بازگشت ترامپ براي معامله قرن و بازار انرژي چه معنايي دارد؟
بازي ميهمان كاخ سفيد در شطرنج خاورميانه
حديث روشني
كشورهاي ثروتمند حاشيه خليج‌فارس زماني كه دونالد ترامپ براي اولين‌بار وارد كاخ سفيد شد، رابطه‌اي تقريبا هماهنگ با دولت او داشتند. اكنون اما به نظر ميرسد با آماده شدن ترامپ براي بازگشت دوباره بر مسند قدرت رهبران پادشاهي‌ها از بازگشت او استقبال كرده‌اند.
اما اين فرضيه همچنان مطرح است كه در اين دوره اعراب خليج‌فارس و ترامپ در چندين موضوع كليدي از جمله اسراييل و ايران، دچار اختلاف شده‌اند. هر چند كه به باور گروهي از تحليلگران به نظر نمي‌رسد كه شكاف‌هاي ادعايي متحدان ايالات‌متحده با تازه‌وارد كاخ سفيد آن‌قدر عميق باشد، اما واقعيت اين است كه ترامپ در دولت دوم خود با منطقه‌اي مواجه خواهد شد كه به مراتب با 2017 متفاوت است و تحولاتي مهم را تجربه كرده است.
نشريه نيويورك تايمز طي گزارشي در اين زمينه نوشته است كه اين تحولات نه تنها بر وضعيت سياسي و نظامي در اين كشورها تاثير گذاشته، بلكه به تغييرات در معادلات قدرت در خاورميانه نيز منجر شده است. اين شرايط همچنين مي‌تواند بر روابط كشورهاي خليج‌فارس با ايالات‌متحده و همچنين بر سياست‌هاي ترامپ در قبال منطقه تاثير بگذارد.
درحالي كه ترامپ ممكن است تمايل به تقويت روابط خود با پادشاهي‌هاي خليج‌فارس داشته باشد، اما چالش‌هاي جديدي كه از جنگ غزه و تحولات مربوط به آن ناشي مي‌شود، مي‌تواند بر اولويت‌ها و استراتژي‌‌هاي او تاثير بگذارد. اكنون درحالي كه ترامپ كابينه خود را با شاهين‌هاي ضد ايراني پر كرده؛ چهره‌هايي كه حامي سرسخت تل‌آويو هستند، اعراب خليج‌فارس به طور علني خواستار رويكرد ملايم‌‌تري نسبت به ايران و خط مشي سختتري در قبال اسراييل شده‌اند.
گفتني است در حال حاضر، به نظر ميرسد كه دولت ترامپ تمايل زيادي به تعامل با كشورهاي حاشيه خليج‌فارس مانند عربستان، قطر و امارات دارد.
در ادامه گزارش نيويورك تايمز همچنين آمده است كه ترامپ در دولت اول خود فرآيند عادي‌سازي روابط اعراب با تل‌آويو موسوم به توافق‌‌هاي ابراهيم را كليد زد كه در آن چندين كشور عربي روابط خود را با اسراييل برقرار كردند. اخيرا نيز پيامي توسط انور قرقاش، مشاور رهبر امارات در يك كنفرانس در ابوظبي ارايه شد كه در ادامه اين پيام خطاب به ترامپ آمده است حال كه خليج‌فارس در محاصره ناآرامي‌هاي فزاينده‌اي قرار دارد، رهبري و همكاري امريكا همچنان ضروري است.
همزمان نيز در مورد اسراييل، محمد بن سلمان وليعهد سعودي از رويكرد بسيار متفاوت‌تري در قياس با گذشته پيروي كرده است.
او در اجلاس سران عرب در رياض به طور رسمي براي اولين‌بار عمليات نظامي اسراييل در غزه را «نسل‌كشي» ناميد.
به ادعاي نيويورك تايمز اين پيام در شرايطي مخابره شد كه چند روز پيش از آغاز جنگ در غزه در اكتبر 2023 به نظر مي‌رسيد كه رياض در آستانه عادي‌سازي روابط خود با اسراييل آن هم بدون برآورده كردن پيش شرط ديرينه‌اش يعني ايجاد يك دولت فلسطيني قرار داشت، به ادعاي ناظران چنين توافقي مي‌توانست خاورميانه را متحول كند.
در ادامه واشنگتن پست طي گزارشي به اين موضوع اشاره كرده است كه طبق يكي از طرح‌ها، رياض قرار بود روابط خود را با اسراييل عادي‌سازي كند و در ازاي آن روابط دفاعي قوي‌تري با ايالات‌متحده برقرار كند و از حمايت امريكا براي يك برنامه هسته‌اي غيرنظامي بهره‌مند شود، اما اكنون بيانيه‌هاي اخير وليعهد سعودي نشان مي‌دهد كه هرگونه توافق دور از دسترس است. عربستان همچنان تاكيد دارد تا زماني كه يك دولت فلسطيني ايجاد نشود، روابط ديپلماتيك با اسراييل برقرار نخواهد كرد.
علي شيحابي، يك تاجر سعودي كه به خانواده پادشاه عربستان نزديك است، گفت: «فكر مي‌كنم وليعهد خواسته است موضع خود را به وضوح و بدون هيچ ترديدي بيان كند.»
امارات متحده عربي كه يكي از امضاكنندگان توافق‌‌هاي موسوم به ابراهيم است نيز موضع سختتري نسبت به اسراييل نشان داده است. به گونه‌اي كه شيخ عبدالله بن زايد وزير امور خارجه امارات هفته گذشته به همتاي اسراييلي خود گفت كه امارات از هيچ تلاشي در حمايت از فلسطيني‌‌ها دريغ نخواهد كرد.
به ادعاي نيويورك تايمز اما با وجود مواضع علني عربستان‌سعودي در مورد شرايط عادي‌سازي، ديپلمات‌هاي امريكايي اما مدعي شده‌اند كه اين كشور ممكن است به طور خصوصي آماده پيشبرد توافقي تحت رياست‌جمهوري ترامپ باشد اما مشروط بر اينكه يك آتش‌‌بس دايمي در غزه برقرار شود و اسراييل به طور قطع و علني به ايجاد يك دولت فلسطيني متعهد شود.
تنش‌زدايي با ايران؟
در ادامه گزارش اين نشريه آمده است كه اما درباره ايران در طول دوره اول رياست‌جمهوري دونالد ترامپ، هم عربستان‌سعودي و هم امارات متحده عربي از مواضع تهاجمي ادعايي دولت او در قبال تهران حمايت كردند و ايران را نيز به عنوان رقيب بزرگ خود در منطقه مي‌ديدند. اين درحالي است كه ديناميك‌هاي منطقه در بازه زماني كنوني از زمان دولت ترامپ تغيير كرده است.
تهران و رياض در مارس 2023 به توافقي دست يافتند كه تنش‌ها در خليج‌فارس را كاهش داد و باب مراودات ديپلماتيك براي هر دو بازيگر را در سطح بالايي گشود. درمورد بحرين اما پس از سال‌ها تنش با ايران، در شرايط كنوني اين بازيگر به تهران سيگنال‌هاي مثبتي ارسال كرده است. آل‌خليفه اعلام كرده كه دليلي براي تاخير در ازسرگيري روابط ديپلماتيك با ايران وجود ندارد. اين پادشاهي همچنين در اكتبر گذشته، به ماجراجويي‌هاي اسراييل عليه ايران واكنش نشان داد.
به گزارش نيويورك تايمز براي عربستان‌سعودي به عنوان قدرتي منطقه‌اي هدف واضح است: ايجاد يك محيط منطقه‌اي پايدار به روياي محمد بن سلمان براي تنوع بخشيدن به اقتصاد وابسته به نفت اين كشور كمك خواهد كرد. همزمان نيز نشانه‌هايي وجود دارد كه ايران ممكن است مذاكره با ترامپ را
در دستور كار قرار دهد.
به ادعاي ناظران اما به نظر ميرسد تاكنون ترامپ در تلاش براي ترسيم يك مسير متفاوت از كمپين موسوم به فشار حداكثري كه در دولت او پيگيري شد، است.
نشريات غربي در نوامبر مدعي ديدار ايلان ماسك، مشاور نزديك ترامپ، با نماينده ايران در سازمان ملل شدند. البته اين ادعا توسط مقامات رسمي ايران رد شد.
تنش‌هاي احتمالي بر سر نفت
به ادعاي وال استريت ژورنال اما درحالي كه به نظر ميرسد كشورهاي شوراي همكاري خليج‌فارس ازجمله بحرين، كويت، عمان، قطر، عربستان‌سعودي و امارات متحده عربي به رويكرد معاملاتي ترامپ و تكيه بر ديپلماسي باز متمايل هستند، ممكن است خواسته‌هاي اين گروه از بازيگران با سياست‌هاي اقتصادي ترامپ در تضاد قرار گيرند.
اين نشريه به ادعاي ترامپ در كمپين انتخاباتي‌اش اشاره مي‌كند كه مدعي تقويت توليد نفت و گاز ايالات‌متحده بود، اقدامي كه مي‌تواند به اقتصادهاي نفت محور خليج‌فارس آسيب برساند، چراكه اگر ايالات متحده براساس وعده ترامپ توليد نفت را افزايش دهد، توليدكنندگان در خليج‌فارس فضاي كمتري براي افزايش قيمت‌ها خواهند داشت بدون اينكه بستر براي كاهش توليد هموار شود.
بادر السيف، همكار پژوهشي در موسسه تحقيقاتي چتم هاوس در لندن، در گزارشي مدعي شد: «افزايش اكتشاف و توليد نفت ايالات‌متحده قيمت‌ها را كاهش مي‌دهد و اقتصادهاي وابسته به نفت خليج‌فارس را به خطر مي‌‌اندازد.» اين درحالي است كه به ادعاي نيويورك تايمز همچنين انتظار مي‌‌رود همزمان ترامپ پروژه‌هاي گاز طبيعي مايع را تسريع كند كه اين امر به معناي معكوس كردن توقف مجوزهايي است كه توسط بايدن ارايه شده بود و همچنين افزايش صادرات ايالات‌متحده، به ويژه به اروپا است. قطر كه يكي از بزرگ‌ترين توليدكنندگان گاز در كنار ايالات‌متحده است احتمالا بيشترين تاثير را خواهد پذيرفت، اما تاكنون در اين باره نگراني‌هاي خود را مطرح نكرده است.