مهدي بيك‌اوغلي
برخي واژه‌ها تنها در ادبيات سياسي ايران سابقه دارند؛ كاسبان تحريم، كاسبان تنش و كاسبان فيلترينگ از جمله اين واژه‌ها هستند كه طي سال‌هاي اخير ردپاي آنها در ادبيات سياسي كشورمان هويدا شده است. از نظر معناشناسي، افراد و جرياناتي در اين كشور حضور دارند كه از تحريم، تنش، جنگ و فيلترينگ سودهاي كلاني كسب كرده و با اين سودها براي خود دامنه نفوذ ايجاد مي‌كنند. كارتل‌هايي كه با تكيه بر سودهاي كلان كسب شده، نفوذ فراوان، رسانه‌هاي بي‌شمار و ارتباطات عميق با كانون‌هاي قدرت، سودهاي مكسوبه خود را تداوم مي‌بخشند. اما اين كانون‌هاي رانت و فساد در زمان حضور دولت‌ها و ساختارهايي كه به حاكميت قانون اعتقاد داشته و به دنبال اصلاح كژكاركردي‌ها هستند، قلمروي خود را از دست داده و به حاشيه رانده مي‌شوند. ريشه دشمني اين طيف‌ها با دولت‌هاي قانون‌مدار و اصلاحگر از همين نقطه آغاز مي‌شود. عيسي كلانتري در گفت‌وگو با «اعتماد» به خطر اين كانون‌هاي تنش و تحريم اشاره كرده و موفقيت دولت را در گروي برچيده شدن فعاليت‌هاي آنان مي‌داند. او معتقد است ظرفيت‌هاي امنيتي و راهبردي كشور بايد صرف مقابله با دشمنان قسم خورده بیروني و دنباله‌هاي داخلي آنها باشد و نبايد وقت و انرژي اين نيروها صرف موضوعات كم‌اهميت‌تر مانند پوشش مردم و... شود. كلانتري همچنين به ضرورت تشكيل كابينه‌اي جوان و كارآمد تاكيد كرده و معتقد است ميانگين سني كابينه نبايد بالاتر از 55 سال باشد. او در عين حال معتقد است از نيروهاي باتجربه مي‌توان در پست‌هايي چون استانداري‌ها بهره برد. هر اندازه كه حضور وزراي جوان و پويا مي‌توان منشأ تحول در ساختارهاي اجرايي باشد، به كارگيري نيروهاي با تجربه و امتحان پس داده در استانداري‌ها به رشد و توسعه استان‌ها مدد مي‌رساند.
كشور در يكي از پيچ‌هاي مهم تاريخي خود قرار گرفته است. در عين حال دلسوزان انقلاب و ايران هم نگراني‌هايي از افزايش تنش‌ها دارند. شما فضاي سياسي و امنيتي كشور را چطور مي‌بينيد؟
زماني كه كشور با چالشي مواجه مي‌شود اين عقلاي قوم و سياستمداران هستند كه بايد تصميمات عاقلانه‌اي مبتني بر اسناد بالادستي و راهبردهاي كلان اتخاذ كنند. در شرايط بحراني نظاميان تنها بايد دستورات سياستمداران را اجرايي كنند؛ خوشبختانه كشور به يك بلوغ سياسي نزديك شده وتصميمات مبتني بر منافع ملي و مصالح كلان و نه هيجانات آني اتخاذ مي‌شوند. البته نبايد فراموش كرد كه ايران با بحران بيگانه نيست، اما در طول تاريخ همواره از بحران‌ها سربلند بيرون آمده. در عين حال نبايد بحران‌آفريني كرد. متاسفانه برخي رويكردهاي راديكاليستي در ايران همواره بحران‌آفرين بوده است. طي سال‌هاي 84 تا 92 همين رويكردهاي راديكاليستي و پوپوليستي بحران‌هاي بسياري را براي ايران ايجاد كردند. تحريم‌هاي اقتصادي دامنه‌دار محصول اين تندروي‌هاي غيرضروري بوده است. امروز كه پزشكيان تازه سر كار آمده بايد مراقب باشيم كه زمينه حل بحران‌ها فراهم شود نه اينكه بحران‌هاي تازه‌اي ايجاد شود.
ترور اسماعيل هنيه درست در نخستين روز فعاليت مسعود پزشكيان چه معنا و مفهومي دارد؟
به نظرم اين ترور نگراني صهيونيست‌ها از گفتماني است كه در آن تنش زدايي، تعامل، توسعه و گفت‌وگو با جهان به عنوان اولويت مطرح شده است. ايران بايد همه منافذ احتمالي نفوذ دشمنان را مسدود کند. متاسفانه در برخي زمينه‌ها، ظرفيت‌هاي كشور معطوف مسائل كم‌اهميت‌تر داخلي مي‌شوند و دولت‌ها از مسائل كلان امنيتي و راهبردي غفلت مي‌ورزند. در حوزه مسائل داخلي مانند بحث‌هاي اجتماعي و پوشش و... مردم ايران هوشيار هستند و خودشان مطابق شرع و عرف اجازه نمي‌دهند ناهنجاري‌هاي فراگير در كشور ايجاد شود. فكر و ذكر مسوول امنيتي و انتظامي كشور بايد معطوف تحركات دشمنان بيروني و عاملان نفوذي آنها باشد. مردم ايران با هوشندي، مصالح خود و كشور را به خوبي تشخيص مي‌دهند. نبايد ظرفيت‌هاي كشور معطوف برخورد با فلان استاد دانشگاه يا فلان روزنامه‌نگار و فلان منتقد و... باشد. دشمن از نقاطي كه شايد تصور هم نشود، تلاش براي نفوذ را در دستور كار قرار مي‌دهد. در همه جهان، نيروهاي امنيتي از دايره باهوش‌ترين و متخصص‌ترين نيروها انتخاب مي‌شوند. بهترين خروجي‌هاي دانشگاهي ايران بايد در حوزه‌هاي كلان امنيتي و راهبردي به كار گرفته شوند. نبايد روند گزينش‌ها به گونه‌اي باشد كه امور سطحي، جايگزين شايسته‌سالاري و مسائل تخصصي باشد. بسياري از نيروهاي متخصص ايران در حال مهاجرتند، اما بايد زمينه‌هاي حضور آنها در كشور و به كارگيري درست آنها فراهم شود.
سال‌هاست كه دلسوزان كشور نسبت به قرابت ديدگاه‌ها و مواضع برخي افراد و گروه‌هاي راديكال با دشمنان كشور هشدار مي‌دهند. اين قرابت به خصوص در حوزه مسائلي چون برجام، مذاكرات، توسعه و... نمايان است. شما درباره اين موضوع چگونه مي‌انديشيد؟
اين قرابت را نمي‌توان انكار كرد. وقتي جرياني در كشور وجود دارد كه ايران را به سمت تحريم، فقر، عدم توسعه يافتگي سوق مي‌دهد، بايد نسبت به اين نوع تحركات حساس بود. ممكن است در ظاهر خاستگاه‌هاي متفاوتي وجود داشته باشد اما بررسي‌هاي دقيق‌تر مشخص مي‌كند ظاهرا اهداف مشتركي ميان راديكال‌هاي ايراني و دشمنان وجود دارد. مسوولي كه در ايران تصميمي اتخاذ مي‌كند كه در اثر آن، ظرفيت‌هاي آب زيرزميني كشور از بين مي‌رود در واقع به دشمنان كشور كمك مي‌كند. سياست‌هاي گسترش تحريم، سياست‌هاي گسترش فقر، افزايش آسيب‌هاي اجتماعي و... همگي در راستاي منويات دشمنان و بر خلاف منافع ملي ايران است. اين موضوعات بايد بررسي شود و با دقت درباره آن تصميم‌گيري شود. برخي دانسته يا نادانسته در زمين دشمنان بازي مي‌كنند.
برخي معتقدند ترور اسماعيل هنيه براي فشار بيشتر به دولت مسعود پزشكيان است. در واقع اسراييل نگران است كه دولت اصلاح‌طلب بتواند از همه ظرفيت‌هاي داخلي و بيروني براي حل مشكلات و پايان دادن به تحريم‌ها و توسعه روابط با كشورهاي جهان استفاده كند. واقعا اين‌طور است؟
ديگر دسته‌بندي اصلاح‌طلب - اصولگرا براي مردم تمام شده است. دسته‌بندي واقعي، دوستداران مردم و دشمنان مردم است. به‌طور كلي دشمنان مايل نيستند در داخل كشور رضايت مردم جلب شود. شكل‌گيري رضايت عمومي به انسجام اجتماعي مي‌انجامد و باعث افزايش قدرت ايران مي‌شود. دشمنان به دنبال ايجاد فاصله ميان مردم و مسوولان هستند. ناراحتي از اصلاح‌طلبان به دليل تلاشي است كه اين طيف سياسي براي كاستن از فاصله‌ها ايجاد مي‌كنند.
فكر مي‌كنيد، دولت مسعود پزشكيان بتواند اين شکاف‌ها و فاصله‌ها را كاهش بدهد؟
35سال است پزشكيان را مي‌شناسم. اوتظاهر نمي‌كند و پوپوليست نيست؛ ذات پزشكيان هميني است كه مردم مي‌بينند. روز و روزگاري كه پزشكيان جراحي قلب را با حقوق 200هزار توماني انجام مي‌داد، برخي پزشكان قلب براي هر عمل 200ميليون دستمزد مي‌گرفتند. او ايده‌ها و اعتقاداتي دارد و در هر پست و سمتي كه باشد مبتني بر اين ايده‌ها و تعهدات كار مي‌كند. مردم ايران هم نشان داده‌اند، همواره نسبت به صداقت و پاكدستي واكنش مثبت نشان مي‌دهند. اگر ويژگي‌هاي پزشكيان را يك طرف قرار بدهيم و خصايص مردم ايران را در سوي ديگر، متوجه مي‌شويم كه دورنماي روشني پيش روي كشور خواهد بود. البته همه اركان كشور و حاكميت بايد براي حل اين چالش‌ها گام بردارند.
مهم‌ترين چالش‌هاي كشور از نظر شما كدام موارد هستند؟
بزرگ‌ترين چالش كشور مسائل اكولوژيكي و آب است.اگر حاكميت بخواهد ساير مسائل مانند مشكلات اقتصادي و... قابل حل است. اما معضل آب، غير قابل بازگشت است. ما با مشكل آب طوري برخورد مي‌كنيم كه چند سال آينده ديگر بايد منتظر برهوت در كشور باشيم. در كنار اين چالش، مشكلات رفاهي، تورم، كاهش قدرت خريد مردم، آسيب‌هاي اجتماعي، مشكل سوءتغذيه نسل‌هاي جوان، ناترازي‌هاي انرژي، بودجه‌اي و.... از ديگر مشكلاتي است كه بايد حل و فصل شوند. درآمد سرانه ايرانيان به نسبت سال‌هاي ابتدايي انقلاب بسيار پايين‌تر است. با اين شرايط مردم فقيرتر شده، كيك اقتصادي ما كوچك‌تر شده و شاخص‌هاي اقتصادي نزول كرده‌تر مي‌شوند. اما در كنار معضل آب اگر قرار باشد يك خطر جدي و ويرانگر را براي ايران امروز و فردا نام ببرم، به خطر راديكاليسم اشاره مي‌كنم. تندروي در ايران بسياري از منافع مردم را بر باد مي‌دهد.
راديكاليسم و تندروي چه خطراتي براي كشور ايجاد مي‌كند؟
ببينيد، دشمنان در سال 59 يك جنگ 8ساله را به ايران تحميل كردند كه پيامدهاي آن با گذشت 4دهه هنوز وجود دارد. درست است عده‌اي در جبهه‌ها جنگ مي‌كنند اما اثرات جنگ‌ها تا نسل‌ها همه ايرانيان را درگير مي‌كند. خوشبختانه امروز عقلايي در كشورمان حضور دارند كه نسبت به خطر جنگ و تجاوز براي تمدن و هويت ايراني آگاهند. اما كاسبان جنگ و تحريم و محدودسازي با استفاده از ابزار تندروي به دنبال دريچه‌اي براي تحقق منويات خود هستند.
طي روزهاي آينده قرار است كابينه چهاردهم رسما معرفي شود. كابينه بايد از چه ويژگي‌هايي برخوردار باشد تا هم فضا براي تندروها مسدود شود و هم چالش‌ها حل و فصل شوند؟
فكر مي‌كنم اولا متوسط سني كابينه نبايد بالاي 55سال باشد. پزشكيان بايد از آوردن بازنشسته‌ها در جمع وزرا پرهيز كند. كشور به اندازه كافي جوان باهوش، مدير و كارآمد دارد و نبايد به پيرمردها متوسل شد. البته اين نيروهاي با تجربه مي‌توانند در حوزه مشاوره فعاليت كنند اما متوسط سني كابينه و وزرا بايد جوانان زير 55سال باشند.در عين حال، بر خلاف وزرا، معتقدم استانداران بايد افراد با تجربه و توانمند باشند. تاثيرات استاندار به نظر من از نظر اجرايي و مديريتي مهم‌تر از وزراست و ضرورت دارد افراد امتحان پس داده در استانداري‌ها فعاليت كنند. در واقع دولت بايد هارموني لازم در كابينه و استانداري‌ها را ايجاد كند. وزراي جوان و استانداران با تجربه مي‌توانند تركيب خوبي باشند. ايران به اندازه‌اي نيروي توانمند و كارآمد دارد كه با تكيه آنها بتوان چرخ‌هاي توسعه را به حركت در آورد. وضعيت با سال‌هاي ابتداي انقلاب كه كشور ظرفيت مديريتي محدودي داشت، تفاوت دارد، طي 45 سال گذشته، الي ماشاءالله نيروي جوان و متخصص و كارآمد تربيت شده است.
شما در صحبت‌هاي‌تان به كاسبان تحريم و جنگ اشاره كرديد. درباره خطر اين طيف‌ها توضيح مي‌دهيد؟
با آمدن پزشكيان، سفره برخي افراد و جريانات فاسد، رانت‌خوار و ويژه‌خوار كه از تحريم و فيلترينگ و تنش، سودهاي كلاني كسب مي‌كردند، برچيده خواهد شد. اين افراد ظرفيت‌هاي ارتباطي و رسانه‌اي فراواني دارند. آنها وقتي متوجه شوند كه ديگر از رانت و ارز ارزان و سودهاي كلان خبري نخواهد بود، تلاش مي‌كنند هم براي دولت حاشيه ايجاد كنند و هم كشور را به سمت تنش و خداي ناكرده جنگ سوق بدهند. همه بايد مراقب اين كانون‌هاي فساد و رانت باشند تا كشور را به سمت تنش و گرفتاري و تحريم سوق ندهند.