ضرورت بهره‌برداري از فرصت‌هاي ميانجيگري
بنيامين صادقي
اعلام آمادگي فرانسه، قطر و عمان در مسير ميانجيگري ايران و امريكا، فرصت‌هاي محدود و گام‌هاي تدريجي اعتمادساز براي مديريت و حل اختلافات بين‌المللي مسيرهاي متعددي وجود دارد، يكي از آنها مسيرهاي سخت و استفاده از تهديد يا اجبار، زور و اكراه و منزوي كردن، تحريم و در مواردي اتخاذ رويه‌هاي خشونت‌آميز و گزينه‌هاي نظامي است. اما در عين حال يكي از مسيرهاي حقوقي و كم‌هزينه، توسل به راهكار ميانجيگرانه است، چراكه ميانجيگران بين‌المللي مي‌توانند در اختلاف‌هاي مختلف ملي، منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي مشاركت داشته باشند و در كاهش سطوح اختلاف و منازعه و رسيدن آن سطوح به نقاط ايمن و قابل پذيرش نقش ايفا كنند و بتوان به يك فرآيند صلح و همزيستي ملي، منطقه‌اي و جهاني دست يافت، چراكه معمولا ميانجيگرهاي بين‌المللي، فرصت‌هاي منحصر به فرد و كم‌نظيري را در حل و فصل اختلاف بين كشورها ايجاد مي‌كنند و در زماني كه كشورها داراي شدت اختلاف‌هاي بالا بوده و سابقه طولاني حملات فيزيكي، كلامي و تبليغي شديد عليه يكديگر دارند، برآيند ميانجيگري مي‌تواند موثر و مفيد واقع شود و كشورهاي داراي اختلاف با ساير كشورها مناسب است كه بين نمايندگان سياسي و نمايندگان گروه‌هاي مسلح خويش يك هماهنگي و اجماع نظر واحد را به وجود بياورند تا بتوان به يك فضاي ايمن در پس از مخاصمات دست يافت و همچنين طرف‌هاي اختلاف مي‌توانند روي مواضع بهبودبخش متمركز شوند كه بتوان ابتكار ايجاد راه‌حل‌هاي مرضي‌الطرفين را داشت و معمولا طرف‌هاي درگير بين‌المللي زماني تن به ميانجيگري مي‌دهند كه احساس كنند، توسل به ميانجيگري بهتر از ساير روش‌ها به آنها امكان عبور از مشكلات جاري را مي‌دهد و هر چه بتوان اختلاف‌ها را مديريت كرده و پيشينه زماني منازعات طولاني‌تر باشد، امكان موفقيت ميانجيگري به نسبت افزايش بيشتري مي‌يابد. يك نكته مهم ديگر آن است كه هر چه ميزان هزينه‌هاي وارده به طرفين اختلاف حاصل از آن منازعه بيشتر باشد، احتمال موفقيت ميانجيگري نيز افزايش قابل ملاحظه‌اي مي‌يابد و اصلي كه مي‌توان بر آن تكيه كرد، اين است كه همه گونه‌هاي اختلاف، مستعد روند ميانجيگري هستند و كمتر اختلاف‌هايي را مي‌توان نام برد كه نتوان با ساز و كار ميانجيگري بر آن فائق آمد و از آنجايي كه در روند دستيابي به يك توافق و تفاهم نوپديد درخصوص برجام و رسيدن به يك فرآيندي كه تمامي كشورهاي عضو پنج به اضافه يك و نيز بازيگراني كه نسبت به برجام ديدگاه مناسبي ندارند، از جمله بازيگران منطقه‌اي مانند اسراييل و عربستان و امارات، مي‌توان در فرآيند ميانجيگري به راه‌حلي اجماعي و نگاهي مثبت و فراگير و همه‌جانبه دست يافت و اعلام آمادگي بازيگران منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي همچون فرانسه در اتحاديه اروپا و كشورهاي حوزه خليج‌فارس مانند قطر و عمان در جهت اعلام آمادگي ميانجيگري ميان ايران و امريكا درخصوص موارد مورد اختلاف برجامي مي‌تواند فرصت مغتنمي در جهت عبور از شرايط كنوني و بهبود وضعيت و عبور از گره مشكلات جاري تلقي شود و بايد از اين فرآيند در جهت دعوت ميانجيگران براي بهبود فضاي فيمابين استفاده حداكثري كرد و گام‌هاي تدريجي اعتمادساز بين طرفين را در دستور كار مشترك قرار داد.
پژوهشگر صلح و روابط بين‌الملل