بازار سرمايه در آخرين روزهاي پاييز 1403 روزهاي خوبي را پشت سر مي‌گذارد و در چند هفته اخير، با اينكه همچنان دامنه نوسان آن 3 درصدي بوده، بازدهي مناسبي نصيب سهامداران شده است. شاخص كل بورس در روند صعودي اخير كه از دوم آبان شروع شد، 35 درصد رشد كرده و ديروز هم در پي رشد بيش از ۵۸ هزار واحدي توانست بعد از يك‌سال و هفت ماه (۳۸۸ روز كاري) با شكست سقف تاريخي بر فراز ۲,۶۰۱,۴۲۲ واحد بايستد. هر چند بازدهي اخير بورس هنوز موفق به جبران زيان يا سودهاي از دست رفته سهامداران قديمي‌هاي قبلي نبوده است.
با وجود تعطيلي ادارات دولتي و غيردولتي روز يكشنبه بورس تعطيل نبود و در جريان دادوستدهاي روز گذشته بازار سرمايه نيز سهامداران در معاملات بورس تهران 240 ميليارد تومان نقدينگي جديد به بازار سهام تزريق كردند و برآيند معاملات اين بازار رشد پرقدرت 2 درصدي شاخص كل بود. پيشتازي بورس در حالي است كه در بازار ارز غيررسمي، قيمت دلار با نوسان مواجه است و به خصوص با راه‌اندازي بازار ارز تجاري، عدم قطعيت در اين بازار افزايش يافته است. روز گذشته در آغاز به كار بازار ارز تجاري، از مجموع 76 ميليون دلار عرضه شده، معادل 39.5 ميليون دلار معامله شد و قيمت ميانگين موزون اين معاملات 59 هزار و 647 تومان بود. اين كشف قيمت در حالي در سازوكار توافقي بازار ارز تجاري انجام شد كه قيمت دلار در بازار غيررسمي از مرز 75 هزار تومان نيز عبور كرده بود.
در سايه نوسانات بازار ارز، بازار سكه و طلا نيز با نوسان قيمت مواجه بود و هر گرم طلاي 18 عيار با حدود 30 هزار تومان كاهش نسبت به روز قبل، 4 ميليون و 851 هزار تومان معامله شد و قيمت سكه تمام طرح جديد با 50 هزار تومان كاهش نسبت به روز قبل به 53.9 ميليون تومان رسيده است. قيمت ساير سكه‌هاي طلا نيز تغيير قابل ملاحظه‌اي نداشت. يكي از اخبار مهمي كه چند روز پيش منتشر شد مربوط به حذف ارز نيمايي و جايگزين شدن آن با ارز توافقي بود، بسياري از فعالان اقتصاد و بازار سرمايه، در چند روز گذشته، اجراي اين برنامه را به عنوان پايان عمر و فعاليت سامانه نيما ارزيابي كرده و محقق شدن آن را بر رشد سود شركت‌هاي صادرات‌محور بورس موثر دانسته‌اند. فعالان اين بازار بر اين باورند كه خبر حذف ارز نيمايي و راه‌اندازي بازار يكپارچه ارزي مي‌تواند حال و هواي بازار را تغيير دهد و احتمالا با راه‌اندازي اين بازار، اختلاف دلار موثر بر شركت‌ها با بازار آزاد، به زير ۲۰ درصد مي‌رسد كه از اين حيث براي بازار حايز اهميت است. هر چند مسائلي متعدد اقتصاد سياسي ازجمله تنش‌هاي خاورميانه و پيروزي ترامپ در انتخابات به محرك‌هايي براي افزايش قيمت ارز در بازار غيررسمي تبديل شده‌اند، اما صاحب‌نظران حوزه ارز و تجارت معتقدند با استمرار فعاليت بازار ارز تجاري و جلوگيري از دخالت در قيمت‌گذاري اين بازار، به تدريج عرضه و تقاضاي ارز شفاف شده و ضمن اينكه كمك به تك‌نرخي شدن ارز، كاهش نرخ ارز در بازار غيررسمي نيز به وقوع خواهد پيوست.
شفافيت بازار يا رشد قيمت‌ها؟
حميد ميرمعيني، كارشناس بازار سرمايه در مورد تاثير حذف ارز نيمايي و جايگزيني آن با ارز توافقي بر بازار سرمايه به «اعتماد» گفت: به لحاظ ساختاري و علمي اين تصميم در خصوص بازار متشكل ارزي با نام بازار مبادلاتي، اتفاق خوبي براي بازار سرمايه است؛ چراكه اين تصميم باعث شفافيت در بازار خواهد شد و دسترسي‌ها به سامانه به صورت يكسان و فراگير خواهد شد و به نوعي قيمت گذاري‌ها به سمت رقابتي شدن پيش خواهد رفت. ميرمعيني با بيان اينكه زيرساخت‌ها براي اين بازار آماده شده است، افزود: زيرساخت‌هايي مانند بورس اوراق بهادار و بورس كالا فراهم شده است و اين امكان به وجود آمده تا در سامانه اين معاملات انجام شود و دخالت دولت هم در نرخ‌گذاري ارز و دستوري شدن آن كمتر خواهد شد. او ادامه داد: از سوي ديگر با سيستم نظارتي كه وجود دارد، اين مساله مي‌تواند به بهبود بازار ارز كمك كند كه همه اين موارد از خصوصيات مثبت و مزايايي است كه در اين بازار متشكل ارزي ايجاد شده، اما واقعيت اين است كه اين بازار هم به تنهايي نمي‌تواند تمامي مشكلات اقتصادي كشور را حل كند.
اين تصميم ارزي چندان موفقيت‌آميز نيست
ميرمعيني خاطرنشان كرد: در صورتي كه بازار توافقي ارز با پشتوانه ساير عوامل موثر در نرخ ارز و جريانات ارزي همراه نباشد، موفقيت‌آميز نخواهد بود، ضمن آنكه بهبود شرايط ارزي به جريانات ورودي و خروجي ارز نيز وابسته است كه اين جريانات به فروش نفت و صادرات نفتي و غيرنفتي و تاثير تحريم‌ها نيز وابسته است و بايد به فكر راه‌حلي براي از بين رفتن اين مشكلات باشيم. او اضافه كرد: جريانات ورودي ارز به تنظيمات و مقررات تعرفه‌اي و گمركي برمي‌گردد كه بايد با آن مطابقت داشته باشد كه به نوعي نيازمند يك ساختار هماهنگ در اين مسير هستيم تا نتيجه آن را در اين سامانه بتوان ملاحظه كرد. اين كارشناس بازار سرمايه خاطرنشان كرد: در صورتي كه يك ساختار هماهنگ در بخش ارزي اتفاق بيفتد نتيجه آن را در سامانه متشكل ارزي مي‌توان ملاحظه كرد؛ هر چند كه تعيين نرخ ارز نزديك به نرخ بازار آزاد مي‌تواند در بازارهاي مختلف موفقيت‌آميز باشد. ميرمعيني خاطرنشان كرد: در صورتي كه تحريم‌ها ادامه پيدا كند يا موضوع FATF به نتيجه مطلوبي نرسد و ايران از ليست سياه خارج نشود شايد اين سامانه در كوتاه‌مدت كاركردي داشته باشد؛ اما در بلندمدت با توجه به مضيقه‌هايي كه بازارگردان ارز دارد، اين تصميم هم چندان موفقيت‌آميز نخواهد بود.
هرگونه تهديدي بر بازار سرمايه اثرگذار است
اين كارشناس بازار سرمايه در ادامه افزود: قيمت‌هايي كه روي كالاها و به خصوص كالاهاي وارداتي ارايه مي‌شود، عمدتا با نرخ ارز در بازار آزاد تعيين مي‌شود و تقريبا با چسبندگي در اين قيمت‌ها مواجه هستيم و در صورتي كه درست قيمت‌گذاري انجام نشود و بر اساس نرخ در بازار متشكل ارزي نباشد به نظر مي‌رسد كه ما شاهد بالا رفتن قيمت كالاها در آينده‌اي نزديك باشيم.
ميرمعيني خاطرنشان كرد: قوانين، مقررات و سياستگذاري‌هاي وارداتي و صادراتي و محدوديت‌هاي ناشي از تحريم‌ها نقش موثري در نرخ‌گذاري ارز دارد.
اين كارشناس بازار سرمايه درباره ريسك‌هاي سياسي و تاثير آن بر بورس، در پاسخ به اين سوال كه «آيا ممكن است با ورود ترامپ به كاخ سفيد شاخص‌هاي بورس با ريزش مواجه شود؟» گفت: نحوه تعاملات سياسي به خصوص از سرگيري ارتباط با امريكا روي همه بازارها و به خصوص بازار سرمايه اثرگذار است و روند بازار سرمايه به تحليل چگونگي روابط با كشورهاي ديگر و به خصوص تيم جديد امريكا وابسته است.يكي از عواملي كه باعث شد تا بازار سرمايه با روندي مثبت روبه‌رو شود، موضوع افزايش نرخ ارز نيما در گذشته بود و امروز هم موضوع مربوط به قيمت‌گذاري بر اساس بازار ارز مبادلاتي است كه اثر آن بر سودآوري شركت‌ها و به خصوص شركت‌هاي صادراتي زياد است.
ميرمعيني با اشاره به تحليل‌هايي كه روي معاملات در بازار سرمايه مي‌شود، تصريح كرد: هرگونه تهديدي (داخلي و خارجي) بر بازار سرمايه اثرگذار است و شركت‌هاي صادراتي اعم از (پتروشيمي‌ها، فولادي‌ها و معدني‌ها و برخي بانك‌ها) كه داراي منابع قابل توجه ارزي هم هستند، به تنش‌هاي ارزي واكنش نشان مي‌دهند.
بازار سرمايه با روند رو به رشدي
در حال حركت است
ميرمعيني افزود: آنچه نويدبخش است، اين است كه با توجه به مواضعي كه اخيرا به وجود آمده و تصميماتي كه اخيرا اتخاذ شده، نشان‌دهنده آن است كه احتمال آنكه تعاملات مناسبي بين دو كشور رخ دهد هم بالاست مگر آنكه يكسري از اتفاقات و ملاحظات ديگر رخ دهد تا جريان تنش‌ها افزايش يابد وگرنه به نظر مي‌رسد كه آينده روابط سياسي ايران با غرب و كاهش تنش‌ها وارد يك فاز مثبت و جديد خواهد شد.
اين كارشناس بازار سرمايه خاطرنشان كرد: رشد در بازار سرمايه در اين مدت هم به اين اميد بوده كه مواضع سرسختانه بين دو طرف كمتر شده و مناسبات جديدي در حال شكل‌گيري است و بازار سرمايه ما هم با روند رو به رشدي در حركت است. البته اين روند حتما بايد به مرور زمان با اطلاعات اخبار مناسبي در سودآوري شركت‌ها و طرح‌هاي توسعه‌اي شركت‌ها و كاهش ناترازي‌هاي اقتصادي و بهبود سياست‌هاي اقتصادي از سوي دولت و از همه مهم‌تر بهبود شرايط سياسي همراه شود.
توصيه به سهامداران
ميرمعيني در پاسخ به اين پرسش كه چه توصيه‌اي به سهامداران مي‌كنيد، گفت: در بازار سرمايه دو دسته سهامدار مشغول فعاليت هستند؛ يك دسته از آنها حرفه‌اي‌هاي بازار هستند كه صاحب‌نظرند و دايما در حال بررسي اوضاع و شرايط بازار هستند و بر معاملات كاملا اشراف دارند و دسته ديگر افراد مبتدي هستند كه به صورت حرفه‌اي در بازار حضور ندارند و به نوعي سرمايه‌هاي خرد و پراكنده‌شان را وارد بازار سرمايه كرده‌اند كه حتما بايد از طريق صندوق سرمايه سهامي و ابزارهاي جديدي كه وارد بازار شده‌اند، اقدام كنند، چراكه تيم‌هاي حرفه‌اي اين صندوق‌ها را اداره مي‌كنند كه مي‌توانند بازار سرمايه را به تناسب استراتژي‌هاي مختلف تحليل كنند.