فرسایش خاک تهران ؛ سالانه تا ۱۷ تن

گروه اجتماعی

معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی استان تهران از فرسایش سالانه حداقل ۱۲ تن در هکتار خاک  کشور و 17 تن خاک تهران خبر داد  .  محمد فرامرز در گفت و گو با ایسنا با تاکید بر مساله فرسایش خاک به عنوان یکی از جدی‌ترین مشکلات کشور گفت : فرسایش خاک، چالشی جدی است که در تمام نقاط کشور دیده می‌شود. استان تهران نیز از این قاعده مستثنی نیست و فرسایش خاک در این استان به سرعت در حال رخ دادن است.فرسایش خاک در تهران با توجه به نوع خاک و شرایط جغرافیایی هر منطقه از آن متفاوت است. میانگین فرسایش در کل کشور که استان تهران هم شامل آن می‌شود، ۱۲ تا ۱۷ تن در هکتار در سال است.  این حجم از فرسایش خاک در حالی است که به گفته  فرامرز ،  چند ۱۰۰ سال زمان نیاز است تا هر سانتیمتر از خاک تشکیل شود ؛ خاکی  که در کشاورزی و تولید محصول دخالت دارد و به عنوان خاک حاصلخیز شناخته‌ می‌شود و ارزش  بالایی دارد.  فرامرز با تاکید بر عواقب بی‌توجهی به فرسایش خاک در تشریح چالش‌های بلندمدت متاثر از  فرسایش خاک برای کشور گفت : اهمیت محافظت از خاک، به اندازه حفظ آب است و در غیر این صورت جایگزینی آن غیرممکن خواهد بود.  هشدارهای این مسوول حوزه محیط زیست زمانی جدی تر شد که گفت : با توجه به حوزه‌های آبخیز در استان تهران و ویژگی‌های زمین‌شناسی به خصوص هر حوزه، میزان فرسایش خاک در این منطقه از جنوب تا شمال آن متفاوت است البته خاک همه نقاط تهران در حال فرسوده‌شدن است اما مقدار آن متغیر است. در مناطقی که شیب زمین زیادتر است و تخریب نیز بیشتر انجام می‌شود، فرسایش  خاک بیشتر است.  چندی قبل هشدار دیگری مشابه همین هشدارهای فرامرز مطرح شده بود . یوسف رضاپور،  مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای تهران اعلام کرده بود که هر سال حدود  ۲۵ سانتیمتر فرونشست در دشت‌های تهران صورت می‌گیرد و سطح آب در دشت‌های تهران نیز از ۴۵ سانت تا ۱.۵ متر در حال کاهش است . در هشدار دیگری هم اعلام شده بود که  تهران  روزی یک میلیمتر دچار فرونشست می‌شود . علت اغلب این هشدارها ، جلب توجه مسوولان به ضرورت رصد فعالیت چاه‌های غیرمجاز و حجم رو به افزایش برداشت از آب‌های زیرزمینی بود ؛ عاملی که فعلا تنها دلیل اصلی فرونشست در دشت‌ها معرفی شده است. کارشناسان در هشدارهای مرتبط گفته بودند: بیشترین افت در دشت ورامین است به طوری که یک متر و ۲۰ سانت ،  تراز آب زیرزمینی در این دشت کاهش می‌یابد.   علاوه بر این در دشت هومند - ‌آبسرد نیز با کاهش دو متر و دوسانت مواجه هستیم. در بقیه دشت‌ها نیز میزان کاهش به ۶۰ سانت می‌رسد اما عمده مشکل در دشت ورامین و دشت هومند - آبسرد است.  اما فقط پایتخت به این درد  دچار نیست . چندی قبل ، رییس سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی درباره  فرونشست در کل کشور هشدار داد .   علیرضا شهیدی در این هشدار اعلام کرد که  از ۶۰۶ دشت موجود در کشور بیش از ۳۰۰ دشت ممنوعه هستند، به گونه‌ای که این دشت‌ها دچار وضعیت قرمز شده‌اند و بقیه دشت‌ها نیز شرایط مناسبی ندارند. او به دنبال این هشدار افزود : دشت‌های استان اصفهان یکی از بحرانی‌ترین مناطق کشور است که با فرونشست جدی مواجه است، میزان فرونشست در شهر اصفهان حدود ۱۶ سانتیمتر است و متاسفانه زبانه‌های فرونشست وارد شهر شده و قسمت‌های مرکزی و بافت تاریخی شهر نیز تحت تاثیر قرار گرفته است.در تهران نیز میزان فرونشست بسیار زیاد است و گفته می‌شود تهران روزی یک میلیمتر دچار فرونشست می‌شود که عدد بسیار زیادی است چون بر اساس آمارهای موجود در اتحادیه اروپا اگر در منطقه‌ای ۴ میلیمتر فرونشست ایجاد شود، آن منطقه وارد شرایط بحرانی می‌شود و وقتی ما در ایران صحبت از سانتیمتر می‌کنیم، باید متوجه شویم که دچار شرایط بسیار حادی شده‌ایم.  کارشناسان حوزه زمین‌شناسی و حفاظت از منابع آب ، بارها هشدار داده‌اند که تهران به دلیل موقعیت جغرافیایی، یکی از شهرهای در معرض خطر کشور است و واقع شدن این کلانشهر روی گسل‌های متعدد که اکنون با فرونشست زمین نیز همراه شده است، بیش از پیش وقوع حوادث ویرانگر و ناگوار را به پایتخت‌نشینان گوشزد می کند. این کارشناسان بارها با ابراز نگرانی از  برداشت بی‌رویه از منابع آبی پایتخت این هشدار را تکرار کرده‌اند که  بسیاری از سازه‌هایی که در تهران روی دشتی که سفره‌های آب زیرزمینی آن خالی شده، ساخته شده‌  این خطر را پررنگ‌تر می کند که به محض وقوع زمین لرزه‌ای با شدت حداکثر 5 ریشتر ، این بناهای ناایمن که در واقع روی حفره‌های خالی اما سرپوشیده بنا شده‌اند ، فرو می‌ریزند .  خبرگزاری ایرنا چندی قبل با اشاره به گزارشی به نقل از موسسه تحقیقاتی «اینتل‌ لب» نوشت که تصاویر ماهواره‌ای این موسسه تحقیقاتی از شهر تهران این هشدار جدی را مطرح می کرده که «فرونشست زمین در اطراف تهران ، یک بمب ساعتی بی‌صدا و تهدید جانی جدی برای  جمعیت چند میلیونی ساکن در این کلانشهر است . »  در همین گزارش هم  نرخ فرونشست سالانه در تهران ۳۶ سانتيمتر اعلام شده بود در حالی که استاندارد جهانی آن ۴ میلیمتر در سال است .فرونشست زمین یک مخاطره زمین‌‌شناختی است که می‌تواند پیامدهای مختلفی مانند تخریب محیط زیست، آسیب رساندن به تاسیسات و زیرساخت‌های شهری و تخریب ساختمان‌های شهری را به ‌دنبال داشته باشد .