سيدعلي پورطباطبايي
۷ سال پيش وقتي بنيانگذاران پلتفرم كارزار در يك كافه دورهم آمدند تا مرجعي براي جمعآوري امضاهاي مردمي ايجاد كنند، تصوري از اينكه تنها چند سال بعد به عنوان يك مرجع معتبر براي شنيدن صداي مردم تبديل شوند، نداشتند. نام كارزار اگرچه قبل از سال ۱۴۰۰ نيز در بين فعالان و كنشگران اجتماعي و اهالي رسانه آشنا بود، اما در ميان مردم به سبب كارزار مقابله با طرح صيانت مشهورتر شد. طرحي كه براي محدود كردن دسترسي به فضاي مجازي تدوين شده بود و قرار بود در كميسيون اصل ۸۵ بررسي شود -مشابه روشي كه قانون عفاف و حجاب طي كرده است- اما كنشگران مدني و فعالان اجتماعي از ابزارهاي مختلف از جمله ثبت يك كارزار و پيگيري آن استفاده كردند. در اين ميان كارزار مقابله با طرح صيانت از مرز يك ميليون امضا گذشت و در نهايت مجموعه كنشهاي مدني موفق به متوقف كردن بررسي طرح صيانت در مجلس شد. كارزار به گفته بنيانگذاران آن براي رساندن صداي بيصدايان به تصميمگيران و ديگر بخشهاي جامعه استفاده ميشود و حالا به جايي رسيده كه به عنوان يك پلتفرم مطالبهگر به رسميت شناخته شده است. استارتاپ اجتماعي كارزار دوشنبه شب به مناسبت گذر از ۴ ميليون امضا ميزبان تعدادي از نويسندگان پرمخاطبترين، محبوبترين و موثرترين كارزارهاي خود بود و در اين نشست، معاون راهبردي رييسجمهور، سخنگوي دولت، رييس مركز ارتباطات مردمي رياستجمهوري نيز حضور داشتند.
با كمك مردم از ۴۰ ميليون گذشتيم
«حامد بيدي» مديرعامل پلتفرم اجتماعي كارزار، در اين مراسم آمارهايي از فعاليت كارزار ارائه كرد و گفت: «بيش از ۱۷ ميليون شهروند ايراني در كمپينهاي كارزار تا امروز مشاركت كردهاند كه اين آمار مربوط به ۳۴ هزار كمپين ثبت شده است.» وي مجموعه امضاهاي اين تعداد كمپين را، بيش از ۴۰ ميليون امضا عنوان كرد و گفت: «ما از مرز ۴۰ ميليون امضا عبور كردهايم و تا امشب به ۴۰ ميليون و ۲۵۷ هزار و متوسط ماهانه يك ميليون امضا رسيدهايم كه در نوع خود كمنظير است. هر ماه ۹۲۰ كارزار جديد به طور متوسط ايجاد ميشود و بيش از ۶۷۰۰ نفر شهروند ايراني داريم كه حداقل ۱۰۰ كارزار را امضا كردهاند.»
بيدي افزود: «كارزار يك استارتاپ اجتماعي است كه خود را به عنوان يك فناوري شهروندي همراه با جامعه تعريف كرده است. كارزارها از طريق شبكههاي اجتماعي، رسانهها، نامههاي رسمي، سمنها و كنشگران مورد پيگيري قرار ميگيرند و بدون همراهي آنها به نتيجه رسيدن كارزارها كمتر اتفاق ميافتد.» مديرعامل پلتفرم اجتماعي كارزار از شهريور ۱۴۰۱ و اتفاقات مرتبط با آن به عنوان يكي از نااميدكنندهترين زمانها براي اميد به تغييرات اجتماعي ياد كرد و گفت: «در سال ۱۴۰۱ ميانگين امضاهاي مردم در مهرماه به كمتر از ۵۰ هزار امضا رسيد، در حالي كه ماه شهريور ميانگين امضاها يك ميليون در ماه بود كه اين نشان از نااميدي مردم به تاثيرگذاري كارزارهاي آنلاين براي ايجاد تغيير است. اما اقبال به كارزارها دوباره در حال رشد است و از تابستان امسال دوباره به ميانگين گذشته نزديك شده و اكنون از آن گذر كرده است.» بيدي افزود: «كارزار تهديد بزرگي براي حكومتهاي تماميتخواه و فرصت بزرگي براي حكومتهاي مردمي است.»
وفاق يعني شنيدن صداي مردم
«محمدجواد ظريف» معاون راهبردي رييسجمهور مهمان ويژه نشست ۴۰ ميليوني شدن كارزار بود. وي با بيان اينكه تقاضاي بخشهاي مختلف دولت براي ارتباط با كنشگران كارزار و جامعه مدني مايه خرسندي است، اظهار كرد: «ما تلاش كرديم خودمان جايي را براي پلتفرم ارتباط مردم با دولت راهاندازي كنيم اما منصرف شديم. بعد از هماهنگي ميان بخشهاي مختلف دولت كه متقاضي ارتباط با جامعه مدني هستند، تفاهمنامهاي ميان معاونت راهبردي و كارزار امضا ميشود تا كارزارها در بخشهاي مختلف دولت پيگيري شوند.»
وي با طرح اين پرسش كه معناي وفاق چيست، اظهار كرد: «وفاق يعني نميخواهيم در حاكميت دعوا كنيم؟ يا يعني درون حاكميت با هم صحبت كنيم؟ برخي معتقدند توسعه زماني محقق ميشود كه در حاكميت درگيري نباشد. اين بد نيست، اما به هر صورت ۵۰درصد در انتخابات راي ندادند.» معاون راهبردي رييسجمهوري يادآور شد: «در بیشتر كشورها ۲۰ تا ۲۵درصد سراغ صندوق راي نميروند و اين در همه كشورها طبيعي است. اما اينجا ۵۰درصد تصميم گرفتند كه سراغ صندوق راي نروند. شايد نااميد شدند و گفتند فايدهای ندارد. وفاق يعني صداي آنان را هم بشنويم. اين دستاورد مهمي است، به شرطي كه به مردم به چشم تهديد نگاه نكنيم.»
بعد از ۲۲۰ سال توان دفاع از سرزمين خودمان را داريم
ظريف با اشاره به انتشار مقالهاي از وي در نشريه فارنافرز و روزنامه اطلاعات اظهار كرد: «ما بعد از ۲۲۰ سال به شرايطي رسيدهايم كه توان دفاع از سرزمين خودمان را داريم و اطمينان داريم. هميشه نگران بوديم اتفاقي رخ بدهد و ما امنيت و سرزمينمان را از دست بدهيم. امروز ميتوانيم به راحتي بگوييم هيچكس فكر نميكند ايران لقمه چرب و نرم و قابل خورده شدن است. ديگر هيچ كس فكر نميكند مثل جنگ جهاني اول و دوم، يكي شمال يا جنوب كشور ما را بگيرد، يا مثل شوروي، آذربايجان را بگيرد و بعد مردم ما به قحطي و گرسنگي بيفتند. كسي فكر نميكند به اين شرايط برگرديم و اين دستاورد بزرگي است.»
معاون راهبردي رييسجمهوري تاكيد كرد: «حال زمان اين است كه به مردم به چشم تهديد نگاه نكنيم. نبايد به ايرانيان خارج از كشور به چشم تهديد نگاه كنيم كه اگر فرزند كسي خارج از كشور بود يا خارج از كشور به دنيا آمده بود، نتواند در كشور مسووليت به عهده بگيرد. بسياري از ايرانيان خارج از كشور حاضرند براي ايران فداكاري كنند. ما بايد به آنان به چشم فرصت نگاه كنيم.»
حضور زنان يك فرصت است نه تهديد
وي ادامه داد: «در اين صورت كارزار براي ما يك فرصت است، فرصتي است كه ميتوانيم نگرانيهاي مردم را بشنويم تا سياستي كه با نيت خوب و پاك براي كمك به مردم اتخاذ شده است اما ضرر ميزند، دنبال نشود.»
ظريف با تاكيد بر اينكه بايد حضور زنان را به عنوان فرصت ببينيم نه تهديد و امنيت آنان را هم تامين كنيم، افزود: «فضاي مجازي را به عنوان فرصت ببينيم. ما همه چيز را مديون مردم هستيم. اگر براي اولين بار در ۲۲۰ سال اخير توانستيم از مرز و بوم كشور رفع تهديد كنيم، فرزندان همين مردم در نيروهاي مسلح اين كار را كردند. مردم ما و ايرانيان ما و منطقه ما، براي ما تهديد نيستند.»
معاون راهبردي رييسجمهوري گفت: «از كارزار براي پيدا كردن بازوي آگاهي، استفاده كنيم. اين يعني وفاق و يعني بفهميم ۵۰ درصدي كه در انتخابات شركت نكردند، چه ميخواهند. وفاق يعني گفتوگو. گفتوگو به معناي شنيدن است نه گفتن. شنيدن تمرين ميخواهد ولي حرف زدن تمرين نميخواهد. قرآن نيز بيش از هر چيز به شنيدن توصيه ميكند و ميگويد گروهي هستند كه از حيوان بدتر هستند و آنان گوش شنيدن ندارند. ما دولتيها بايد ياد بگيريم بشنويم؛ موعظه خوب است اما شنيدن بهتر است. اول بايد بشنويم و بعد عمل كنيم.»
راهكاري براي پاسخگو شدن دولت
«فاطمه مهاجراني» سخنگوي دولت ديگر سخنران اين مراسم بود. او گفت: «از اينكه در جمع شما هستم كه بيش از ۴۰ ميليون امضا را جمع كردهايد، خوشحال هستم. كاري كه شما در حال انجام آن هستيد و هر يك امضايي كه جمع ميكنيد، تلاش براي خوردن يك فيل بزرگ به نام پاسخگو نبودن است.» سخنگوي دولت با اشاره به تلاشهاي نويسندگان كارزارهاي پرامضا و دست اندركاران اين پلتفرم افزود: «شما در حال گسترش فرهنگ پاسخگو بودن هستيد. در بستر ديني ما به شدت روي حق مردم و پاسخگو بودن تاكيد شده است اما در حكومتها كمتر آن را ديدهايم. در تاريخ ايران به طور مشخص واليان همواره احساس ميكردند كه رابطه ميان مردم و حكومت، رابطه ارباب و رعيت است، اما حالا اين فضا شكسته است و البته ۴۰ و اندي سال براي تمرين دموكراسي خيلي كم است.»
در كنار طرح سوال، پاسخ را هم بگوييد
مهاجراني از كنشگران مدني خواست تا به پاسخگويي دولت كمك كنند و اظهار داشت: «كارزار كمك ميكند تا مسوولان پاسخگو باشند. در بسياري از موارد مسوولان ميخواهند پاسخگو باشند، اما نميدانند پاسخ چيست. خوب است در كنار طرح سوال، پاسخ نيز داده شود. در بسياري از موضوعات تعريف مشترك وجود ندارد و فهم مشتركي در مورد واژگان مثل امنيت به وجود نيامده است، به همين دليل كار شما بسيار ارزشمند است.»
سخنگوي دولت افزود: «حضور افرادي چون ظريف، رمضانخواه، جلاييپور، جوادي يگانه و من در اين جمع به معناي اميد است و من آمدهام بگويم كه اين را امضا ميكنم. اين جامعه بارها به مو رسيده اما پاره نشده است و به نظر ميرسد اين شيوه درستي است براي اينكه ما صداها را بشنويم.» مهاجراني به پاسخگويي حوزه سخنگويي دولت به مطالبات كارزارها اشاره كرد و گفت: «ما در اولين جلسه سخنگويي يك سوال از كارزار را پاسخ داديم زيرا معتقدم اين شيوه خوبي است. اصل هويت ما براي جامعه مدني است و بايد به گونهاي رفتار كنيم كه به جامعه مدني برگرديم.»
پيگيري يك مطالبه از طرح آن مهمتر است
«محمدرضا جوادي يگانه»، عضو هيات علمي دانشكده علوم اجتماعي دانشگاه تهران و رييس مركز ارتباطات نهاد رياستجمهوري ديگر سخنران اين مراسم بود كه به غيبت خود در مراسم روز جهاني علوم اجتماعي براي حضور در جمع كنشگران مدني اشاره كرد و گفت: «فرصتهاي محدودي وجود دارد كه اگر درست استفاده نشود، نااميدي را بيشتر ميكند.» وي افزود: «رسانه ترسناك نيست؛ اما چيزي كه براساس تجربه شخصي من از رسانه و ثبت يك مطالبه مهمتر است، پيگيري آن است. نگاه بروكراتيك در سيستم دولتي مهم است و بخشي از مشكلات مهم در جامعه ايران توسط كنشگران مطرح ميشود كه حل اين مشكلات نيازمند عظم و تصميم و تلاش همگاني است.»
رييس مركز ارتباطات مردمي نهاد رياستجمهوري با اشاره به موثر بودن پيگيريهاي كنشگران افزود: «پيگيريهاي كنشگران جواب ميدهد. مثلا در مورد بازنشستگان من در متن موضوع هستم و ميبينم كه پيگيريها موثر است. در سيستم دولتي وقتي مشكل پيدا ميشود، مقصر كسي است كه اين مشكل به وي اعلام و اطلاعرساني شده ولي اقدام لازم را انجام نداده است.»
موفقيتهاي كوچك در زندگي مردم موثر است
عضو هيات علمي دانشكده علوم اجتماعي دانشگاه تهران با اشاره به اهميت كارزارهاي كوچك در زندگي مردم اظهار داشت: «تقاضاهاي زير هزار امضا زياد است و اكثرا براي مشكلاتي است كه قابل حل بوده و اما مشكل تعداد كمي از مردم است. لذا فقط موثر بودن كارزار با تقاضاي خيلي بزرگ را نبينيد. تقاضاهاي خيلي بزرگ بايد تغييرات خيلي بزرگ ايجاد بكند كه سبب رفع آن مشكلات شود، اما تقاضاهاي كوچك با يك پيگيري از استاندار يا مسوول مربوطه قابل حل است و به موفقيت ميرسد.»
وي افزود: «ممكن است موفقيتهاي كوچك در لحظات دشوار ديده نشود اما اينها زندگي مردم را بهتر ميكند، لذا توصيه من اين است كه اين كارزارهاي كوچك منتهي به موفقيت به اطلاع مردم رسانده شود.»
جوادي يگانه تصريح كرد: «فقط يك نهاد مدني مطالبهگر كافي نيست؛ بلكه كارزار بايد تكثير شده و صداهاي متعدد بلند شود. بايد آگاه باشيم كه آدمها راحتتر از آنچه فكر ميكنيم پاسخ ميدهند و مطالبهگري در سطوح مياني و خرد خيلي موثر بوده و اگر پيگيري شود، قابل تحقق است.»
صداي بيصدايان بايد شنيده شود
«متين رمضانخواه» پژوهشگر سياستگذاري اجتماعي و معاون مركز تحقيقات راهبردي رياستجمهوري نيز در اين نشست به اهميت دادن دولت به شنيدن صداي مطالبهگران جامعه مدني اشاره كرد و گفت: «از هنگام استقرار در معاونت راهبردي، يكي از مطالبات دكتر ظريف اين بود كه صداي بيصدايان و جامعه مدني شنيده شود. قبلا در مركز بررسيهاي استراتژيك سامانهاي وجود داشت، اما نتوانسته بود به اندازه لازم مفيد واقع شود و يك نظر اين بود كه آن را احيا كرده يا سامانه جديدي در دولت ايجاد شود، اما ما بر اين باور هستيم كه آدمها از دولت ميروند ولي سامانههايي كه ايجاد ميكنند، باقي ميمانند و تبديل به رقيبي براي بخش خصوصي ميشوند.» وي افزود: «پس از بررسي اثرگذاري سامانههاي مطالبهگر، در جلسهاي كه با آقاي بيدي به عنوان مديرعامل كارزار داشتيم به اين نتيجه رسيديم كه اين سامانه دولتي جديد ممكن است ديگر سامانههاي غيردولتي را تضعيف كند. از اين رو قرار شد به جاي اينكه يك سامانه دولتي صداي مردم راه بيندازيم، نوعي اعتبار به سامانههاي بيروني بدهيم و از همه سامانهها حمايت كنيم.»
صداي من در مراحل مختلف شنيده نشد
در بخش ديگري از اين مراسم، سخنان نويسندگان كارزارهاي پرامضا و پرمخاطب در سالهاي گذشته بود. كارزارهايي كه اثرگذاري اجتماعي زيادي داشته يا سبب گسترش مطالبهگري در حوزه خود شده و به موفقيت رسيدهاند. «مريم شهرياري» نويسنده كارزار مطالبه اجراي قانون حمايت از معلولان كه در اين نشست از طرف ۱۴۴ هزار معلول و سالمند و ۵۰ هزار نيروي شاغل و ۳۱۰۰ مركز توانبخشي سخن ميگفت، اظهار داشت: «كارزاري را براي كمك به گروه معلولان و مراكز ارايه توانبخشي به اين گروه و اجراي قانون حمايت از حقوق افراد داراي معلوليت ايجاد كردم و تقاضاي ما اين است كه تبصره يك ماده ۷ حمايت از گروه افراد داراي معلوليت را اجرا كنيد.»
وي افزود: «چرا من به كارزار روي آوردم؟ چون در مراحل مختلف صداي من شنيده نشد. در جلسات سازمانهاي مختلف شركت كردم و به اين نتيجه رسيديم كه كارزاري راه بيندازيم. جلسه ويژهاي در كارزار هم داشتيم، ولي مطالبه ما همچنان مانده است و هنوز صداي من شنيده نشده است و من پيگير جواب هستيم.»
معماري شبكه در ايران بايد غير متمركز شود
سعيد سوزنگر از نويسندگان كارزار پر مخاطب طرح صيانت در اين نشست به لزوم بيطرفي شبكه و غيرمتمركز شدن آن اشاره كرد و گفت: «مفهوم بيطرفي شبكه در تمامي بخشهاي شبكه ما در كشور، در حال نقض است.»
وي به آلوده بودن شبكه كشور به بدافزار اشاره كرد و گفت: «در سه سال اخير به آلودهترين كشور در زمينه بدافزارها تبديل شدهايم و موبايلهاي مردم به سبب فيلتر شدن گوگل پلي در معرض آسيبهاي زيادي قرار گرفته است.»
امنيت زنان را نديده نگيريد
حبيب پيران، نويسنده كارزار درخواست تصويب لايحه امنيت زنان با ۷۶ هزار امضا در سخناني با اشاره به اينكه مسائل زنان در كشور از توجه كافي برخوردار نيست، اظهار داشت: «مسائل زنان اكثرا ناديده گرفته ميشود و در سه ماهه نخست سال جاري، ۴۹ مورد قتل ناموسي زنان گزارش شده است. لايحه تامين امنيت زنان ۱۳ سال است كه در مجلس به نتيجه نرسيده اما لايحه عفاف و حجاب در اولويت قرار گرفته و تصويب ميشود و اين نشان ميدهد كه برخي از مطالبات زنان كلا ديده نميشود.»
اقتصاد آبمحور، كشور را از بين ميبرد
محمد درويش، فعال محيطزيستي و نويسنده كارزار موفق مقابله با قطع درختان تهران، فرصت براي تغييرات راهبردي را كم دانست و گفت: «زمان كم است و بايد كارهاي زيادي انجام شود.» وي با اشاره به امضاي سند مقابله با اقتصاد آبمحور گفت: «اين سند در دولت قبلي امضا و ابلاغ شد و معناي آن، اين است كه بايد از مصرف آب در كشور كم شده و جلوي خشك شدن تالابها گرفته شود. براي اولين بار است كه قرار است ۱۵ هزار مگاوات برق در برنامه هفتم از طريق انرژيهاي تجديدپذير ايجاد شود و نبايد اين فرصت را از دست بدهيم. بايد نشان بدهيم كه اهل عمل هستيم و مردم ما منتظر خبرهاي خوب هستند.»
شكايت از مطالبهگران را متوقف كنيد
محمدمهدي كلانتري، نويسنده كارزار حفظ بافت تاريخي شيراز، گزارشي از فعاليتهاي كنشگران مدني براي حفظ بافت تاريخي شيراز در سالهاي گذشته ارائه كرد و گفت: «۸ هكتار از بافت تاريخي به اسم اتصال بينالحرمين تخريب شد. سپس در دولت آقاي احمدينژاد اتفاقات ديگري افتاد كه در دولت آقاي روحاني متوقف شد. اما تصرف بافت تاريخي دوباره در دولت سيزدهم طرح به راه افتاد و اختيارات را به استان تفويض كردند.» وي افزود: كارزاري در همان زمان راه انداختيم و با مطالبه شبانهروزي، ديوان تفويض اختيار استاني را باطل كرد و سپس ميراث فرهنگي ۳۶۰ هكتار را ثبت ملي كرد. اكنون در معرض شكايتهاي مختلف هستيم و همين ديروز شكايت دوم از من براي انتشار مطالبي پيرامون مطالبهگري ثبت شده است كه از دولت انتظار ميرود با حمايت حقوقي جلوي اين شكايتها را بگيرد.»
رفع فيلتر ميراث كنشگران مدني و اينترنت است
ميلاد نوري، از نويسندگان كارزار طرح صيانت با اشاره به نقش مطالبهگران مدني و كنشگران اينترنت در مقابله و مخالفت با فيلترينگ گفت: «اگر رفع فيلتري اتفاق بيفتد نتيجه تلاشهاي كساني است كه براي مقابله با آن تلاش كردند. اگر سياستمداران اكنون به دنبال رفع فيلتر هستند، نتيجه اين تلاشها است و اخيرا گفتهاند كه ديگر كاري نميتوان كرد و چارهاي جز رفع فيلتر نداريم.» وي افزود: «من بارها به خاطر دعوت از مردم براي راي دادن مورد مواخذه افراد قرار گرفتهام چون اميد به تغيير با مراجعه به صندوق راي را ترويج كردهام. اميدوارم اين بار
اين مطالبهگري در رفع فيلترينگ به نتيجه برسد و ديگر كسي ما را به خاطر كنشگری مدني مواخذه نكند.»
باز كردن مسير اعتراض مسالمتآميز
احتمال بروز خشونت را كاهش ميدهد
محمدرضا جلاييپور، ديگر سخنران اين نشست بود و به عنوان نويسنده كارزار در آن شركت داشت. وي با اشاره به مشاركت طولانيمدت خود در اين پلتفرم اجتماعي گفت: «من بيش از ۱۰ كارزار بالاي ۱۰۰ هزار امضا را ثبت كردهام كه بخشي از آنها با اسم مستعار بوده كه در بين آنها كارزارهاي پربازديد توقف حكم بازداشت شروين حاجيپور و كارزار شفافسازي فرآيند انتخاب كابينه هم قرار دارد.»
وي افزود: «در جامعهاي كه تشكل و تحزب ضعيف است، كارزار موثر است و اين يكي از ظرفيتهاي جامعه ايران است. وقتي مسيرهاي اعتراضات مسالمتآميز را باز ميكنيد، احتمال بروز اعتراض خشونتآميز كاهش مييابد به شرطي كه به آنها توجه كنيد.» جلاييپور تصريح كرد: «مطالعه كارزارها سبب شناختن مطالبات جامعه ميشود، مثل كارزارهاي محيطزيستي كه در صدر است و نشان از توجه مردم به محيطزيست دارد. البته كارزار موثر است ولي كافي نيست، به همين دليل لازم است كه در كنار كارزار و به عنوان مكمل، گامهاي ديگري نيز برداشته شود. يك گام مكمل اين است كه نهادهاي ديگر مثل احزاب و سمنها هم به آن بپيوندند و شبكهاي از افراد ذينفع نيز پاي كار بيايند كه در اين صورت احتمال به نتيجه رسيدن زياد است.»
امضای تفاهمنامه ميان كارزار و معاونت راهبردي رياستجمهوري
امضای تفاهمنامه ميان كارزار و معاونت راهبردي رياستجمهوري با حضور محمدجواد ظريف از برنامههاي مراسم ۴۰ ميليوني شدن امضاهاي كارزار بود. در اين تفاهمنامه كه به همت مرضيه ادهم، مسوول اداره رصد و پايش معاونت راهبردي رياستجمهوري منعقد شد، حمايت از كارزارهاي مختلف و رساندن و پيگيري آنها از بخشهاي مختلف دولت، مورد تفاهم واقع شده است. براساس اين تفاهمنامه با چارچوب طراحي شده، كارزارها در هر مرحله براساس تعداد امضاها و مخاطباني كه كسب كردهاند، در بخشهاي مختلف دولت پيگيري ميشوند. كارزارهاي بالاي ۱۰ هزار امضا در سطح استانداريها و ادارات و كارزارهاي بالاي ۱۰۰ هزار امضا در هيات دولت پيگيري ميشوند.