«شب سال نو» و بازگشتِ يك ممنوع از كار

محمد رحمانيان كه مدتي قبل خبرهاي غيررسمي درخصوص ممنوعيت او از فعاليت منتشر شده بود، اعلام كرد گروه‌هاي تئاتري سراسر ايران براي اجراي نمايشنامه «شب سال نو» نيازي به دريافت مجوز ندارند. اين كارگردان و نمايشنامه‌نويس با ابراز خشنودي از چاپ دوم نمايشنامه «شب سال نو» اعلام كرده است كه گروه‌هاي تئاتري در هر نقطه كشور مي‌توانند بدون اجازه او اين نمايشنامه را اجرا كنند. نمايشنامه‌ «شب سال نو» كه زمستان ۱۴۰۰ براي نخستين‌بار از سوي نشر «چلچله» منتشر شده بود، به فاصله‌ يك سال به چاپ دوم رسيد. اين نمايشنامه نخستين‌بار در كانادا و توسط هنرجويان كارگاه بازيگري مهتاب نصيرپور اجرا شد. حالا محمد رحمانيان، نويسنده‌ اين نمايشنامه با ابراز خوشحالي از اينكه اين نمايشنامه كه سال ۹۱ نوشته شده، مورد پذيرش عمومي قرار گرفته است، به خبرگزاري دانشجويان گفته: «فكر نمي‌‌كردم نمايشنامه‌‌اي كه به نيت اجراي هنرجويانِ جوان كارگاهِ بازيگري مهتاب نصيرپور در ونكوور كانادا نوشته بودم، اين‌چنين با استقبال مخاطبان روبه‌رو شود. از زمان انتشار اين نمايشنامه و طي اين يك سال اخير بيشترين تقاضاي اجرا را از شهرستان‌هاي مختلف ايران داشته‌‌ام، 

به خصوص در اين روزهاي آخر سال كه حال و هواي سالِ نو بهترين زمان براي اجراي اين نمايشنامه است. به دليل همين استقبال جوانان و دانشجويان و هنرجويان تئاتر، در همين‌جا اعلام مي‌كنم اجراي اين نمايشنامه -«شب سال نو»- مانند نمايشنامه‌ «مصاحبه» كه پيش از اين اعلام كرده بودم، نياز به كسب مجوز نويسنده ندارد و گروه‌هاي تئاتري در هر جاي كشور مي‌‌توانند اين نمايشنامه را اجرا كنند.»
رحمانيان در مورد حال و هواي اين نمايشنامه نيز توضيح داده كه «حدود بيست سال پيش، حميد امجد از من و محمّد چرم‌شير دعوت كرد تله‌تئاترهايي با مضمون «شب سال نو» بنويسيم. متاسفانه آن هرگز به نتيجه نرسيد، اما همواره دلم مي‌‌خواست آن مضمون را در قالب يك نمايشنامه بنويسم. در طول نگارش اين نمايشنامه كه يك فروپاشي خانوادگي را در تهران معاصر ترسيم مي‌‌كند، همواره به استاد اكبر رادي مي‌‌انديشيدم و تراژدي‌هاي خانوادگي او كه بي‌‌همتاست و جايگزين ندارد، بنابراين مي‌‌توانم بگويم نمايشنامه‌ «شب سال نو» بسيار مرهون حميد امجد و استاد اكبر رادي است.» محمد رحمانيان جزو يكي از چهره‌هايي است كه گفته مي‌شود در ليست سياه اسامي كارگردانان ممنوع از فعاليت قرار دارد. محمد رضايي راد چندي پيش در نامه سرگشاده‌اي خطاب به مدير مجموعه تئاتر شهر از وجود اين فهرست كه اسامي چهره‌هايي چون نغمه ثميني و همايون غني‌زاده نيز در آن به چشم مي‌خورد، پرده برداشت. 
همايون غني‌زاده اسفند ماه سال 1400 از قصد خود براي اجراي نمايش «چاه باز كن» بدون حضور بازيگر روي صحنه خبر داد. پيرو انتشار اين خبر مسوولان شوراي ارزشيابي و نظارت اداره كل هنرهاي نمايشي وارد عمل شدند. از آنجا كه نمايش نامبرده هنوز مجوز اجرا دريافت نكرده بود، درج اين خبر ابتدا نوعي شيطنت از جانب گروه اجرايي تلقي شد، اما شوراي نظارت و ارزشيابي وقت در اقدامي بي‌سابقه از رسانه‌ها خواست تا خبر اجراي اين نمايش را از خروجي خود حذف كنند. در حالي كه رسانه‌ها معتقد بودند اين شورا به جاي چنين اقدامي مي‌بايست توضيحي مبني بر اينكه نمايش مجوز اجرا ندارد و انتشار خبر اجراي آن از سوي گروه اجرايي، كاري غيرقانوني بوده، دراختيار رسانه‌ها قرار مي‌داد. به هر روي اين نمايش هرگز به اجرا نرسيد و انتشار خبر نشان داد كه تا نباشد چيزكي، مردم نگويند چيزها! 
اما كار به اينجا ختم نشد، مدتي بعد و به دنبال حضور نويد محمدزاده روي فرش قرمز جشنواره فيلم كن و اتفاق‌هاي شكل گرفته در آن فستيوال، ادامه اجراي نمايش «شب شك» كاري از اميرحسين بريماني به تهيه‌كنندگي نويد محمدزاده لغو شد. بنابراين بايد نويد محمدزاده تهيه‌كننده را هم جزو يكي ديگر از ممنوع‌شدگان يك سال اخير تلقي كنيم. معلوم نيست اگر قرار بر حضور اين بازيگر روي صحنه باشد، تكليف چيست؟ آن زمان بايد ديد همچنان بعضي ادعا مي‌كنند «در تئاتر ممنوع‌الكار نداريم» يا خير؟ نغمه ثميني هنرمند ديگري است كه نمايشنامه‌هايش به محض ارايه به شوراي ارزشيابي و نظارت اداره كل هنرهاي نمايشي رد مي‌شوند، يا طبق يك پرتكل غيراخلاقي به گروه گفته مي‌شود «در صورت حذف نام نويسنده امكان اجرا فراهم است.» ماجرايي كه در نامه سرگشاده به آن اشاره شد، به همين اعتبار چاپ مجدد نمايشنامه «شب سال نو» نوشته محمد رحمانيان را مي‌توان خبري خوش و پيش‌درآمدي مبني ‌بر بازگشتِ يك ممنوع از كار به فعاليت درنظر گرفت، شايد! و اميدوار بود اين هنرمند بتواند در سال جديد نمايشنامه‌ها و آثار مدنظرش را روي صحنه اجرايي كند.