حفاظت و مديريت حيات‌وحش در چين
رضا گلجاني
مقاله «حفاظت و مديريت حيات‌وحش در چين: دستاوردها، مخاطرات و افق‌هاي پيش‌رو» كه در مجله «مرور علوم ملي» به چاپ رسيده به بررسي مدل حفاظت و مديريت حيات‌وحش در چين مي‌پردازد.
در اين مقاله اهميت دانش، اعتقادات فرهنگي، تاريخي و بومي مردمان بخش‌هاي مختلف چين در توسعه مدل چيني حفاظت مورد بررسي قرار مي‌گيرد. از نظر نگارندگان اين مقاله توسعه «تمدن بوم‌شناسي» بر پايه ايده باستاني تائوايست «يكپارچگي انسان و طبيعت» در چين در حال تقويت شدن است، زيرا داراي ريشه‌هاي عميق فرهنگي و تاريخي بوده و سبب ايجاد يك اتحاد و همدلي مشترك بين گروه‌هاي مختلف اجتماعي شده است.
همچنين نويسندگان اين مقاله مبارزه با قاچاق حيات‌وحش را به عنوان يك رويكرد در كنار رويكردهاي مبتني بر مشاركت اجتماعي درنظر مي‌گيرند كه در سال‌هاي اخير رشد قابل توجهي را تجربه مي‌كند. مسوليت‌پذيري اجتماعي صنايع و بنگاه‌هاي اقتصادي، مشاركت اجتماعي و بهره‌مندي از دانش بومي و سنتي ساير پايه‌هاي مدل حفاظت و مديريت حيات‌وحش در چين به عنوان كشوري با تاريخ و فرهنگ قديمي و ريشه‌دار هستند.
در ادامه نويسندگان مقاله چالش‌هاي پيش روي حفاظت و مديريت از حيات‌وحش در چين را مرور مي‌كنند: از نظر آنها طراحي شبكه مناطق حفاظت‌شده در چين در ابتدا با هدف جلوگيري از انقراض گونه‌ها بدون در نظر گرفتن آرايش فضايي، مساحت و تعداد مورد نياز مناطق حفاظت‌شده صورت گرفت. عدم طراحي جامع و بزرگ مقياس ملي در ابتداي طراحي شبكه مناطق، باعث ايجاد همپوشاني و تكرار در حفاظت از برخي اكوسيستم‌ها و عدم پوشش كافي ساير اكوسيستم‌ها، تجزيه زيستگاه‌ها و كاهش يكپارچگي زيستگاها و اكوسيستم‌ها شد. از اين رو درحال حاضر، دولت چين در حال به‌روزرساني شبكه مناطق حفاظت شده خود براساس طراحي‌هاي جامع بزرگ مقياس ملي است تا اين چالش‌ها را برطرف سازد.
علاوه بر اين چين تلاش مي‌كند تا خلأهاي علمي خود را در حفاظت از حيات‌وحش پر كند و مدل حفاظت از حيات‌وحش خود را علم محور كند. به اين ترتيب تصميمات مديريتي در آينده بايد عمدتا براساس مطالعات علمي صورت گيرند. از آنجا كه محققان سطح توليد علم در چين براي گذار به مرحله مديريت علم مبنا را كافي نمي‌دانند، افزايش توليدات علمي و پر كردن خلأهاي علمي در اين حوزه را ضروري مي‌دانند. توسعه شبكه پايش، اشتراك‌گذاري اطلاعات و ارزيابي اقدامات حفاظتي، ارتقاي جايگاه علوم شهروندي (citizen science)، افزايش مشاركت صنايع و بنگاه‌هاي اقتصادي و افزايش سطح مشاركت مردم در حفاظت و مديريت حيات‌وحش از ساير برنامه‌هاي در دست اقدام در چين براي افق پيش روي خود در آينده دور و نزديك است.
فارغ از اينكه مدل چيني حفاظت چه ويژگي‌هايي دارد، داشتن چنين برنامه‌هاي جامعي براي طراحي آينده باعث مي‌شود اين كشور با حداقل آسيب حاصله از آزمون و خطا، براساس تجربيات ساير كشورها و ويژگي‌هاي خاص فرهنگي، اجتماعي و اقتصادي خود، آينده حفاظت از حيات‌وحش اين كشور را نه براساس بخت و اقبال بلكه براساس برنامه جامع مديريتي خود رقم بزند. نكته قابل توجه ديگر اين است كه اگرچه چين داراي يك سيستم منحصربه‌فرد «پايش فرآيندهاي اجتماعي» است، كماكان افق حفاظت از حيات‌وحش را در مديريت از پايين به بالا و احترام حداكثري به سنت‌ها و فرهنگ‌هاي مردم مي‌داند. همچنين در مدل حفاظت از حيات‌وحش چين بنگاه‌هاي اقتصادي و توليدي نه به عنوان عواملي كه بايد محدود شوند، بلكه به عنوان فرصت‌هايي كه مي‌توانند باعث رشد و توسعه حفاظت از حيات‌وحش باشند در نظر گرفته شده‌اند. براي رسيدن به اين هارموني، بازنگري علمي طراحي شبكه مناطق حفاظت شده بر اساس ميزان مورد نياز نه پوشش دادن حداكثري، به عنوان يك راهكار بنيادي در نظر گرفته شده است.
علاقه‌مندان براي دريافت اين مقاله مي‌توانند به اين آدرس مراجعه كنند:
https: //academic.oup.com/nsr/article/8/7/nwab042/6169734?login=true