«اعتماد» گزارش مي‌دهد
آرامش در راه بازار خودرو
تير ماه سال گذشته بود كه به مصوبه شوراي عالي بورس عرضه خودرو در بورس كالا شروع شد؛ اما اين عرضه بالا و پايين‌هاي بسيار زيادي داشت، چراكه بسياري از ذي‌نفعان ديگر سودي از فروش خودرو نمي‌برند و به همين دليل با عرضه خودرو در بورس كالا مخالف بودند. به‌طور كلي مي‌توان گفت كه عرضه خودرو در بورس كالا مخالفان بسيار زيادي داشت و اين مخالفت‌ها در حدي بود كه شوراي رقابت توانست عرضه خودرو را در بورس كالا متوقف كند؛ پس از توقف طولاني مدت و مشكلات بسيار زيادي كه در مسير عرضه خودرو در بورس كالا قرار گرفت مجددا يك خودروساز عرضه خودرو را در بورس كالا شروع كرد. بر اساس اطلاعيه بورس كالا، ۲۹ خرداد ميزبان خودروي ديگنيتي پرستيژ متعلق به شركت بهمن موتور است. ۶۰۰ دستگاه ديگنيتي پرستيژ سفيد رنگ، در تالار خودروي بورس كالا عرضه مي‌شود كه ميزان پيش‌پرداخت ثبت سفارش خريد، ۱۰۰ درصد قيمت پايه اعلام شده است. بهمن موتور قيمت پايه ديگنيتي پرستيژ را يك ميليارد و ۲۹۶ ميليون تومان اعلام كرده است و موعد تحويل اين خودرو نيز ۱۲ شهريور خواهد بود.
به گفته كارشناسان استقبال بسيار زيادي از عرضه خودرو در بورس كالا خواهد شد؛ چراكه خريداران خودرو در سامانه يكپارچه با سختي‌هاي بسيار زيادي مواجه بودند و اغلب دلالان با حضور در سامانه يكپارچه خريدار خودرو بودند. اما داستان بورس كالا متفاوت است و با عرضه خودرو در بورس كالا خريدار واقعي با قيمت حقيقي اقدام به خريد مي‌كند و در نهايت اين قيمت باعث مي‌شود كه قيمت خودرو در بازار آزاد نيز به مرور كاهشي شود و تنها خودرو با قيمت واقعي به خريداران برسد.
سال گذشته عرضه خودرو در بورس كالا آغاز شد و با ورود شوراي رقابت، اين موضوع از دستور كار خودروسازان و بورس كالا خارج شد.در سال جاري نيز با اجراي طرح عرضه خودرو در سامانه يكپارچه، خودروهاي گروه بهمن موتور به دليل تقاضاي بالا در مرحله نخست در مرحله دوم عرضه نشد و مشخص نيست خودروهاي فعلي عرضه شده در بورس كالا از كدام منبع تامين شده است. به نظر مي‌رسد وزارت صمت و گروه بهمن بايد در اين خصوص شفاف‌سازي انجام بدهند. ضمنا شوراي رقابت بايد در حال حاضر در خصوص اين عرضه نيز ورود كرده و به اين پرسش پاسخ بدهد كه خودروسازان داخل و مونتاژكاران نظير همين بهمن موتور آيا از انحصاري بودن خارج شده‌اند كه مجددا عرضه توليدات آنها در بورس كالا آغاز شده است؟ در سال گذشته دليل اصلي شوراي رقابت براي مخالفت با عرضه خودرو در بورس كالا، انحصاري بودن اين صنعت عنوان شده بود. اين موضوع جاي تعجب دارد و بايد منتظر ماند و ديد شوراي رقابت چه جوابي به اين موضوع مي‌دهد. البته باز هم شوراي رقابت وارد ميدان شد و در اطلاعيه‌اي اعلام كرد كه شوراي رقابت بر اساس تكليف خود كه در قانون اجراي سياست‌هاي كلي اصل ۴۴ قانون اساس تصريح شده است، اقدام به تصويب دستورالعمل تنظيم بازار خودروي سواري در جلسه ۵۴۳ مورخ 11 بهمن 1401 كرد كه بر اساس ماده ۲ اين دستورالعمل، بازار خودروي سواري انحصاري تشخيص داده شد و بر اساس بند ۵ ماده (۵)، عرضه خودرو را از طريق سامانه يكپارچه فروش خودرو پيش‌بيني كرده است.با توجه به الزامي بودن مصوبه مذكور شوراي رقابت، هرگونه اقدام برخلاف اين دستورالعمل تخلف محسوب مي‌شود. با در نظر گرفتن اينكه در شرايط كنوني ثبات نسبي در اين بازار برقرار شده است، هرگونه اقدام مغاير با دستورالعمل مصوب اين شورا، منجر به اخلال در بازار و تشويش افكار عمومي خواهد شد. لذا با توجه به اطلاعيه عرضه اخير برخي محصولات خودرويي در بورس كالا رويه مذكور بايد متوقف شود.
محسن عليزاده، عضو ناظر مجلس در شوراي عالي بورس در خصوص اطلاعيه شوراي رقابت مبني بر توقف عرضه خودروها در بورس اعلام كرد: شوراي عالي بورس طبق ماده ۱۸ قانون ابزارها و نهادهاي مالي و همچنين طبق بند «ج» قانون ۳۶ احكام دائمي، عرضه خودرو در بورس كالا را مصوب كرد كه طبق اين قوانين، كالايي كه در بورس پذيرش و عرضه مي‌شود علاوه بر آنكه از شمول قيمت‌گذاري خارج شده، بايد طبق قوانين و مقررات آن بورس‌ها مورد معامله قرار گيرد. از اين رو شوراي رقابت امكان لغو مصوبه شوراي عالي بورس را ندارد.
مزيت عرضه خودرو در بورس
اغلب كارشناسان و فعالان اقتصادي عقيده دارند كه عرضه خودرو در بورس كالا پنج مزيت دارد. نخست از بين رفتن تقاضاي سرمايه‌اي، جلوگيري از قيمت‌سازي، بسته شدن درب پشتي كارخانه‌ها، فراهم شدن امكان افزايش توليد خودرو و كاهش قيمت تمام شده آن، فراهم شدن امكان توسعه ناوگان حمل و نقل عمومي.
از بين رفتن تقاضاي سرمايه‌اي يعني اختلاف قيمتي زيادي بين خودرو در بازار آزاد و درب كارخانه وجود دارد. دلالان با خريد از كارخانه و فروش در بازار آزاد سود بسيار زيادي مي‌كنند كه با عرضه خودرو در بورس كالا رانت اين حوزه كاهش و دلالان از چرخه معامله خودرو حذف مي‌شوند. در نهايت خودرو با قيمت واقعي و به‌طور مستقيم به دست مصرف‌كننده مي‌رسد.
اغلب بازارها خصوصا خودرو در حالت ركود به سر مي‌برد و گاها بازار خودرو به‌طور كامل راكد مي‌شود. دلالان به واسطه حضور كم خريداران و فروشندگان قيمت‌هاي كاذب و بالايي اعلام مي‌كنند و به نوعي قيمت‌سازي مي‌كنند كه اين موضوع روند معاملات بازار خودرو را بر هم مي‌زند. اما با عرضه در بورس كالا خودرو به واسطه كشف قيمت و با تعادل به فروش مي‌رسد.
بسته شدن درب پشتي كارخانه‌ها نيز به عملكرد دلالان باز مي‌گردد. برخي از اين افراد با حضور در درب كارخانه و نفوذ به آن خودرو را با قيمت واقعي مي‌خرند و پس از آن با چند برابر قيمت در بازار آزاد به معامله مي‌پردازند.
فراهم شدن امكان افزايش توليد خودرو و كاهش قيمت تمام شده آن نيز به بورس كالا باز مي‌گردد. صورت مالي تمامي شركت‌هاي خودرويي زيان‌ده است و اين شركت‌ها مي‌توانند با فروش و عرضه محصولات خود در بورس از مزاياي آن نيز براي افزايش توليد و پرداخت بدهي‌هاي خود استفاده كنند.
بخش بسيار بزرگي از ناوگان حمل و نقل عمومي كشور فرسوده است و قابليت استفاده ندارد. جايگزيني يا تعمير ناوگان عمومي به هزينه ميلياردي نياز دارد و با فروش خودرو در بورس كالا طي يك تا سه سال مي‌توان هزينه تعمير و جايگزيني اين ناوگان را تامين كرد. البته اين تامين با استفاده از فروش خودرو به دولت و اقتصاد كشور نيز كمك شاياني مي‌كند.
تجربه شيرين عرضه خودرو در بورس
عرضه خودرو در بورس كالا تجربه شيريني براي مردم در پي داشت و باعث شد ميانگين قيمت خودرو در بازار كاهش يابد. عرضه خودرو در بورس كالا باعث شد كه قيمت خودرو روند نزولي به خود بگيرد و به نوعي قيمت هر خودرو از 50 تا 300 ميليون تومان كاهش يافت و بسياري از مردم توانستند با قيمت درب كارخانه محصول مورد نظر خود را خريداري كنند.
به گفته كارشناسان با عرضه همه خودروها در بورس دست دلالان و واسطه‌گران اين حوزه قطع و كمك بزرگي در راستاي شفافيت به اين حوزه مي‌شود، چون حاشيه سود ۲۰۰ و ۳۰۰ ميليوني در فروش بعضي خودروها نصيب برخي افراد مي‌شود كه هيچ توجيهي براي اين امر وجود ندارد. در شرايط فعلي دلالان حاشيه اين سود را به جيب مي‌زنند و مردم از اين موضوع منتفع نمي‌شوند كه با اقدام بورس كمك بزرگي براي ساماندهي صنعت خودرو صورت گرفت.
به‌طور كلي عرضه خودرو در بورس كالا باعث مي‌شود كه خودرو در بازار آزاد به قيمت واقعي برسد و سود حاصل از افزايش قيمت خودرو نيز به كارخانجات برسد و ميانگين زيان آنها كاهش يابد.
عرضه خودرو در بورس چه معايبي دارد؟
خودروسازان و قطعه‌سازان در آرزوي حذف قيمت دستوري از روي محصولات خود هستند و بورس كالا بهترين بستر براي رسيدن به اين آرزو است. شعار كشف واقعي قيمت در چارچوب بورس كالا، در نهايت طمع خودروسازان و در نتيجه افزايش قيمت كارخانه‌اي خودروها را به همراه خواهد داشت. در صورت عدم مديريت صحيح اين بستر رقابتي، قيمت كارخانه‌اي خودروها ممكن است به قيمت نجومي و هولناك بازار نزديك شود. برخلاف خودروساز، خريدار به سود بسيار ناچيزي دست يابد و بورس كالا اثربخشي خود را از دست بدهد. از طرف ديگر، بورس كالا تنها يك بستر متفاوت براي خريد و فروش خودرو است و تغيير چنداني در سياستگذاري‌هاي كلان ايجاد نخواهد كرد. ساخت خودرو در كشور به واردات قطعات و در نتيجه انجام معاملات دلاري وابسته است و در واقع بهاي دلار، قيمت واقعي خودرو را مشخص مي‌كند. به بيان بهتر، بورس كالا شايد با حذف دلالان موجب كاهش قيمت جزيي خودرو شود، ولي در نهايت اين ارزش دلار است كه تاثير مستقيم روي قيمت خودرو دارد. به عنوان يك ايراد بزرگ، توقف عرضه خودرو در بورس كالا توانست يك شوك قيمتي به بازار خودرو وارد كند و باعث شد پس از توقف عرضه خودرو در بورس كالا يك افزايش و جهش قيمتي سنگين در بازار خودرو داشته باشيم. اين جهش قيمتي تا چند هفته اخير ادامه داشت و به واسطه اخبار مربوط با برجام تا حدود زيادي قيمت خودرو كاهشي شد.