قطعنامه پيشنهادي و ادعايي سه كشور اروپايي انگليس، فرانسه، آلمان و امريكا عليه برنامه هسته‌اي ايران سرانجام در بامداد جمعه 2 آذرماه در نشست فصلي شوراي حكام آژانس بين‌المللي انرژي اتمي تصويب شد. در اين قطعنامه كه با ۱۹ راي موافق، ۱۲ راي ممتنع و ۳ راي مخالف به تصويب رسيد از تهران خواسته شده تا براي حل و فصل مسائل ادعايي پادماني «اقدامات ضروري و فوري» صورت دهد. همچنين در اين سند از ايران خواسته شده تا بدون فوت وقت در خصوص «ذرات اورانيوم ادعايي با منشا انساني در دو مكان اعلام نشده در ايران، توضيحات معتبر ارايه دهد و آژانس را از مكان(هاي) فعلي مواد هسته‌اي يا تجهيزات آلوده (ادعايي) مطلع كند.»به فاصله‌اي كوتاه بعد از تصويب قطعنامه ضد ايراني، وزارت امور خارجه و نيز سازمان انرژي اتمي كشورمان طي بيانيه مشتركي اعلام كردند كه دستور فعال‌سازي «سانتريفيوژهاي پيشرفته جديد» و گسترش فعاليتهاي هسته‌اي صادر شده است، اقدامي كه به ادعاي برخي تحليلگران خطر تشديد تنشها با غرب را در آستانه آغاز به كار دونالد ترامپ، رييس‌جمهور منتخب امريكا افزايش مي‌دهد. به نظر مي‌رسد اين تحولات تازه چالش‌‌هاي موجود در حل و فصل بن‌بست چندين ساله ميان ايران و غرب در باب برنامه هسته‌اي كشورمان را برجسته مي‌كند، چراكه دولت‌هاي امريكا و اروپا همچنان بر كاهش آستانه گريز هسته‌اي ايران تاكيد دارند. در واكنش به تصويب اين قطعنامه بهروز كمالوندي، سخنگوي سازمان انرژي اتمي ايران، روز جمعه اعلام كرد كه بلافاصله پس از تصويب قطعنامه ضدايراني دستور تسريع روند غنيسازي صادر شده است. او همچنين گفت: «غنيسازي را به‌طور قابل توجهي افزايش خواهيم داد.»
اين قطعنامه در شرايطي تصويب شده است كه پيش از آن نيز تروييكاي اروپايي در اقداماتي سازمان هواپيمايي ايران و نيز كشتيراني و بنادر مورد استفاده تهران و مسكو را به بهانه و تكرار ادعاي همكاري ايران و روسيه در جنگ اوكراين هدف تحريم‌هاي خود قرار دادند. اين در حالي است كه تهران مكررا ادعاهاي غرب در زمينه همكاري نظامي تهران و مسكو مشخصا در اوكراين را رد كرده است. گفتني است اين ادعا توسط رييس‌جمهور اوكراين نيز تكذيب شده است. به باور برخي ناظران اما اروپا با به دنبال آن است كه در فرآيند توافق‌سازي ميان ايران و امريكا نقش‌آفريني داشته باشد؛ به بياني ديگر اروپا نمي‌خواهد توافقي بدون مشاركتش محقق شود.
به نظر مي‌رسد مدت زمان باقيمانده تا آغاز به كار رسمي دولت ترامپ تمامي سناريوها در هاله‌اي از ابهام قرار دارد. اما عدم قطعيت‌ها مانع از آن نشده كه تهران از رويكرد احتمالي‌اش پرده بردارد. در اين راستا عباس عراقچي، وزير امور خارجه كشورمان اعلام كرده است كه در صورتي كه منافع ملي كشورمان تامين شود با امريكا نيز مذاكره خواهيم كرد. همزمان مجيد تخت‌روانچي، معاون سياسي وزير امور خارجه نيز تاكيد كرده كه در مورد مذاكرات لازم است كه سياست امريكا را ملاحظه كرده و تصميم بگيريم كه چگونه به آن واكنش نشان دهيم. به گفته تخت‌روانچي، در حال حاضر مساله اصلي آن است كه دولت دوم ترامپ چه رويكردي در قبال ايران، مساله هسته‌اي، امنيت منطقه و خاورميانه خواهد داشت. او همچنين گفت: برجام هنوز مي‌تواند مبناي مذاكرات بوده و با به‌‌روزرساني واقعيت‌هاي جديد را منعكس كند. اين مقام رسمي كشورمان تاكيد كرد: بارها اعلام كرده‌ايم كه اگر طرف‌هاي ديگر عمل به تعهدات‌شان را از سر بگيرند، ما نيز مايليم كه چنين كنيم.
علي لاريجاني، مشاور رهبر معظم انقلاب نيز اخيرا در گفت‌وگويي مقامات ايالات متحده را خطاب قرار داده و گفته است: دو راه بيشتر پيش روي‌تان نداريد؛ نخست، بازگشت به برجام تصويب شده؛ دوم، رايزني براي حصول به توافق. اظهارات جديد مقامات ايراني بعد از آن مطرح مي‌شود كه پيش از اين ترامپ مدعي شده بود: «من دوست دارم ايران بسيار موفق باشد. اما تنها چيزي كه نمي‌توانند داشته باشند، سلاح هسته‌اي است.» جي‌دي ونس، معاون اون نيز همزمان مدعي شد: «منافع ما در اين است كه به جنگ با ايران نرويم. اين يك انحراف بزرگ از منابع خواهد بود و هزينه عظيمي براي كشور ما خواهد داشت.» هر چند اظهارات رد و بدل شده ميان دو طرف روزنه‌هاي اميدي از تمايل به رسيدن به يك راه‌حل براي انجام مذاكره را نشان مي‌دهد، اما مساله اصلي اين است كه آيا ايالات متحده و ايران قادر به توافق خواهند بود يا خير.
در اين ميان آن‌گونه كه فايننشال تايمز مدعي است، هفته گذشته مقامات ايراني با رافائل گروسي، مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در مورد احتمال محدود كردن ذخاير اورانيوم با غناي بالا گفت‌وگو داشتند. به ادعاي اين نشريه در گزارش محرمانه گروسي به اعضاي نهاد پادماني، اين ادعا تاييد شده كه ايران اقدامات مقدماتي را با هدف متوقف كردن افزايش ذخاير اورانيوم با غناي تا ۶۰ درصد را آغاز كرده است. يك مقام غربي در اين زمينه مدعي شده است: «ما قبلا شاهد بوده‌ايم كه ايران در آستانه جلسات شوراي حكام آژانس چنين اقداماتي را انجام مي‌دهد تا فشارها را كاهش دهد؛ ما نيز معتقديم كه احتمالا فضايي براي ديپلماسي وجود دارد، اما فشار و ديپلماسي را به عنوان دو مقوله متضاد نمي‌بينيم.» گفتني است ايران در سال ۲۰۱۵ در چارچوب يك توافق بين‌المللي (برجام) موافقت كرد كه بخش زيادي از ذخاير اورانيوم غني شده خود را كنار بگذارد، اما اين توافق سال ۲۰۱۸ پس از خروج يكجانبه ترامپ بي‌اثر شد.
ديويد آلبرايت، رييس موسسه علوم و امنيت بين‌الملل در واشنگتن كه در حوزه اشاعه هسته‌اي فعاليت دارد طي گفت‌وگويي با نيويورك‌تايمز مدعي شد: «ايران ظرفيت بسيار گسترده‌اي براي غنيسازي اورانيوم ايجاد كرده و اكنون در حال استفاده از آن است.» به ادعاي آلبرايت، ايران 19 هزار سانتريفيوژ در تاسيسات اصلي غنيسازي خود در سايت‌‌هاي نطنز و فردو نصب كرده است و تا اوايل اين هفته، ۵ هزار و 200 عدد از سانتريفيوژهاي نصب شده در حالت آمادهباش قرار داشته‌اند، اما هنوز شروع به غنيسازي نكرده‌اند. به ادعاي نيويورك‌تايمز و به نقل از آلبرايت كه ايران بدون شك در واكنش به تصويب قطعنامه اخير تعدادي از اين هزاران دستگاه غيرفعال را عملياتي خواهد كرد.
به ادعاي فايننشال، بحران اما پس از آن تشديد شد كه ترامپ در نخستين دوره رياست‌جمهوري خود از توافق ۲۰۱۵ كه تهران با قدرت‌‌هاي جهاني امضا كرده بود، خارج شد و سياست موسوم به فشار حداكثري را عليه ايران اعمال كرد. پس از آن بود كه تهران نيز در پاسخ، به‌طور چشمگيري فعاليتهاي هسته‌اي خود را افزايش داد. دونالد ترامپ كه در چينش كابينه احتمالي خود افرادي مخالف ايران را براي پست‌هاي ارشد در دولت جديد خود معرفي كرده است، انتظار مي‌رود نسخه‌‌اي حداقل مشابه رويكرد دولت اول خود در قبال ايران را اجرا كند. اخيرا اين گمانه‌زني برجسته شده كه دونالد ترامپ در كمپين انتخاباتي خود مكررا بر انجام توافق با تهران تاكيد دارد و مدعي است كه تنها مساله هسته‌اي است كه مي‌تواند مانع اين توافق شود.
با اين وجود نيز تهران مكررا اعلام كرده است كه برنامه هسته‌اي‌اش اهداف غيرنظامي دارد. ايران با استناد به خروج امريكا از برجام و نيز عدم عمل به تعهدات به مواد برجام توسط كشورهاي عضو باقيمانده اورانيوم خود را تا سطح خلوص ۶۰ درصد غنيسازي مي‌كند. ادعاها عليه برنامه هسته‌اي ايران در شرايطي شدت گرفته كه گمانه‌زني‌هاي متعددي نيز در راستاي تغيير دكترين هسته‌اي ايران به نقل از مقامات رسمي كشورمان مطرح شده است. در اين زمينه كمال خرازي، رييس شوراي راهبردي روابط خارجي، ديپلمات و سياستمدار ايراني پيش‌تر گفته بود كه اگر ايران با خطر وجودي روبه‌رو شود، دكترين نظامي خود در خصوص هسته‌اي خود را تغيير خواهد داد. به گزارش فايننشال تايمز، اين هشدارها در حالي مطرح شده كه تنشها بين امريكا، اسراييل و ايران شدت گرفته است. اين اظهارات نشان از آن دارد كه تشديد تنشها دو گفتمان در ايران را در مقابل يكديگر قرار داده است. گفتماني كه با تاكيد بر تغيير دكترين هسته‌اي صرفا راه تقابل با غرب را برمي‌گزيند و گفتماني كه با لحاظ كردن خطوط قرمز همچنان بر رايزني‌ها تاكيد دارد. اين در حالي است كه مقامات رسمي كشورمان تاكيد دارند كه نوع تصميم‌گيري دولت جديد ترامپ بر شكل تصميم‌گيري و رويكرد احتمالي تهران تاثيرگذار خواهد بود.
گمانه‌زني‌ها در راستاي تقابل دو گفتمان قالب در ايران در شرايطي تشديد شده كه بنا بر اظهارات مقامات رسمي كشورمان ابهامات موجود در بازه زماني 9 ماهه تا منقضي شدن برجام در اكتبر 2025 منجر به افزايش نگراني‌هايي در غرب شده است. اما به باور برخي ناظران سناريوهاي احتمالي در رابطه با آنچه بعد از لغو قطعنامه 2231 رقم مي‌خورد، تهران را براي هر سناريويي آماده كرده است. در صورت فعال‌سازي مكانيسم ماشه تا پيش از اكتبر 2025 دو سناريوي احتمالي درباره ايران مطرح است؛ تجديدنظر در دكترين هسته‌اي و اجراي توافق مارس 2023 (1401) ميان تهران و آژانس. توافق احتمالي تهران و واشنگتن نيز يكي از سناريوهاست هر چند كه در اين زمينه نمي‌توان با قطعيت اظهارنظر كرد.
اين شرايط در حالي حادث يا تحميل شده است كه مسعود پزشكيان با تاكيد بر اصل تنش‌زدايي و تعامل با غرب و نيز لغو تحريم‌ها توانست در انتخابات 1403 به عنوان رييس‌جمهور منتخب پيروز كارزار شود. اما به نظر مي‌رسد كه تلاش‌هاي پزشكيان براي تعامل با غرب در ميانه تنشها با تروييكاي اروپايي و تشديد تنشها با اسراييل و تهران و تل‌آويو از منطقه خاكستري دشوارتر از هر زمان ديگري است.مقامات دولتي ايران بارها اعلام كرده‌اند كه براي مذاكره با غرب، از جمله مذاكرات غيرمستقيم با ايالات متحده، براي رسيدن به يك توافق هسته‌اي جديد آماده هستند. با اين حال، نشانه‌هاي كمي از حركت تهران و واشنگتن به سمت پيشرفت در باب توافق وجود دارد، چراكه ورود ترامپ به كاخ سفيد براي بار دوم و نيز لحاظ كردن تجاربي كه دو كشور از يكديگر دارند، اين احتمال را ضعيف كرده است.