دوباره مي‌سازمت ... ستون به سقف تو مي‌زنم٭ ...
پاره‌اي از بناهاي سوخته در لس‌آنجلس و تهران
علي كيافر
يك - آسيبي كه آتش‌ها به شهر لس‌آنجلس رساندند
آتش‌سوزي مهيبي كه در هفتم ژانويه 2025 در منطقه‌اي از غرب لس‌آنجلس آغاز شد و به سرعت گسترش پيدا كرد، در اوج خود 9 منطقه را دربرگرفت؛ بعضي از محله‌ها يا شهرك‌ها را به كلي سوزاند و از بين برد، در مناطق ديگر تخريب بسيار ايجاد كرد. تا تاريخ اين نوشتار (27 ژانويه) آتش هنوز در همه مناطق كاملا مهار نشده است. تعداد 28 نفر جان خود را ازدست داده‌اند و 12 نفر هنوز جزو مفقودشدگان هستند. تا به حال بيش از 16000 ساختمان و سازه از بين رفته‌اند (تخمين‌ها تا 17000 بناي از بين رفته هم گزارش شده‌اند) و بيش از 170000نفر آواره شده‌اند.
در ميان ساختمان‌هاي از بين رفته تعدادي از شناخته شده‌ترين يا مورد بهره‌برداري تعداد زيادي از ساكنان لس‌آنجلس هم بودند.
گذشته از سرعت و شدت بادها و واقعيت‌هاي جوي و زيست محيطي، حقيقتي كه اكثريت قاطع ساختمان‌هاي سوخته و از بين رفته با چوب ساخته شده بودند آنها را در مقابل شعله‌هاي آتش بي‌دفاع كرده بود. بي‌شك از زواياي مختلف و توسط بخش‌هاي دولتي و خصوصي تلاش خواهد شد كه اكثر، اگر نه تمامي، اين بناهاي با ارزش معنوي و اجتماعي بسيار قابل توجه بازساخته شوند. اما موانع بسيار در سر راه خواهد بود. هزينه بسيار بالا و دربرگرفتن كد‌هاي جديد ساختماني و مشكلات عديده ديگري موانع سر راه خواهند بود. اما حتي اگر بشود كه اين بناهاي همگاني و مورد نياز ساكنان را دوباره ساخت با از بين رفتن خاطره‌ها و يادبودهاي عيني و ملموس ساليان و دهه‌ها چه بايد كرد؟ آنها را چگونه مي‌توان بازگرداند؟
خلد‌گر به پا خاري آسان بر آيد؛ چه سازم به خاري كه بر دل نشيند؟
دو پسر نويسنده اين مقاله هر دو دوران دبيرستان را در دبيرستان پاسيفيك پليسيد آغاز كردند و به پايان رساندند. آنها چنان افسرده اين واقعه هستند كه حتي نمي‌خواهند نگاهي به دبيرستاني كه هر يك چهار سال از دوران نوجواني و جواني خود را با خاطره‌هاي زندگي‌ساز در آن گذراندند، بيندازند.
دو - آتش‌سوزي و تهران
در ايران و به ويژه شهر تهران آتش‌سوزي ساختمان‌هایي را از بين برده است. در همين چند سال گذشته آتش‌سوزي در چند ساختمان عمومي و مورد نياز و بهره‌برداري گروه‌هاي بسياري از مردمان رخ داده و خسارت‌هاي گوناگون به وجود آورده است. افزون بر ساختمان‌هاي مسكوني و غيرهمگاني كه در گذشته دور و نزديك دچار سرنوشت‌هاي مشابهي شده‌اند، آتش‌سوزي و خسارت يافتگي بناهاي همگاني عمدتا به خاطر عدم ساختمان‌سازي مناسب و مقاوم نبودن سازمايه (مصالح ساختماني) يا نبودن سيستم‌هاي درست اطفاي آتش‌سوزي در مقابل حوادث رخ داده‌اند. آخرين نمونه بزرگ و شناخته اين اتفاقات فاجعه‌آميز درست يك‌سال پيش، همين روزها (بهمن ماه ۱۴۰۲) در بيمارستان گاندي رخ داد. به گفته سخنگوي سازمان آتش‌نشاني و خدمات ايمني شهر تهران «آتش‌سوزي از قسمت نماي ساختمان آغاز شده و به دليل جنس آن به سرعت پيشروي كرده بود» و نيز «شعله‌هاي آتش از طريق نما به بخش‌هايي از داخل ساختمان نيز سرايت كرده بود» بنا به اظهار رييس كميته ايمني شوراي شهر تهران «سازمان آتش‌نشاني 5 اخطار و شهرداري منطقه 3 نيز دو اخطار به بيمارستان گاندي ابلاغ كرده بودند و رييس بيمارستان قطعا از ناايمن بودن ساختمان مطلع بوده است.» نيز گفته شده است كه «سيستم اطفاي حريق غيرفعال بوده است.» و سرانجام اينكه «نماي اين ساختمان از جنس كامپوزيت بوده» كه شوربختانه «ساختمان‌هاي اداري داراي نماي كامپوزيت قطعا جزو ساختمان‌هاي پرخطر يا ميان خطر به شمار مي‌روند.» از ميان ساختمان‌هاي مورد استفاده همگان در تهران كه بر اثر آتش‌سوزي خسارت ديده يا از بين رفته‌اند، مي‌توان به كلينيك سينا اطهر در نزديكي ميدان قدس تهران كه بر اثر انفجار در سال ۱۳۹۹ تلفات زيادي را به همراه داشت، اشاره كرد. اين كلينيك، يك مركز پزشكي، بنا بر اطلاع‌رساني سازمان انرژي اتمي ايران «بر اساس سوابق و مجوز‌هاي صادره فاقد مواد پرتوزا جهت مقاصد تشخيص و درمان بوده است.» فاجعه‌آميز‌ترين اين آتش‌سوزي‌ها هشت سال پيش و در همين روزها در ساختمان پلاسكو در تهران به وجود آمد. آن ساختمان نمادين پايتخت با قدمت بيش از نيم قرن در ۳۰ دي ماه ۱۳۹۵ در پي آتش‌سوزي گسترده فرو ريخت؛ عده‌اي از مردم و آتش‌نشان‌ها زير آوار ماندند و چند آتش‌نشان در آن حادثه جان باختند.
نيازي براي تاكيد نبايد باشد كه بازسازي اين‌گونه بناها و ايمن‌سازي ديگر بناهاي موجود در مقابل سوانح احتمالي در آينده بايد از درجه اول اولويت براي حفاظت جان و مال مردم باشد. اهميت چنين اولويتي به ويژه از آنجا مطرح مي‌شود كه هر سه بناي اشاره شده در بالا به خاطر عدم رعايت قوانين ساختمان‌سازي درست و ضروري دچار آتش‌سوزي و خسارات شدند به عبارت ديگر اين اتفاقات مي‌توانستند، نيفتند. در بخش ديگر پس از اين نمونه‌هاي بناهاي پر اهميت و بسيار شناخته شده دنيا كه در طول قرن‌ها آتش گرفته يا به دلايل ديگر از بين رفتند ولي به خوبي بازسازي شدند مورد بررسي قرار خواهند گرفت.
٭ فرازهايي از شعر «دوباره مي‌سازمت وطن»، سروده سيمين بهبهاني
معمار، شهرساز، پژوهشگر
استاد دانشگاه- امريكا