انتظارات فراواقعي از يك ضدحمله احتمالي
از ضدحمله اوكراين براي بازپس‌گيري مناطق اشغالي چه مي‌دانيم؟
محمدحسين لطف‌الهي
فرماندهان ارشد اوكرايني مي‌گويند نيروهاي نظامي اين كشور براي آغاز ضدحمله بزرگي كه از مدت‌ها پيش وعده آن داده شده، آمادگي دارند و اقدامات زيادي از جمله هدف قرار دادن اهداف لجستيكي روسيه و به راه انداختن كارزارهاي ضداطلاعاتي براي فراهم آوردن مقدمات اين عمليات صورت گرفته است.
ژنرال والري زالوژني، فرمانده كل نيروهاي مسلح اوكراين در بيانيه‌اي كه در كانال تلگرام خود منتشر كرده، نوشته است: «اكنون زمان آن فرا رسيده است كه آنچه براي ماست پس بگيريم.» همراه اين بيانيه ويديويي از سربازان اوكرايني منتشر شده كه در حال آماده شدن براي جنگ هستند.
از پاييز سال گذشته كه اوكراين در يك ضدحمله بزرگ توانست بخش‌هايي از خاك خود را در مناطق شمال غرب و جنوب اين كشور از روسيه پس بگيرد، روس‌ها عمدتا در موضع تهاجمي قرار داشته‌اند. پيشروي‌هاي روس‌ها در شرق اوكراين و حملات مداوم آنها به منطقه دونباس در شرايطي صورت مي‌گيرد كه اوكرايني‌ها مدت‌هاست ضدحمله موثري كه در آن بتوانند بخش‌هاي قابل توجهي از خاك خود را پس بگيرند، نداشته‌اند.
از اوايل بهار 2023 و همزمان با گرم‌تر شدن هوا در اوكراين، اظهارات رسمي و گمانه‌زني‌هاي بسياري درباره تصميم كي‌يف براي آغاز يك ضدحمله بزرگ و بازپس‌گيري مناطق بيشتري از خاك اوكراين مطرح شد. ولوديمير زلنسكي، رييس‌جمهور اوكراين در ماه آوريل با اشاره به اين مساله كه ضدحمله حتمي خواهد بود، تاكيد كرد نيروهاي نظامي اين كشور به زمان بيشتري براي آماده شدن نياز دارند.
اكنون در حالي كه نزديك به 6 ماه از آغاز سال جديد مي‌گذرد، ميخايلو پودولياك، مشاور رييس‌جمهور اوكراين مي‌گويد ضدحمله آغاز شده است، نظاميان ارشد اوكراين تاكيد دارند به‌رغم آمادگي نيروها اين ضدحمله آغاز نشده و امكان اعلام اينكه چه زماني و دقيقا در چه منطقه‌اي اتفاق خواهد افتاد، وجود ندارد.
اولكسي دانيلوف، رييس شوراي امنيت ملي و دفاع اوكراين روز شنبه 27 مه در گفت‌وگو با شبكه بي‌بي‌سي در اين باره گفت: «نيروهاي كي‌يف آماده هستند و ضدحمله بزرگ ممكن است فردا، پس فردا يا ظرف يك هفته اتفاق بيفتد.»
تحليلگران نظامي پيش‌بيني مي‌كنند تمركز اوكراين در ضدحمله پيش‌رو روي آزادسازي مناطق جنوبي و به ويژه زاپروژيا خواهد بود. به نوشته موسسه مطالعات جنگ، در هفته‌هاي اخير ميزان حملات توپخانه‌اي و راكتي اوكراين به اهداف لجستيكي روسيه در زاپروژيا به‌طور قابل توجهي افزايش يافته است. همزمان روس‌ها طرف اوكرايني را به برنامه‌ريزي براي حمله به تاسيسات اتمي زاپروژيا متهم مي‌كنند و در مقابل كي‌يف نيز مدعي است روسيه قصد شبيه‌سازي يك حمله به اين تاسيسات اتمي را دارد.
با اين وجود اين احتمال وجود دارد كه حملات و اقدامات تبليغاتي در زاپروژيا بخشي از كارزار پخش اطلاعات دروغين ارتش اوكراين باشد تا آنها بتوانند از امتياز غافلگيري در ضدحمله استفاده كنند.
در ضدحمله بزرگ سال 2022، تبليغات اوكرايني‌ها و همچنين جابه‌جايي‌هاي نظامي علني آنها چنين نشان مي‌داد كه هدف اصلي ضدحمله منطقه خرسون در جنوب اوكراين خواهد بود، اما به‌رغم حملات اوليه نسبتا قابل توجه اوكراين به اين منطقه و عقب‌نشيني روس‌ها به آن سوي كرانه رود دنيپرو، در نهايت ضدحمله اصلي در مناطق شمال شرقي و شرق اوكراين اتفاق افتاد.
انتظارات فراواقعي
در حالي كه كي‌يف همچنان به درخواست تسليحات پيشرفته از غرب ادامه مي‌دهد، مقام‌هاي نظامي اوكراين و مقام‌هاي غربي مي‌گويند اوكرايني‌ها تجهيزات لازم براي ضدحمله را در اختيار دارند.
به درازا كشيده شدن انتظار براي ضدحمله اوكراين، انتظارات افكار عمومي براي دستاوردهاي اين ضدحمله را نيز بالا برده است.
اين انتظارات در حالي مطرح مي‌شوند كه نه تنها بخشي از تجهيزات مورد نياز اوكراين از جمله تانك‌هاي پيشرفته و جنگنده‌هاي اف 16 به اين كشور ارسال نشده‌اند- و دست‌كم تا پايان سال 2023 هم بسياري از آنها ارسال نخواهند شد - بلكه توان نظامي روس‌ها و عزم آنها براي ادامه جنگ نيز ناديده گرفته مي‌شود.
آندري كلين، سفير روسيه در بريتانيا روز يكشنبه گفت كه روسيه 16 برابر بزرگ‌تر از اوكراين است و منابع زيادي دارد كه هنوز از آنها استفاده نكرده است. او افزود: «ما هنوز به‌طور جدي عليه اوكراين اقدام نكرده‌ايم.» به گفته كلين، «اين اشتباهي بسيار بزرگ است كه تصور كنيم اوكراين موفق خواهد شد.»
سرگئي لاوروف، وزير امور خارجه روسيه هم گفت كه اظهارات مارك ميلي، رييس ستاد مشترك ارتش امريكا مبني بر اينكه اوكراين هنوز نمي‌تواند روي بازگرداندن سرزمين‌هاي خود بر اساس مرزهاي ۱۹۹۱ حساب كند، گامي در جهت درك واقعيت توسط غرب است. لاوروف اظهار داشت: «او (مارك ميلي) گفت كه ظاهرا اوكراين نمي‌تواند در آينده نزديك روي بازگرداندن تمام خاك خود بر اساس مرزهاي ۱۹۹۱ حساب كند. خوب، اين گامي روبه‌جلو براي درك واقعيت ميداني است.»
ژنرال مارك ميلي در روز پنجشنبه با بيان اينكه بازپس‌گيري مناطق از دست رفته توسط اوكراين در آينده نزديك قابل دستيابي نيست، گفت: هدف راهبردي كي‌يف اين است كه تمامي مناطقي از اوكراين را كه در كنترل روسيه قرار گرفته، پس بگيرد؛ در حالي كه صدها هزار نظامي روس در اين مناطق حضور دارند. شايد اين امر از مسير جنگ ميسر باشد؛ اما احتمالا نه در چشم‌انداز كوتاه‌مدت.
حملات كم‌سابقه پهپادي روسيه
مقامات محلي روز يكشنبه اعلام كردند كه پايتخت اوكراين مورد هجوم گسترده‌ترين حمله پهپادي روسيه از زمان آغاز جنگ قرار گرفت. گزارش‌ها از مرگ دست‌كم يك نفر خبر مي‌دهند.
بنا به اعلام سرهي پوپكو از مقامات ارشد نظامي كي‌يف، روسيه شامگاه شنبه با 54 پهپاد، «گسترده‌ترين حمله» خود را به اين شهر انجام داد. اين حمله بيش از پنج ساعت به طول انجاميد و طبق گزارش‌ها، پدافند هوايي شهر توانسته است بيش از چهل پهپاد را سرنگون كند. ويتالي كليچكو، شهردار كي‌يف هم در بيانيه‌اي اعلام كرد كه بر اثر ريزش آوار روي يك ساختمان غيرمسكوني هفت طبقه و وقوع آتش‌سوزي، يك مرد ۴۱ ساله كشته و يك زن ۳۵ ساله نيز در بيمارستان بستري شد.
سرهي پوپكو، رييس اداره نظامي كيف مدعي است كه روسيه در اين حمله از «پهپادهاي شاهد ساخت ايران» استفاده كرد.
خروج واگنر از باخموت
همزمان با حملات هوايي به كي‌يف، حمله زميني روس‌ها در دو محور ادامه دارد. روز يكشنبه 28 مه نيروهاي ارتش روسيه حملاتي را در منطقه كوپيانسك و همچنين جنوب كرمينا ترتيب دادند و پيشروي‌هايي محدود در اين دو منطقه داشتند.
در شهر باخموت نيز شبه نظاميان گروه واگنر در حال خروج از شهر و تحويل شهر به سربازان ارتش روسيه هستند. رسانه‌هاي روسي گزارش داده‌اند كه روس‌ها تعدادي از واحدهاي نظامي جمهوري خودخوانده خلق دونتسك را نيز به شهر باخموت منتقل كرده‌اند. روزنامه نيويورك‌تايمز نوشته است كه واحدهاي واگنر آموزش كافي براي عمليات دفاعي نديده‌اند و از همين رو با نظاميان حرفه‌اي‌تر تعويض مي‌شوند تا روس‌ها وضعيت بهتري از نظر دفاعي داشته باشند.
صلح؟ همچنان دور از دسترس
به‌رغم افزايش تحركات ديپلماتيك براي ميانجيگري ميان روسيه و اوكراين از جمله اقدامات چين و برزيل، نه تنها هيچ نشانه‌اي از نزديك شدن طرفين به گفت‌وگو ديده نمي‌شود.
ميخاييل گالوزين، معاون وزير خارجه روسيه گفت كه به باور مسكو «قرارداد صلح تنها در حالتي ممكن است كه نيروهاي مسلح اوكراين از خشونت دست برداشته و ارسال تسليحات غربي به اوكراين متوقف شود.» او همچنين تاكيد كرد كه براي دستيابي به صلح پايدار، اوكراين بايد دوباره به وضعيت بي‌طرف خود بازگشته و از عضويت در ناتو و اتحاديه اروپا خودداري كند. او افزود كه كي‌يف بايد «واقعيت‌هاي سرزميني جديد» را كه پس از برگزاري همه‌پرسي در مناطقي از اوكراين شكل گرفته، بپذيرد. چهار منطقه «زاپروژيا، دونتسك، لوهانسك و خرسون» كه بخشي از خاك اوكراين محسوب مي‌شوند، در اواخر سال ۲۰۲۲ با برگزاري همه‌پرسي توسط نيروهاي روسيه، به خاك اين كشور ضميمه شدند. روسيه در سال ۲۰۱۴ نيز شبه‌جزيره كريمه را به خاك خود الحاق كرد. گالوزين بيان كرد كه يكي ديگر از عوامل مهم گفت‌وگوهاي صلح اين است كه كي‌يف به حقوق جمعيت روس‌زبان خود و ديگر اقليت‌ها احترام بگذارد. او تاكيد كرد: روسيه بايد به عنوان يك زبان رسمي در سطح قانونگذاري معرفي شود. اين تضمين بايد وجود داشته باشد كه حقوق اساسي بشر از جمله آزادي دين در اوكراين اجرا مي‌شود. ميخاييل پودولياك، دستيار ولوديمير زلنسكي، رييس‌جمهوري اوكراين در روز شنبه شروط مسكو را رد كرده و درخواست‌هاي خود را ارايه كرد. از ميان اين درخواست‌ها مي‌توان به خروج فوري تمامي سربازان روسيه از خاك اوكراين، استرداد مجرمين جنگي و ايجاد منطقه حائل در خاك روسيه اشاره كرد. كي‌يف همچنين از مسكو خواسته بود تا به شكل داوطلبانه قيد دارايي‌هاي خود را كه كشورهاي غربي به نفع اوكراين مصادره كرده‌اند، بزند.