امنيت زيست محيطي
علي ربيعي
پنجم ژوئن به عنوان روز جهاني محيط زيست نام گرفته است.
«سرزمين ما، آينده ما» شعار امسال روز جهاني محيط‌زيست است.
چگونگي زيست همراه با سلامت، كميت و كيفيت زندگي انسان‌ها هر روز ارتباط وسيع‌تری با محيط زيست مي‌يابد. محيط زيست چه در سطح جامعه چه سطح جهاني از سه عامل تاثير مي‌پذيرد:
۱- سياستگذاري‌هاي توسعه صنعتي و كشاورزي.
۲- فرهنگ عمومي جوامع، قواعد اجتماعي در هر جامعه.
۳- رفتارهاي زيست محيطي افراد در جامعه.
امروزه، بدون ترديد هرگونه تلاشي در جهت احياي محيط زيست، امري در راستاي خير جمعي و مرتبط با زندگي امروز و فرداي انسان‌هاست كه متاسفانه با موانعي روبرو است. خوشبختانه در چند سال اخير، سازمان‌هاي مردم نهاد و خيريه‌هاي بسياري در زمينه محيط زيست فعال شده‌اند.
فعاليت‌هاي مطالبه‌گري، پرسشگري و نقد سياست در ذات سازمان و خيريه‌هاي محيط زيستي وجود دارد. همچنين ترويج فرهنگ محيط زيستي نيز از جمله وظايف اين نوع سازمان‌هاست.
در اين ميان، دولت‌ها، نوع نگاه و سياستگذاري آنها، اصلي‌ترين نقش را در سرنوشت محيط زيست بازي مي‌كند. وقتي دولت‌ها در درازمدت در تبعيت از برخي عوامل خود، تخريبگر محيط زيست مي‌شوند، فرهنگ عمومي نيز كمكي به حفظ ارزش‌ها و هنجارهاي محيط زيستي نمي‌كند. دستيابي به ثروت (به هر قيمتي) به تخريب امروز و آينده فرجامي است كه با آن روبه‌رو هستيم.
ناآگاهي از ميزان منابع آب و خاك، توسعه صنعتي مبني بر عدم مطالعه محيط زيستي به نحوي كه توزيع صنايع برخلاف منطق آينده‌نگر تداوم يافته، فشار ذي‌نفعان منطقه‌اي براي راه انداختن نمايش به خصوص از سوي نمايندگان استان‌ها و مسوولان استاني و همچنين منطقه‌اي‌بيني، فساد اقتصادي و غارت منابع طبيعي، سياست‌هاي توده‌ستايانه برخي دولت‌ها بخشي از اين روند را نشان مي‌دهد.
در اين ميان، نهادهاي مدني در سال‌هاي اخير تلاش‌هاي زيادي را براي به منطق كشيدن اين فرآيند صورت داده‌اند. متاسفانه نگاه امنيتي غلط به اين نوع فعاليت‌ها در چند سال گذشته، منجر به تبعاتي همچون زندان و محكوميت براي اين فعالان شده است. بايد از محيط زيست، امنيتي‌زدايي شود و به جاي آن «امنيت زيست محيطي» را درك و جاري كنيم. اتفاقا بيش از دو دهه است كه مكاتب امنيت ملي، علاوه بر امنيت نظامي، اقتصادي، سياسي و فرهنگي، امنيت زيست محيطي را به لحاظ اهميت آن وارد ادبيات اين مطالعات كرده‌اند.
اين يك مسووليت جمعي است كه هريك از ما مي‌توانيم هم با مطالبه‌گري و هم رفتار خود به ايران امروز و فردا كمك كنيم.