روايت لارنس نورمن، خبرنگار والاستريت ژورنال از ابعاد سفر رييس‌جمهوري ايران به نيويورك
روزنه‌اي براي احياي برجام؟
لارس نورمن، خبرنگار والاستريت ژونال با انتشار گزارشي در اين روزنامه نوشت: مسعود پزشكيان با وعده احياي اقتصاد و رفع تحريم‌ها عليه ايران از طريق تمايل تهران براي آغاز مذاكرات با غرب و رسيدن به توافقي براي لغو تحريم‌ها عليه برنامه هسته‌اي در انتخابات رياست‌جمهوري پيروز شد. اكنون رييس‌جمهور ايران در اولين آزمون بزرگ ديپلماتيك خود، در مجمع عمومي سازمان ملل متحد در اين هفته، احتمالا دستاورد مورد انتظار را كسب نكند. استدلال نورمن براي ادعاي خود اين است كه ديپلمات‌هاي غربي مي‌گويند تا زماني كه انتخابات امريكا از راه نرسد، تقريبا هيچ چشم‌اندازي براي گفت‌وگوهاي جدي بر سر توافق هسته‌اي و رفع تحريم‌ها وجود ندارد. خبرنگار والاستريت ژورنال مي‌نويسد: بعيد است پزشكيان در فرصت پيش آمده با بسياري از رهبران برجسته اروپايي يا بايدن، رييس‌جمهور امريكا ديدار كند. نورمن در ادامه اين يادداشت به نقل از منابع غربي مدعي است شواهد كمي ديده‌اند مبني بر اينكه با انتخاب پزشكيان، سياستمداري ميانه‌رو، سياست‌هاي ايران تغيير كرده باشد.به ادعاي نورمن از آنجايي كه پيشرفت‌هاي ديپلماتيك پزشكيان و تيم سياست خارجي او، بعيد به نظر مي‌رسد، سفر رييس‌جمهور ايران در درجه اول از دريچه اولين سخنراني او در مجمع عمومي در روز سه‌شنبه (بامداد چهارشنبه به وقت ايران)، ساعاتي پس از سخنراني بايدن قابل درك خواهد بود. از نظر نورمن، پزشكيان اين فرصت را دارد كه سياست خارجي ايران را با لحني جديد تبيين كرده و پيامي تازه و جدي به رهبران غربي مخابره كند؛ پيامي حول اين محور كه تهران اميدوار است پس از انتخابات رياست‌جمهوري امريكا در نوامبر، رهبران پايتخت‌هاي غربي با اين كشور همصدا شوند و روند پيشبرد مذاكرات تسريع شود. در همين زمينه، نيكول گراجوسكي، از اعضاي انديشكده كارنگي براي صلح بين‌المللي به والاستريت ژورنال گفت: فكر مي‌كنم سفر پزشكيان به نيويورك فرصتي بزرگ از منظر ديپلماسي عمومي براي ايران باشد، هر چند صداي ايران مدت‌ها طول خواهد كشيد تا به گوش رهبران غربي برسد. از نظر اين تحليلگر، پزشكيان هم فرصت خوبي تا انتخابات نوامبر دارد تا با تيم مذاكره‌كننده خود، بستر مذاكرات جدي را براي پس از انتخابات فراهم كند. اما از سويي، اين فرصت بسيار اندك است، به ويژه اينكه اگر انتخابات با روي كار آمدن دونالد ترامپ همراه باشد كه در سال 2018 ايالات متحده را از برجام خارج كرد و عملا توافق را به بن‌بست كشاند. از نگاهي ديگر، لارنس نورمن مدعي است، پزشكيان خوش شانس است، چراكه بخش عمده‌اي از تيم باتجربه سياست خارجي‌اش معماران تدوين توافق هسته‌اي 2015 هستند. اين تيم سياست خارجي كه در راس آن عباس عراقچي قرار دارد، با راهنمايي محمدجواد ظريف به عنوان مشاور پزشكيان به دنبال اين هستند تا زمينه را براي تعامل ميان ايران با پايتخت‌هاي غربي هموار كند. اكنون هم اروپايي‌ها و هم ايران بايد بررسي كنند كه در نهايت چه فرصت‌هاي ديپلماتيك ممكن است پس از انتخابات ايالات متحده روي ميز قرار گيرد. پزشكيان در اولين نشست مطبوعاتي خود در هفته گذشته بر موضوعاتي كه احتمالا در سخنراني مجمع عمومي سازمان ملل نيز آنها را تكرار خواهد كرد، اشاره كرد و گفت: ايران آماده است تا در راستاي توافقات در مورد برنامه هسته‌اي رايزني داشته باشد و براي تعامل با واشنگتن آمادگي دارد. رييس‌جمهور ايران تاكيد كرد: تهران تمايل ندارد با ديگر بازيگران جهان اختلاف داشته باشد، اما همچنين نمي‌خواهد تحت فشار و زورگويي ديگران قرار بگيرد. عدنان طباطبايي، مدير اجرايي انديشكده كارپو در آلمان به والاستريت ژورنال گفت كه پزشكيان به نظر مي‌رسد با تكيه بر وفاق ملي تلاش دارد تا زمينه را براي تنش‌زدايي هموار كند. از سوي ديگر، موضع عباس عراقچي، وزير امور خارجه جديد ايران، در مصاحبه‌ها و گفته‌هاي اخيرش درباره مذاكرات هسته‌اي با غرب هم مهم تلقي مي‌شود.
عراقچي بارها از تمايل ايران براي از سرگيري مذاكرات با طرف غربي سخن گفته و قرار است مدتي نيز در نيويورك بماند تا روند آغاز مذاكرات را بررسي كرده و پيش ببرد. غرب ايران را متهم مي‌كند پس از خروج امريكا از توافق هسته‌اي در سال 2018 پيشرفت‌هاي فوق‌العاده‌اي در برنامه هسته‌اي خود داشته است. طبق ادعاي آژانس بين‌المللي انرژي اتمي، ايران مدام بر كميت و كيفيت غني‌سازي اورانيوم خود افزوده و آن را تا آستانه گريز هسته‌اي نيز پيش برده است. مقام‌هاي امريكايي گفته‌اند كه مي‌خواهند موضوع برنامه هسته‌اي ايران را از طريق ديپلماسي حل كنند و در 18 ماه گذشته، مذاكرات غيرمستقيم پراكنده‌اي با ميانجيگري‌هاي عمان در باب مسائل هسته‌اي و منطقه‌اي انجام داده‌اند. اين مقامات مدعي‌اند ايران از بسياري جهات از تنش‌هاي منطقه‌اي براي پيشرفت برنامه هسته‌اي خود و افزايش توان و قدرت منطقه‌اي خود و متحدانش استفاده كرده است. اينكه تا چه اندازه ايران بتواند از فرصت نيويورك براي عبور از راه پرپيچ و خم مذاكرات با غرب استفاده كند، در روزهاي آينده مشخص مي‌شود. علي واعظ، مدير پروژه ايران در گروه بين‌المللي بحران نيز ادعا كرد كه تيم ايراني به دنبال استفاده گردهمايي نيويورك براي دريافت تصويري از گزينه‌هاي ديپلماتيك در صورت بازگشت دموكرات‌ها به كاخ سفيد هستند.اين در حالي است كه عباس عراقچي، وزير امور خارجه جديد ايران، يكي از چهره‌هاي شناخته شده در پايتخت‌هاي غربي است كه نقش كليدي در مذاكره بر سر توافق هسته‌اي ۲۰۱۵ ايفا كرد. عراقچي اخيرا اذعان كرد كه توافقنامه 2015 نمي‌تواند به شكل اصلي خود احيا شود، موضعي كه توسط مقامات كنوني امريكا و اروپا نيز تكرار شده است.
از نظر نورمن، برخي مقامات امريكايي در صورت انتخاب كامالا هريس، معاون رييس‌جمهور، توافق منطقه‌اي و هسته‌اي با ايران را يك هدف محتمل مي‌دانند. آنها اميدوارند كه تهديد ايران با بازگرداندن تحريم‌هاي تعليق شده تحت توافق هسته‌اي به رهبري اروپا، تهران را به ميز مذاكره سوق دهد. در واقع، گزينه موسوم به اسنپ بك فقط تا اكتبر 2025 قابل استفاده است.در همين رابطه علي واعظ، مدير پروژه ايران در گروه بين‌المللي بحران گفت كه ايران احتمالا پذيراي يكسري توافق‌هاي محدود يا موقت در آينده خواهد بود كه مي‌تواند مزاياي اقتصادي خاصي را براي گام‌هاي خاصي جهت محدود كردن فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران يا احتمالا تعيين خطوط قرمز براي اقدامات منطقه‌اي ايران به همراه داشته باشد.
با اين حال، در صورت بازگشت دونالد ترامپ به كاخ سفيد، رييس‌جمهور ايران ممكن است با وضعيت بسيار متفاوتي روبه‌رو شود.در حالي كه برخي مقامات ايراني فكر مي‌كنند كه ترامپ ممكن است تمايل داشته باشد به توافق جديد و بزرگي با تهران برسد، رييس‌جمهور سابق ايالات متحده، نشانه اندكي مبني بر اين تمايل از خود نشان داده و به نظر مي‌رسد او همچنان به دنبال گزينه فشار حداكثري عليه ايران است. به‌زعم واعظ با وجود اين ابهامات، ايران استراتژي‌هايي را كه در سال‌هاي اخير دنبال مي‌كرده، پي گرفته است.در همين ارتباط، مايكل سينگ، مدير ارشد سابق امور خاورميانه در شوراي امنيت ملي ايالات متحده، در گفت‌وگو با والاستريت ژورنال اين ادعا را مطرح مي‌كند كه چون واشنگتن در شرايط فعلي تمايلي به درگيري با تهران ندارد، رويكرد سياست خارجي پزشكيان مي‌تواند جذابيت‌هايي براي طرف غربي داشته باشد. مسعود پزشكيان در سخنراني خود در مجمع عمومي سازمان ملل تلاش خواهد كرد لحن جديدي در سياست خارجي خود به كار گيرد.
اما بعيد به نظر مي‌رسد كه در مسير رفع تحريم‌ها دستاورد چنداني داشته باشد. نورمن مدعي است كه شارل ميشل، رييس شوراي اروپا به مسعود پزشكيان گفته است روابط ايران و اروپا در پايين‌ترين حد خود قرار دارد. آن‌طور كه خبرنگار والاستريت ژونال مدعي است، اين مقام اروپايي نسبت به رويكرد تهران در قبال برنامه هسته‌اي و ادعاي تحويل موشك به روسيه از رييس‌جمهور ايران انتقاد كرده است. اين در حالي است كه مسعود پزشكيان گفته است به دنبال مذاكره با كشورهاي غربي در مورد جنگ روسيه در اوكراين است و در زمينه برنامه هسته‌اي نيز با عزم جدي به ميدان آمده است. پزشكيان هفته گذشته در نشست خبري خود در تهران به صراحت هر گونه ارسال موشك‌هاي بالستيك ايران به روسيه را تكذيب كرد و بار ديگر خواهان تعامل با غرب شد. اگرچه مقامات ايالات متحده مدعي هستند كه چنين اتفاقي رخ داده و اختلاف صرفا بر سر زمانبندي آن است.در همين ارتباط، سوزان ملوني، مدير برنامه سياست خارجي در موسسه بروكينگز به والاستريت ژورنال گفت: در سياست خارجي ايران، علاوه بر رييس‌جمهور، نهادهاي ديگري همچون شوراي عالي امنيت ملي نيز تصميم‌گيرنده هستند و همين امر مي‌تواند بر رويكرد پزشكيان در تعامل با غرب تاثير بگذارد.