز به آنها بپيوندد تا نظاره‌گر عملكرد نمايندگان و سناتورها باشد. ابتدا رودي جولياني، وكيل شخصي ترامپ و عضو ارشد تيم حقوقي او به ميان معترضان آمد و دقايقي بعد با اعلام بلندگوها چهل‌و‌پنجمين رييس‌جمهور امريكا در ميان اجتماع‌كنندگان حاضر شد تا درباره سرنوشت انتخابات با آنها سخن بگويد.دونالد ترامپ در ابتداي اين سخنراني ادعاهايش درباره دلايل وقوع تقلب در انتخابات رياست‌جمهوري را مطرح و در ادامه تاكيد كرد كه هيچ‌گاه از موضع خود عقب نخواهد نشست:«تمام شماهايي كه امروز در اينجا تجمع كرديد مطمئنا نمي‌خواهيد انتخابات رياست‌جمهوري امريكا به وسيله چپ‌هاي افراطي و دموكرات‌ها دزديده شود. رسانه‌هاي دروغ‌پرداز هم نمي‌توانند ما را از پا بيندازند؛ ما هرگز تسليم نخواهيم شد، ما هرگز شكست را نمي‌پذيريم.» رييس‌جمهور امريكا در پايان از هوادارانش خواست به سوي كنگره حركت كنند و وعده داد كه همراه آنها برود:«ما به سوي خيابان پنسيلوانيا خواهيم رفت. من پنسيلوانيا را خيلي دوست دارم. ما به سوي كنگره حركت خواهيم كرد. ما تلاش مي‌كنيم به نمايندگان ضعيف حزب جمهوري‌خواه دلگرمي بدهيم تا جرات و غرور لازم براي به چالش كشيدن نتايج دروغين را پيدا كنند. نمايندگان شجاع نيازي به حمايت ما ندارند، آنها خود وظيفه‌شان را به خوبي انجام خواهند داد. بياييد به سمت خيابان پنسيلوانيا حركت كنيم. من همراه شما خواهم بود.» پس از اين سخنراني، هواداران ترامپ به سوي ساختمان كنگره حركت كردند و روبه‌روي پليس‌هايي كه مسووليت حفاظت از كپيتال هيل را بر عهده داشتند، اعتراض خود را ادامه دادند.همزمان در داخل كنگره جلسه شمارش آراي الكترال و رسيدگي به شكايات انتخاباتي به رياست مايك پنس، معاون اول رييس‌جمهور شروع شده بود و رهبران دو حزب از نمايندگان معترض درخواست مي‌كردند تا به قواعد دموكراسي احترام گذاشته و مانع از تاييد آراي رييس‌جمهور منتخب نشوند. پيش از همگان، ميچ مك كانل رهبر جمهوري‌خواهان سنا پشت تريبون رفت و به انتقاد از رييس‌جمهور و برخي هم حزبي‌هاي خود پرداخت. مك كانل گفت:«از زماني كه نتايج انتخابات رياست‌جمهوري رسما اعلام شد، رييس‌جمهور فرصت داشت تا به نتايج و روند برگزاري انتخابات اعتراض كند. او هر آنچه از شواهد و مدارك در اختيار داشت به دادگاه برد و تمامي دادگاه‌ها بلااستثنا ادعاي تقلب را رد كردند.» به گفته رهبر جمهوري‌خواهان سنا، اعضاي اين حزب همواره به دموكرات‌هايي كه در جلسه كنگره نتايج انتخابات را به چالش مي‌كشيدند، انتقاد مي‌كردند و اكنون نبايد با اتخاذ استانداردهاي دوگانه بر سر راه تاييد نتايج انتخابات مانع‌تراشي كنند.» مك كانل در پايان ادعاي وقوع تقلب را «حمله به دموكراسي» توصيف كرد.پس از او چاك شومر رهبر دموكرات‌هاي سنا رفتار جمهوري‌خواهان در به چالش كشيدن نتايج را «غيرقابل تحمل» توصيف و اظهار كردكه نتيجه انتخابات را مردم بايد تعيين كنند، نه كنگره. شومر افزود:«جمهوري‌خواهان با چنين اقداماتي خودشان، حزب‌شان و مهم‌تر از همه امريكا را شرمنده مي‌كنند.»تد كروز، سناتور تگزاس اولين كسي بود كه اعتراض به نتايج انتخابات را آغاز كرد. او كه براي اعتراض به آراي ايالت آريزونا ثبت‌نام كرده بود در همان ابتدا گفت كه به نتايج باقي ايالت‌ها نيز اعتراض دارد. تد كروز مدعي شد راي دادن شهرونداني كه زنده نبودند، جابه‌جايي صندوق‌هاي راي و اخذ آراي غيرقانوني از جمله اتفاقاتي است كه سلامت انتخابات را زير سوال برده و در ادامه بدون ارايه مستنداتي براي اثبات ادعاهايش از رييس جلسه خواست تا انتخابات را در ايالت‌هاي موسوم به ميدان نبرد ابطال كند. در اين زمان معترضان پشت درهاي ورودي كنگره رسيده بودند اما پليس همچنان كنترل اوضاع را در اختيار داشت و اجازه نداده بود تا معترضان وارد ساختمان شوند. جلسه نيز همچنان ادامه داشت و امي كلوباچار، سناتور دموكرات با ليست كردن نام مقامات جمهوري‌خواه از جمله ويليام بار دادستان كل مستعفي كه از نبود هيچ مدرك و شاهدي براي وقوع تقلب سخن گفته بودند، تاكيد كرد كه جمهوري‌خواهان بدون دليل و مدرك حق به چالش كشيدن نتايج انتخابات را ندارند. او اقدامات سناتورهايي نظير تد كروز را اقدامي عليه دموكراسي خواند و گفت بايدن بيش از هر رييس‌جمهوري از جمله ترامپ راي آورده و راي مردم بايد محترم شمرده شود.
ورود معترضان به ساختمان كنگره
با ورود معترضان به ساختمان كنگره و ناتواني پليس در كنترل آنها جلسه ناتمام رها شد و نيروهاي امنيتي تلاش كردند تا مايك پنس و نمايندگان كنگره را به مكاني امن منتقل كنند.گروهي از نمايندگان به زيرزمين ساختمان برده شدند،گروهي به دفاتر خود پناه برده و در را از پشت قفل كردند و گروهي ديگر نيز نتوانستند از موقعيت بگريزند و در ساختمان سنا پناه گرفتند.
درگيري‌ها در درون ساختمان كنگره ميان معترضان و پليس ادامه داشت. به گفته سوزان گلاسر خبرنگار ارشد نيويوركر معترضان به اسپري فلفل، سلاح سرد و اشياي تيز مجهز بودند و پليس د ابتدا گاز اشك‌آور به داخل ساختمان كنگره شليك كرد اما قادر به كنترل معترضان نبود و عملا ساختمان كنگره به اشغال معترضان درآمد. معترضان به هر جا كه دل‌شان مي‌خواست، سرك مي‌كشيدند و هر چيزي دل‌شان مي‌خواست برمي‌داشتند. خبرنگار ان‌بي‌سي در توضيح شرايط داخل كنگره نوشته است: «يكي از معترضان پشت صندلي نانسي پلوسي نشسته، فرد ديگري با صندلي پنس عكس يادگاري مي‌گيرد و برخي نيز با برداشتن اشياي قيمتي و خارج كردن آنها به فكر كسب درآمد از دزدي در كنگره هستند.»
در اين ميان نيروهاي امنيتي تلاش داشتند از جان سناتورها و نمايندگاني كه در يكي از اتاق‌ها گير افتاده بودند، محافظت كنند و مانع از ورود معترضان شوند. در مقابل معترضان با شكستن شيشه‌ها قصد ورود به اين مكان را داشتند كه تصاوير ويديويي از شليك گلوله از سوي پليس به معترضان خبر مي‌دهد. شهردار واشنگتن در اين شرايط براي كنترل وضعيت شهر و مقابله با اشغال‌كنندگان كنگره، مقررات منع رفت و آمد وضع كرد و رييس پليس نيز در حمايت از اين تصميم تاكيد كرد هر كسي مقررات منع رفت آمد از ساعت 6 بعدازظهر تا ساعت 6 صبح روز آينده را رعايت نكند با برخورد پليس روبهرو خواهد شد.
ادامه اشغال ساختمان كنگره و ناتواني پليس باعث شد تا رييس مجلس نمايندگان از گارد ملي براي بيرون راندن معترضان كمك بخواهد اما گارد ملي پاسخي به اين درخواست نداد تا شرايط به مرور بحراني‌تر شود. انتقادات نمايندگان از ترامپ افزايش مي‌يافت و حتي جمهوري‌خواهان نيز او را به عنوان مقصر اصلي اين وضع معرفي مي‌كردند اما رسانه‌ها به نقل از منابعي در كاخ سفيد از خوشحالي رييس‌جمهور در پي حمله هوادارانش به كنگره و به تاخير افتادن تاييد پيروزي جو بايدن خبر مي‌دادند. يك ساعت پس از ورود معترضان به كنگره رودي جولياني، وكيل شخصي رييس‌جمهور در توييتي معترضان را «وطن‌پرستاني» دانست كه عليه تقلب در انتخابات به پا خاسته‌اند و تنها از آنها خواست كه آرامش‌شان را حفظ كرده و از رفتارهاي خشونت‌آميز پرهيز كنند. دونالد ترامپ نيز واكنشي مشابه نشان داد و در توييتر نوشت: «لطفا از پليس كنگره و نيروهاي مجري قانون حمايت كنيد. آنها حقيقتا طرفدار كشور ما هستند. آرامش خود را حفظ كنيد.» اندرو فايربرگ، خبرنگار روزنامه اينديپندنت در كنگره امريكا ضمن اشاره به اين موضوع كه معترضان پرچم‌هاي مختلفي از جمله پرچم‌هاي كنفدراسيون را در دست دارند، نوشت:«از آخرين باري كه معترضاني با پرچم كنفدراسيون به كنگره امريكا يورش بردند 149 سال مي‌گذرد.»
انتقادات شديد به ترامپ
وضعيت بحراني كنگره امريكا، واكنش‌هاي مختلفي را برانگيخت. نزديك به يك ساعت و نيم پس از آغاز حملات به كنگره، جو بايدن رييس‌جمهور منتخب امريكا كه در دلاور سكونت دارد، شروع به سخنراني كرد و از ترامپ خواست كه هر چه زودتر از هوادارانش بخواهد ساختمان كنگره را ترك كنند. جو بايدن گفت:«دموكراسي ما مورد حمله قرار گرفته است به گونه‌اي كه هيچ وقت در طول تاريخ نظير آن را شاهد نبوده‌ايم. رييس‌جمهور بايد در مقابل دوربين‌هاي تلويزيون ملي حاضر شود، به سوگندش وفا كند، از قانون اساسي دفاع كند و از هوادارانش بخواهد به اين محاصره پايان دهند.» او همچنين تاكيد كرد:«اين تصاوير كه از كنگره مخابره مي‌شود، امريكاي واقعي نيست.آنها امريكا را نمايندگي نمي‌كنند. آنها اقليتي افراطي هستند.» بايدن دقايقي بعد در توييتر نوشت:«امريكا بسيار بهتر از آن چيزي است كه امروز شاهد آنيم.» در اين ميان نمايندگان و سناتورها نيز از درون ساختمان كنگره در ارتباط تصويري با رسانه‌ها اظهارات تندي را عليه رييس‌جمهور مستقر مطرح مي‌كردند. آدام كينزينگر، عضو جمهوري‌خواه مجلس نمايندگان در گفت‌وگو با سي‌ان‌ان ضمن تاكيد بر آنكه «اين تصاوير تنها ممكن بود در بلاروس يا چنين جايي ديده شود» گفت:«رفتار معترضان رقت‌انگيز است و تمام سران حزب جمهوري‌خواه از جمله ترامپ بايد از معترضان بخواهند ماجرا را خاتمه دهند.» ميت رامني سناتور جمهوري‌خواه نيز رفتار معترضان را وحشيانه و «عليه دموكراسي» دانست. رييس پليس واشنگتن گفت: حداقل ۴ نفر در جريان آشوب‌هاي چهارشنبه شب در واشنگتن دي‌سي كشته شده‌اند.
پايان اشغال كنگره، آغاز درگيري‌هاي سياسي
پس از انتقادات شديد از سوي همه احزاب سياسي به دونالد ترامپ، او در مقابل دوربين قرار گرفت و در پيامي ويديويي خطاب به هوادارانش ضمن «دوست داشتني» خواندن آنها از معترضان خواست تا ساختمان كنگره را ترك كنند. او گفت كه حس و حال معترضان را درك مي‌كند اما زمان آن است كه آنها به خانه برگردند. مجموعا بر اساس گزارش واشنگتن‌پست كنگره امريكا 4 ساعت در اشغال معترضان بود سپس پليس با كمك برخي ديگر از نيروهاي امنيتي توانست كنترل اوضاع را به دست بگيرد. با خروج معترضان، جلسات بررسي نتايج از سر گرفته شد و از ميان 12 سناتوري كه ابتدا قرار بود به نتايج اعتراض كنند، تنها 8 نفر اعتراض خود را اعلام كردند و باقي ترجيح دادند با توجه به اتفاقات كنگره از تصميم قبلي خود منصرف شوند. در پايان اين جلسه، مايك پنس معاون رييس‌جمهور امريكا رسما نتايج انتخابات را تاييد كرد تا آخرين تير تركش ترامپ نيز به سنگ بخورد. اين پايان ماجرا نبود؛ چراكه قرار نبود رفتارهاي ترامپ بي‌پاسخ بماند. خيل انتقادات در حال آغاز بود و تقريبا جز عده‌اي معدود از تندروهاي كنگره هيچ كس حاضر نبود در كنار ترامپ باقي بماند. رييس‌جمهور جيمي كارتر حمله به كنگره را يك «تراژدي ملي» توصيف كرد و گفت آنچه اتفاق افتاد، تصويري از امريكا به عنوان يك ملت نبود. رييس‌جمهور بيل كلينتون، اتفاقات اخير را حاصل 4 سال تحريك شهروندان و حمله به مردم با شايعات دروغين توصيف كرد و گفت: اين وضعيت باعث شد مردم امريكا رو در روي يكديگر قرار بگيرند. رييس‌جمهور جورج بوش خواستار حاكميت نظم و قانون شد و مقابله با اين رفتارها را وظيفه همه شهروندان وطن‌پرست توصيف كرد. باراك اوباما نيز اتفاقات چهارشنبه شب را اتفاقاتي ناميد كه در تاريخ امريكا با «شرمساري» از آن ياد خواهد شد. جو بايدن هم معترضان را «تروريست‌هاي داخلي» معرفي كرد كه قصد داشتند، راي مردم را از بين ببرند.
از درخواست اجراي متمم 25 تا استيضاح
ساعاتي از شب نگذشته بود كه كري بوش، عضو دموكرات مجلس نمايندگان طرحي را براي استيضاح دونالد ترامپ ارايه داد. اين طرح با استقبال ديگر دموكرات‌ها روبهرو شد و آنها گفتند تمام تلاش‌شان را به كار خواهند بست تا دونالد ترامپ در روزهاي باقيمانده تا پايان دوره‌اش بركنار شود اما بزرگان حزب دموكرات طرح ديگري را روي ميز داشتند.
روز پنجشنبه نانسي پلوسي و چاك شومر رهبران دموكرات‌ها در كنگره خواستار اجراي متمم 25 قانون اساسي شدند. مطابق متمم ۲۵ قانون اساسي امريكا چنانچه معاون رياست‌جمهوري و اعضاي كابينه تشخيص دهند كه رييس‌جمهور به لحاظ جسمي يا رواني ديگر قادر به هدايت امور نيست، مي‌توانند با استناد به اين متمم امور را به معاون رياست‌جمهوري بسپرند. اين همان متممي است كه در سال ۲۰۱۶ و پس از پيروزي دونالد ترامپ در انتخابات، جمعي از روانپزشكان در نامه‌اي با نامناسب خواندن دونالد ترامپ او را براي نشستن بر كرسي رياست‌جمهوري استفاده از آن را خاطرنشان شدند.دموكرات‌ها همچنين تاكيد كردند كه اگر اين اتفاق نيفتد، فرآيند استيضاح را آغاز خواهند كرد. نانسي پلوسي در اين باره مايك پمپئو وزير خارجه، استيون منوچين، وزير خزانه‌داري و ديگر وزراي ارشد كابينه را خطاب قرار داد و نوشت:«آيا مي‌خواهيد در كنار رييس‌جمهوري بايستيد كه به كنگره حمله مي‌كند؟» خبرگزاري سي‌ان‌ان گزارش داده است كه بر اساس تصميم درون حزبي دموكرات‌ها اگر اعضاي كابينه حاضر به اجراي متمم 25 قانون اساسي نشوند و ترامپ را بركنار نكنند، فرآيند استيضاح از اواسط هفته جاري آغاز خواهد شد و با توجه به خشم برخي جمهوري‌خواهان از اقدام ترامپ ممكن است اين فرآيند به ثمر برسد. دونالد ترامپ در صورتي كه از سوي كنگره استيضاح شود، ديگر نخواهد توانست در انتخابات آتي حضور يابد. او كه نگراني‌هاي زيادي پيرامون پيگيري قضايي تخلفاتش در دولت آينده دارد، درصدد صدور حكم عفو براي خود برآمده اما حقوقدانان بر اين باورند كه از نگاه قانون، رييس‌جمهور قادر به عفو خود نيست.
كابينه متشنج؛ 7 مقام دولتي استعفا دادند
به نوشته آسوشيتدپرس در طول ۲۴ ساعت پس از اتفاقات كنگره ۷ نفر از مقامات دولت امريكا استعفا دادند. ايلين چاو، وزير حمل و نقل و بتسي دووس، وزير آموزش عالي‌ترين مقام‌هاي دولت هستند كه در اعتراض به تسخير كنگره امريكا به دست طرفداران دونالد ترامپ استعفا كردند. بتسي دووس، وزير آموزش امريكا در نامه استعفاي خود دونالد ترامپ را از بابت دامن زدن به تنش‌ها طي حمله خشونت‌آميز روز چهارشنبه به كنگره به عنوان جايگاه دموكراسي كشور مقصر دانست. او اظهار كرد: هيچ ترديد و اشتباهي در خصوص تاثير لفاظي‌هاي شما(ترامپ) بر وضعيت وجود ندارد و اين براي من يك نقطه عطف است. اوايل روز پنجشنبه ايلين چاو، وزير حمل و نقل امريكا هم از سمتش استعفا كرد. دووس در نامه خداحافظي‌اش از قانونگذاران خواست سياست‌هاي مورد حمايت جو بايدن رييس‌جمهورمنتخب را رد كنند و از سياست‌هاي دولت ترامپ كه بايدن وعده از بين بردن‌شان را داده حمايت كنند. ايلين چاو، وزير حمل و نقل، همسر ميچ مك كانل، رهبر اكثريت جمهوري‌خواه در مجلس سناست. او در دولت جورج بوش پسر 8 سال وزير كار بود. همچنين استيون ساند، رييس پليس كنگره امريكا نيز استعفايش را اعلام كرده و گفت كه اين استعفا از ۱۶ژانويه عملي مي‌شود. روزنامه نيويورك‌تايمز گزارش داده است كه پس از در خطر افتادن جان پنس و خانواده‌اش در زمان اشغال كنگره، او از ترامپ عصباني است و ضمن ابراز اين عصبانيت قصد دارد در روز تحليف بايدن حاضر شود اما او هنوز تصميمي در خصوص اجراي متمم 25 عليه ترامپ نگرفته است. در حالي كه كشمكش‌ها براي بركناري رييس‌جمهوري امريكا ادامه دارد، دونالد ترامپ ضمن پذيرش پايان يافتن انتخابات گفت كه از 20 ژانويه دولت جديدي بر سر كار خواهد آمد و انتقال قدرت به آرامي صورت خواهد گرفت.
حمله به كنگره؛ اقدامي نادر در تاريخ امريكا
ساخت ساختمان كنوني كنگره امريكا در سال 1793 به دستور رييس‌جمهور جورج واشنگتن آغاز شد و نمايندگان از سال 1800 و همزمان با انتقال دولت از فيلادلفيا به واشنگتن استفاده از اين ساختمان را آغاز كردند. ساخت و ساز در اين مجموعه تا سال 1812 ادامه داشت اما همزمان با آغاز درگيري‌ها ميان دولت بريتانيا و ايالات متحده شرايط دگرگون شد. در سال 1814 بريتانيايي‌ها در واكنش به اقدامات سربازان امريكايي به واشنگتن حمله كردند و ساختمان‌هاي فدرال از جمله كاخ سفيد و ساختمان كنگره را اشغال كرده و به آتش كشيدند. اين آتش ساختمان را به طور كامل نابود نكرد اما خرابي به حدي بود كه برخي نمايندگان خواستار بازگشت دولت و كنگره به فيلادلفيا شدند.
بعدتر درگيري‌هاي محدود زيادي در تاريخ كنگره امريكا قابل مشاهده است. در ميانه قرن نوزدهم چندين بار نمايندگان كنگره طي دوئل‌هايي با يكديگر درگير شده و برخي كشته و زخمي شدند تا اينكه در 1839 قانوني براي ممنوعيت دوئل در كنگره به تصويب رسيد. اين قانون در 1856 از سوي يكي از نمايندگان طرفدار برده‌داري شكسته شد و پريستون بروكس نماينده طرفدار برده‌داري يكي از مخالفان برده‌داري را در كنگره به شدت مجروح كرد. در اين سال طرفداران برده‌داري با پرچم كنفدراسيون به ساختمان كنگره وارد شدند و در آن راهپيمايي كردند.تاريخ‌نگاران بيش از 70 درگيري ميان نمايندگان كنگره را كه منجر به مرگ يا جراحت شده، ثبت كرده‌اند. در سال 1915 يك پروفسور آلماني دانشگاه هاروارد در ساختمان كنگره بمب‌گذاري كرد و مدعي شد براي «صلح» اين كار را مي‌كند اما در اين انفجار كسي كشته يا زخمي نشد.
در ماه مارس سال 1954 گروهي از ملي‌گرايان پورتوريكويي به ساختمان كنگره حمله و اقدام به تيراندازي كردند. در اين حمله 5 نماينده كنگره زخمي شدند اما كسي كشته نشد و ساختمان نيز به اشغال اين افراد درنيامد. در ماه مارس سال 1971 يك گروه تندرو اقدام به بمب‌گذاري در يكي از دستشويي‌هاي ساختمان سنا كرد و به نوشته تاريخ‌نگاران اين بمب از قدرت زيادي برخوردار بود اما انفجار آن در لحظه‌اي اتفاق افتاد كه كسي نزديك آن مكان نبود و در نتيجه كسي كشته يا زخمي نشد. در 1983گروهي از چپ‌گرايان مخالف اقدامات نظامي امريكا در لبنان اقدام به بمب‌گذاري در كنگره كردند اما اين حمله نيز كشته يا مجروحي در پي نداشت.
كنگره امريكا يك بار نيز در 11 سپتامبر 2001 مورد حمله قرار گرفت اما تروريست‌ها ناكام ماندند و نتوانستند از سد ماموران امنيتي عبور كنند.
با اين وصف اشغال 4 ساعته كنگره از سوي هواداران ترامپ را مي‌توان يكي از بزرگ‌ترين حملات عليه كنگره و اقدامي نادر در طول تاريخ توصيف كرد.