نگاهي به پروژه‌هاي فيروز نادري در ناسا
از شبكه‌هاي موبايلي تا ماموريت روي مريخ
نيلوفر منزوي
«همين‌طور كه از زمين دور مي‌شويد، اگر به عقب نگاه كنيد، تنها چيزي كه مي‌بينيد يك سياره آبي زيبا بدون هيچ خط و مرز و ديواري است. جايي كه خانه همه ما است.» سال 2017 وقتي فيروز نادري و انوشه انصاري جايزه اسكار اصغر فرهادي را به نمايندگي از او گرفتند، اين چيزي بود كه نادري گفت. اينكه احتمالا به اين دليل فرهادي، او و انوشه انصاري را به عنوان نمايندگان خودش انتخاب كرده كه آنها هر دو پرسپكتيوي فضايي از زمين دارند. فيروز نادري، دانشمند ايراني- امريكايي، اخيرا در پي حادثه‌اي دچار آسيب به نخاع شد و روز جمعه 19 خرداد در 77 سالگي از دنيا رفت. نادري 36 سال را در سمت‌هاي فني و اجرايي مختلف در آزمايشگاه پيش‌رانش جت ناسا (JPL) گذراند و در اين مدت، در برخي ماموريت‌هاي رباتيك فضايي نقش موثري داشت. نادري در سال 2016 از ناسا بازنشسته شد و پس از آن، به عنوان مشاور استارت‌آپ‌هايي با فناوري پيشرفته فعاليت كرد. نادري دبيرستانش را در تهران، در يك مدرسه شبانه‌روزي ايتاليايي گذراند و در 1946، راهي ايالات‌متحده شد و در دانشگاه ايالتي آيووا و بعد در دانشگاه كاليفرنياي جنوبي تحصيل كرد. او براي مدت سه سال به ايران بازگشت و در سازمان سنجش از راه دور مشغول به كار شد و به امريكا بازگشت و همان زمان كارش را در ناسا به عنوان مهندس سيستم ارتباطات در جي‌پي‌ال ناسا آغاز كرد. او در مدت سه دهه فعاليت در ناسا، به رتبه‌هاي بالاتري ارتقا پيدا كرد و تجربه كار در بخش‌هاي توسعه فناوري، مديريت برنامه پروژه سيستم‌هاي ارتباطات ماهوارهاي، رصدخانههاي سنجش از راه دور زمين، رصدخانههاي اخترفيزيكي و سيستم‌هاي سياره‌اي را از سر گذراند.
كار اوليه او در جي‌پي‌ال يا همان آزمايشگاه پيش‌رانش جت در زمينه طراحي سيستم‌هاي ماهوارهاي بزرگ براي پوشش تلفن همراه در سراسر كشور بود. او در اواسط دهه 1980 به مدت دو سال به مقر ناسا رفت تا به عنوان مدير برنامه ماهواره فناوري ارتباطات پيشرفته (ACTS) خدمت كند. پس از بازگشت به آزمايشگاه پيش‌رانش جت ناسا، او مديريت پروژه پراكندگي سنجناسا (NSCAT) را برعهده گرفت كه هدفش اندازه‌گيري‌هاي راداري در زمينه پيش‌بيني آب و هوا بود. او مدال خدمات برجسته ناسا را براي مديريت اين پروژه دريافت كرد. پس از «NSCAT»، در اواسط دهه 1990، او برنامه اوريجينز (Origins)، برنامه جاه‌طلبانه و غني از فناوري ناسا را براي جست‌وجوي سيارات مشابه زمين در ساير سيستم‌هاي سياره‌اي مديريت كرد. نادري در آوريل 2000 به عنوان مدير برنامه ناسا براي اكتشاف در مريخ منصوب شد، زماني كه آژانس فضايي دو شكست پشت سر هم را متحمل شده بود. در دوره مديريت نادري، ناسا موفق شد دو مريخ‌نورد اكتشافي خود اسپريت و آپورچونيتي را روي سياره سرخ بنشاند. در مجموع، از سال 2000 تا 2012،
6 ماموريت متوالي موفق به مريخ براساس نقشه راه طراحي شده در تابستان 2000 انجام شد. نادري براي مديريت برنامه مريخ، در سال 2005، مدال خدمات ممتاز ناسا را دريافت كرد. پس از برنامه مريخ، او به عنوان اولين دستيار مدير جي‌پي ال براي تدوين و استراتژي پروژه منصوب شد. او «JPL’s Innovation Foundry» را ايجاد كرد؛ يك اكوسيستم استارت‌آپي داخلي شبيه به تجهيزات شتاب‌دهنده/ انكوباتور در سيليكون ولي. به مدت شش سال، او يك صندوق سرمايه‌گذاري داخلي سالانه 100 ميليون دلاري براي شناسايي و بلوغ فناوري‌هاي نوپا را مديريت كرد. در طول پنج سال آخر خود در جي‌پي‌ال، نادري مدير اكتشاف منظومه شمسي با مسووليت فضاپيماي كاسيني در زحل، ماموريت داون به سيارك‌هاي وستا و سرس، ماموريت جونو به مشتري و فرمول‌بندي اولين هلي‌كوپتر مريخ و يك ماموريت چند ميليارد دلاري به اروپا (قمر مشتري) در جست‌وجوي حيات فرازميني بود. در يك مهماني خداحافظي به افتخار او در سال 2016 و پس از بازنشستگي از ناسا، اعلام شد كه اتحاديه بين‌المللي نجوم سيارك EL1 را به دليل مشاركت او در اكتشافات فضايي به 5551 نادري، تغيير نام داده است. او در چندين سازمان خيريه فعاليت كرد و وقتي از او پرسيدند پس از 50 سال زندگي در امريكا، بيشتر خودش را امريكايي مي‌داند يا ايراني، گفت: «ايراني بودن بخشي از تاريخ من و امريكايي بودن بخشي از هويت من است و اين دو به شكل جدايي‌ناپذيري درهم آميخته‌اند. مثل تخم‌مرغي كه وقتي هم مي‌زنيد، ديگر نمي‌توانيد زرده و سفيده‌اش را از هم جدا كنيد. امريكا كشور من است و ايران وطن من است. چقدر خوشبختم كه ريشه در تمدني باستاني با فرهنگ غني دارم و در عين حال به عنوان يك امريكايي سرافراز در اين سرزمين جوان زندگي مي‌كنم كه مرا روي شانه‌هاي خود بلند كرده تا بتوانم به ستاره‌ها برسم.»