حكمراني شايسته
محمود فاضلي
كتاب حكمراني شايسته (شرح‌عهدنامه مالك اشتر- نامه ۵۳ نهج‌البلاغه) نوشته محمدسروش‌محلاتي از سوي انتشارات ميراث اهل قلم منتشر شد. در سال 1394 عده‌اي از دوستان اهل درد و درك كه در بنياد انديشه و احسان توحيد با نويسنده همكاري داشتند، پيشنهاد ارايه مباحث درباره «حكمراني شايسته» نمودند. در آن سال‌ها به‌دليل برخي حوادث سياسي در كشور، جوانان و بلكه نسل پيش از آنان كه در پيدايش نهضت و مديريت‌هاي بعد از آن، نقش فعالي داشتند، با پرسش‌ها و ابهامات جدي درباره شيوه حكمراني از نظر اسلام، روبرو شده بودند. براي اين منظور عهدنامه اميرالمومنين (ع) به مالك‌اشتر محور بحث و گفت‌وگو قرار می‌گيرد. اين نشست‌هاي علمي كه در تهران تشكيل مي‌گرديد، حدود سه سال و با برگزاري 38 جلسه ادامه يافته و تدريس عهدنامه به انجام رسيد.
در اين جلسات پيش از آن نيز مباحثي درباره «اسلام و مقتضيات زمان» مطرح و پس از آن نيز مباحث ديگري تبيين گرديد. بي‌ترديد اين جلسات در آن مقطع نقش مهمي در طرح انديشه اصيل اسلامي و نقد پاره‌اي از انحرافات فكري و سياسي داشت و لذا توانسته بود گروه قابل توجهي از نخبگان را به خود جذب كند.
نويسنده در مقدمه كتاب به نوشته علامه مجلسي اشاره مي‌كند كه نگاه ايشان به اين است كه فساد از حاكمان شروع مي‌شود، بعد به مردم سرايت مي‌كند و اگر آنجا، يعني بالا، فاسد شود، پايين و در زندگي مردم اخلال به وجود مي‌آيد كه مردم زبده مكنونات و اشرف مخلوقاتند. علامه‌مجلسي در اين مقدمه بر ارزش انسان تاكيد دارد و البته آن را با نگاه توحيدي و الهي مطرح مي‌كند. وي در اين باره از سه تعبير استفاده كرده است، يكي آنكه انسان‌ها «وديعه الهي»اند و قهرا حاكمان نبايد خود را مالك‌الرقاب آنها بدانند، بلكه صرفا به اقتضاي امانت‌داري بايد در جهت صيانت از آنان بكوشند و ديگر آنكه انسان‌ها «اشرف» مخلوقاتند، همه امتيازات پديده‌ها را در خود جمع كرده‌اند و بر همه آنها برتري يافته‌اند. از اين رو انسان شايسته بهترين زندگي و بيشترين حقوق و حمايت است.
كتاب شامل بيست‌وهشت فصل است. موضوعاتي همچون«دولت و افكار عمومي، دولت رحمت، دولت ادب، دولت اكثريت، دولت مشورت، دولت شايستگان، دولت انصاف، دولت فرهنگ، دولت قدرت، دولت داد، دولت مدير، دولت عمران، دولت خدمت، دولت نظارت، دولت رفاه، دولت بي‌حاشيه، دولت پاسخگو، دولت صلح و ثبات، دولت تدبير، دولت استبداد ستيز» مهم‌ترين سرفصل‌هاي اين كتاب 536 صفحه‌اي است.
در اين كتاب «فضاي صدور عهدنامه، ساختار عهدنامه، موضوعات مطرح شده در متن عهدنامه همچون«ارزش داوري مردم، تساوي همه شهروندان در حقوق، عدالت و خواسته مردم، حفظ حريم و اسرار شهروندان، بي‌اعتمادي به سخن‌چينان، خوش‌بيني به مردم، گردش آزاد اطلاعات، اولويت سازندگي بر جمع‌آوري ماليات و تجارت عادلانه» مورد توجه قرار گرفته است.
نويسنده وظايف حاكم را، «خويشتنداري، مهرباني با مردم، بخشش و عفو در برابر مردم، پرهيز از تندي و خشونت، رعايت انصاف، كنار زدن ويژه‌خواران، ايجاد آرامش رواني براي مردم، مشورت با شايستگان، فضاي شجاعت در مديران شايسته، منع از مدح و ثناگويي توسط كارگزار حكومتي، حفظ سنت‌هاي ملي و قومي پسنديده، شايسته‌سالاري در مديريت، نظارت بر كارگزاران، شيوه و معيار گزينش، برخورد قاطع با كارگزاران فاسد، مجازات متخلفان در ميان مردم، رسيدگي به محرومان، امكان دسترسي مستقيم مردم به حاكم، تعهد به قراردادها و روحيه خدمت بدون منت» عنوان كرده است.
سروش محلاتي پژوهشگر ديني معاصر در سال ۱۳۴۰ در شهرستان محلات متولد شد. او فرزند خليل سروش‌محلاتي است. در سال ۱۳۵۵ وارد حوزه علميه قم شد. پس از دروس سطح نزد آيت‌الله ستوده و سيدعلي محقق داماد، در درس خارج حائري‌يزدي حاضر شد، همچنين مدت ۱۵ سال از درس خارج وحيد خراساني و شبيري‌زنجاني و برخي استادان ديگر استفاده كرد. در همين مدت فلسفه و عرفان را از حسن‌زاده‌آملي، جوادي‌آملي و انصاري‌شيرازي آموخت. حدود ۱۰ سال تدريس سطح عالي داشت و سپس به تدريس خارج فقه و اصول مشغول شد كه از سال۱۳۷۷ تاكنون ادامه يافته است. گرايش اصلي سروش محلاتي در پژوهش، فقه سياسي است. كتاب‌هايي همچون«دين و دولت در انديشه اسلامي»، «آزادي، عقل و ايمان»، «اسلام و مقتضيات زمان»، «مباني حريم خصوصي»، «نظارت خبرگان»، «تاملات سياسي علامه طباطبايي» و «جهاد در فقه معاصر شيعه» از آثار مكتوب سروش محلاتي است.