صداهاي زنانه

با آنكه در بين فيلمسازان شركت‌كننده در چهل و سومين جشنواره فيلم فجر و تقديرشوندگان افتتاحيه نام هيچ فيلمساز زني ديده نمي‌شود، به نظر مي‌رسد برگزار‌كنندگان جشنواره تمايل دارند زنان حضور فعالي در اين رويداد سينمايي داشته باشند (حداقل در ظاهر!). از پوستر جشنواره كه بگذريم اولين روزش به ژاله علو دوبلور و بازيگر توانمندي تقديم مي‌شود كه خودش نيست تا شاهد اين اتفاق باشد. بال گشودن سيمرغ جشنواره بر پرده با صداي نريتور زني همراه شده است كه تا آنجا كه حافظه‌ام ياري مي‌كند براي اولين‌بار است .اينكه اين اقدامات مي‌تواند دل طرفداران دادن فرصت‌هاي برابر به زنان و مردان را به دست بياورد در آينده مشخص مي‌شود، اما آنچه پيداست ضرورت و نياز اين امر است. نيازي كه بايد از حاشيه به متن آورده شود و با پرسش از چرايي غيبت زنان فيلمساز كه اتفاقا خوب هم كم ندارند، به اقدامي به دور از برخورد سليقه‌اي و جزم‌انديش منجر شود. در چنين حالتي برخورد با آدم‌هاي جامعه (زن و مرد) درست‌تر خواهد شد. البته اين درستي در سينما علاوه بر واقعيت به خلق موقعيت‌هاي تاثيرگذار دراماتيك هم وابسته است. سينما نيازمند لحظاتي از جنس صحنه بمباران هواپيماهاي عراقي در فيلم صياد ساخته جواد افشار است. صحنه‌اي كه صياد شيرازي و همسر و فرزندانش زير راه‌پله پناه گرفته‌اند و زن سرش را بر شانه مرد مي‌گذارد و... (افشار محدوديت‌هاي شرعي را با استفاده از بازيگران محرم حل كرده است) فيلم، فيلم خوبي نيست، فيلمساز مغلوب امكانات زياد شده است و به ‌جاي روايت دراماتيك زندگي يك قهرمان به فيلمي رسيده كه داستان تاثير‌گذاري ندارد و بين شعار و لحظات مستند و خلق موقعيت دراماتيك سرگردان است، اما اين اقدام (استفاده از بازيگران محرم و...) باعث شده تا صحنه تاثير‌گذاري خلق شود. البته صداي راوي زن در فيلم نيز گامي به سمت حضور زن در فيلم است. حضوري كه به دليل استفاده درست و حذف فيزيكي و شخصيتي زن به نظر تحميلي مي‌رسد و حتي اين تصور را به ذهن مي‌آورد كه در مرحله تدوين و صداگذاري به اين نتيجه رسيده‌اند كه كمبود حضور شخصيت زن را جبران كنند. از اين نظر (حضور زنان) ساير فيلم‌هاي روز اول جشنواره (در برج ميلاد) قابل توجهند. بازي خوني كه فيلمي سفارشي به نظر مي‌رسد، شخصيت زن فيلم منفي و عضو گروه‌هاي مخالف نظام است. سون‌سوز فيلم كوتاه بلند شده متفاوت است كه زنان را در مقابل مردان ديده است. ابوالفضل جليلي در فيلم داد هر چند زني ندارد، اما همين حذف لايه‌هاي زيرين فيلم را تقويت كرده است و آوازي كه با صداي زنانه‌اي در فيلم پخش مي‌شود اين معنا را پر رنگ‌تر مي‌كند. فيلم جهانگير كوثري (رگ‌هاي آبي) هم كه در بخش ويژه به نمايش در آمد درباره فروغ فرخزاد زن شجاع هنرمندي است كه در شعر و رفتارش به هنجارشكني معروف است و... اما همه اينها نمي‌تواند بيانگر موقعيت، حضور، رنج و دردي باشد كه تصوير و صداي زنان در سينما نيازمند آن است.