حديث روشني
تنها دو روز پس از امضاي يادداشت اجرايي توسط ترامپ، وزارت خزانه داري ايالات متحده امريكا اعلام كرد كه تحريم‌هاي جديدي در حوزه انرژي، كشتيراني و نفت عليه ايران اعمال كرده است. دفتر كنترل دارايي‌هاي خارجي وزارت خزانه‌داري (OFAC) طي بيانيه‌اي ادعايي آورده است: «اين شبكه بين‌المللي را به دليل تسهيل ارسال ميليون‌ها بشكه نفت خام ايران به ارزش صدها ميليون دلار به چين را تحريم مي‌كند. چرا كه اين نفت به نمايندگي از ستاد كل نيروهاي مسلح ايران و شركت تحت تحريم آن ارسال شده است.
گفتني است اين تحريم‌ها شامل نهادها و افراد در حوزه‌هاي متعدد، از جمله چين، هند، و امارات و همچنين چندين كشتي مي‌شود.» اين بيانيه در شرايطي رسانه‌اي شد كه دونالد ترامپ رييس‌جمهور ايالات متحده با امضاي يادداشت فشار حداكثري، محدوديت‌ها عليه ايران را از سر گرفته و همچنين مدعي است كه نمي‌خواهد تهران از آستانه گريز هستهاي عبور كند.
رييس‌جمهوري امريكا همزمان با امضاي يادداشت اجرايي در پستي در حساب كاربري خود در شبكه اجتمالي (Truth Social)، مدعي شد كه مي‌خواهد ايران كشوري بزرگ و موفق باشد، اما بدون سلاح‌‌هاي هستهاي. مقامات رسمي كشورمان طي واكنشي رسمي اعلام كردند كه قصد تسليم شدن ندارند و همچنين سياست رسمي كشورمان مبني بر عدم عبور از گريز هستهاي همچنان برقرار است.
عباس عراقچي وزير امور خارجه كشورمان در واكنش به اين ادعا خاطرنشان كرد: «اگر ايالات متحده فقط خواهان ايران بدون سلاح هستهاي باشد، اين امر قابل دستيابي است و كار دشواري نيست.» همزمان محمد اسلامي رييس سازمان انرژي اتمي تاكيد كرد: «ما اعلام كرده‌ايم كه به دنبال سلاح‌‌هاي هستهاي نيستيم و نخواهيم بود و همچنان با نهاد پادماني نيز در ارتباط هستيم.»
بازگشت ماشه؟
در اين راستا وب‌سايت الجزيره با انتشار گزارشي آورده است كه پس از سال‌ها واكنش به ماجراجويي‌هاي خرابكارانه اسراييل در تاسيسات هستهاي ايران و همچنين صدور قطعنامه‌هاي متعددي كه با حمايت غرب و توسط آژانس بين‌المللي انرژي اتمي به تاييد شوراي حكام اين نهاد رسيده، تهران اكنون در حال غنيسازي اورانيوم تا 60 درصد است كه به باور ناظران تنها يك گام فني كوتاه باقي است تا اين ميزان به بالاي 90درصد برسد. اين در حالي است كه به ادعاي نهاد نظارت هستهاي جهاني و نهادهاي اطلاعاتي غربي، ايران همچنين به اندازه كافي مواد شكافت پذير براي عبور از آستانه گريز هستهاي دارد، اما هيچ گامي براي تغيير دكترين هستهاي برنداشته است .
اين ادعاها در شرايطي مطرح شد كه ماه گذشته، ديپلمات‌‌هاي ايراني در دور دوم رايزني با كشورهاي اروپايي پشت ميز مذاكره نشستند كه البته به نظر ميرسد هدف از اين گفت‌وگوها رسيدن به دركي مشترك درباره مساله هستهاي و مسائل ديگر بود و البته هر دو طرف توافق كردند كه به زودي دور جديد رايزني‌ها را در آينده آغاز كنند. در ادامه گزارش الجزيره آمده است، تحريم‌هاي گسترده‌اي كه در دولت اول ترامپ وضع شد، هرچند كه به نتايج مورد نظر دولت وقت ايالات متحده منتج نشد اما تاحدودي اقتصاد ايران را تحت تاثير قرار داد به گونه‌اي كه حتي در دوران پاندمي 19-COVIDنيز از ميزان اين محدوديت‌ها كاسته نشد. در همان زمان نيز كشورهاي اروپايي نتوانستند ساز و كار جديد را بدون حضور ايالات متحده در قبال ايران دنبال كنند و مكانيسم اينستكس نيز به همين دليل به بن بست خورد.
با پيروزي بايدن در انتخابات 2020، او نيز تحريم‌ها را افزايش داد، اما به‌طور مداوم از سوي رقباي جمهوري‌خواه خود به كم‌‌كاري در اجراي محدوديت‌ها متهم شد، چرا كه ظاهرا در حال انجام مذاكرات غيرمستقيم براي احياي برجام بود. به گزارش الجزيره اكنون اما دونالد ترامپ در شرايطي مجددا به كاخ سفيد بازگشته كه در مهم‌ترين اتفاق سال پيش رو يكي از بندهاي اصلي توافق كه به «بند غروب» معروف است، در اكتبر 2025 منقضي مي‌شود و چنانچه رايزني‌هاي تهران و تروييكاي اروپايي در مدت زمان باقي مانده منتج به نتايجي نشود، احتمالا اتحاديه اروپا تحت فشارهاي ايالات متحده، تحريم‌هاي سازمان ملل رابا فعال‌‌سازي مكانيزم بازگشت فوري يا اسنپ‌بك (snapback) مجددا به حالت اجرايي در مي‌آورد.
اين در حالي است كه اقتصاد ايران پس از كاهش تحريم‌ها و به دنبال توافق هستهاي تا حدودي تثبيت شده بود اما اكنون به‌دليل تحريم‌ها به مدت چندين سال درگير بحران‌هايي است.
همزمان نيز نشريه فارن پالسي طي انتشار يادداشتي مدعي است در بازه زماني كنوني نيز ترامپ در شرايطي سياست موسوم به فشارحداكثري در قبال ايران را كليد زده است كه در دولت اولش نتوانست آن‌گونه كه بايد تهران را تحت فشار اين رويكرد تهاجمي خود قرار دهد.
گفتني است اكنون نيز به نظر ميرسد تيم ترامپ مصمم است ميلياردها دلار ديگر از منابع مالي ايران را از طريق اجراي سخت‌‌گيرانه تحريم‌هاي واشنگتن و وضع عناوين جديد كاهش دهد.
ناظران نيز در اين زمينه مدعي‌اند اين رويكرد تهاجمي ايالات متحده احتمالا با هدف مختل كردن راه‌هاي دور زدن تحريم توسط ايران اعمال خواهد شد. اين درحالي است كه به ادعاي الجزيره ،واشنگتن احتمالا همزمان تشديد فشارها بر چين را دنبال خواهد كرد چرا كه اين كشور سال‌هاست همچنان به عنوان بزرگ‌ترين خريدار نفت ايران باقي مانده است. به نظر ميرسد ترامپ آماده است تا جنگ تجاري ديگري را با پكن آغاز كند.
سيگنال تهران
چين؛ چالش جدي ترامپ!
ايران يكي از بزرگ‌ترين ذخاير نفتي در جهان را دارد و يكي از اعضاي بنيان‌گذار سازمان كشورهاي صادركننده نفت (اوپك) است كه نماينده برخي از بزرگ‌ترين توليدكنندگان نفت جهان مي‌‌باشد. گروهي از تحليلگران بر اين باورند كه تلاش‌هاي ترامپ براي به صفر رساندن صادرات نفت ايران به واسطه رويكرد تهاجمي رييس‌جمهوري در قبال با چين احتمالا هم دشوار خواهد بود و هم زمان بر. از همين رو به نظر ميرسد رييس‌جمهور امريكا فارغ از هشدارهاي ادعايي قادر نخواهد بود تا تهديدات خود در اين باره را اجرايي كند مگر آنكه بتواند با پكن در باب اختلاف‌هاي پيش رو و مشخصا جنگ تعرفه‌ها به اتفاق نظر دست يابد. به ادعاي فارن پالسي، توسل ترامپ به اين اهرم به دلايل متعددي مشكل ساز است چرا كه صادرات كنوني نفت به ميزان حدود 1.7 ميليون بشكه در روز است كه بيش از 90 درصد آن به چين ميرسد.
دستور اخير ترامپ مبني بر اعمال فشار حداكثري عليه ايران تنها يك هدف دارد و آن تحت تاثير قرار دادن صادرات نفت تهران است كه امروز با توسل به راه‌هاي مختلف‌آن را صادر مي‌كند. اما به نظر ميرسد آنچه در يادداشت اجرايي امضا شده توسط ترامپ بدان اشاره شده نشان از فشار جدي ندارد و حتي در باب محدوديت‌ها تنوعي تعريف نشده است.
در اين راستا گريگوري برو، كارشناس نفت و ايران در گروه اوراسيا، در گفت‌وگو با فارن پالسي مدعي شد: «تا زماني كه اين دستور بر تحريم‌هاي جديد و خلاقانه با هدف محدود كردن صادرات نفت به چين تاكيدي نداشته باشد، وزن زيادي ندارد و نتيجه‌اي به دنبال نخواهد داشت.».
با اين حال اما به ادعاي اين نشريه دولت ترامپ اهرم‌هاي زيادي دراختيار دارد تا توانايي ايران براي كسب درآمد از فروش نفت و حمايت تهران از گروه‌هاي مقاومت را تحت تاثير قرار داده و همچنين ساخت و نگهداري سانتريفيوژهاي براي غنيسازي اورانيوم جهت عبور از آستانه گريز هستهاي را تحت تاثير قرار دهد. جلوگيري از پيشرفت برنامه هستهاي و نفوذ منطقه‌اي تهران از مهم‌ترين اولويت‌هاي ادعايي ترامپ است.
همزمان نيز متيو ريد، معاون رييس فارين ريپورز، شركت مشاوره انرژي مستقر در واشنگتن، در اين باره در مصاحبه‌اي با نشريه فارن پالسي مدعي شد:« براي كاهش صادرات نفت ايران، بايد شبكه گسترده‌تري تعريف و نهادهاي بيشتري را كه در اين تجارت دخيل هستند تحريم كرد.
اين كار را مي‌توان با استفاده از اختيارات گسترده‌اي مانند قانون كشتيراني، كه جو بايدن رييس‌جمهور سابق ايالات متحده از انجامش امتناع كرد، محقق ساخت.»به ادعاي فارن پالسي، صدها نفتكش، حدود 250 يا بيشتر، وجود دارند كه براي ايران مانند ناوگان سايه روسيه عمل مي‌كنند و براي دور زدن تحريم‌هاي ايالات متحده آماده هستند. به گونه‌اي كه اخيرا نيز نقل و انتقال نفت ايران از كشتي‌هاي بزرگ به كشتي‌هاي كوچك‌تر انجام مي‌شود كه از طريق رادارهاي پيشرفته مديريت مي‌شوند.
به گزارش الجزيره اما شرايط كنوني به گونه‌اي است كه وقتي صحبت از تحريم ايران به ميان مي‌‌آيد، مشكلي بزرگ‌تر وجود دارد و آن چين است چرا كه به واقع پالايشگاه‌هاي مستقل و تحت فشار مالي پكن، خريداران اصلي نفت خام ايران هستند.
بر اين اساس ترامپ به واسطه جنگ تجاري با چين، علاوه بر جنگي كه پنج سال پيش آغاز كرد و همچنين تعرفه‌هايي كه در آخر هفته گذشته بر صادرات اين كشور اعمال كرد، دولت جديد ايالات‌متحده را با چالشي بزرگ روبه‌رو خواهد كرد. حال سوال مهمي كه پيش روي ناظران قرار دارد اين است چگونه مي‌توان با دشمن شماره 3 بدون خشمگين كردن دشمن شماره يك، دست و پنچه نرم كرد؟ تحليلگران در اين زمينه بر اين باورند اين موضوع در اين باره به مثابه بحث در باب كليشه‌ها است، اما تحريم‌ها واقعا بسان يك بازي موش و گربه است.