عبدالرضا فرجي‌راد در گفت‌وگو با روزنامه اعتماد بررسي كرد
ماموريت پرحاشيه «روبيو»
عربستان و امارات همصدا با ديگر كشورهاي عربي مي‌توانند طرح غزه ترامپ را خنثي كنند
تور خاورميانه‌اي وزير خارجه جديد ايالات متحده در شرايطي آغاز شده كه طرح ادعايي ترامپ در باب غزه حاشيه‌ساز شده و واكنش‌هاي منفي زيادي را بالاخص توسط متحدان سنتي امريكا، يعني بازيگران حاشيه خليج‌فارس به دنبال داشته است. با اين همه روبيو با تمركز بر همين طرح ادعايي ابتدا وارد سرزمين‌هاي اشغالي شد و پس از آن به عربستان سفر كرد. اين در حالي است كه آينده فاز دوم آتش‌بس در غزه و آزادي گروگان‌ها هنوز در هاله‌اي از ابهام قرار دارد و كشورهاي عرب حاشيه خليج‌فارس نيز با ارايه طرحي عربي تلاش دارند تا ترامپ را متقاعد كرده و به نسخه پرحاشيه و پرهزينه رييس‌جمهوري امريكا كه هدفش تعريف خاورميانه‌اي جديد است، پايان دهند.تلاش‌هايي كه نتايجش مبهم است و مي‌تواند كنش‌ها و واكنش‌هاي منطقه‌اي را به اشكال مختلف تحت تاثير قرار دهد. به اين بهانه روزنامه اعتماد با هدف واكاوي اولين سفر خارجي روبيو به خاورميانه با عبدالرضا فرجي‌راد، استاد ژئوپليتيك گفت‌وگو كرده است.فرجي‌راد طي اين گفت‌وگو با «اعتماد» ضمن اشاره به تغيير رويكردها و سياست‌هاي خاورميانه امريكا به واسطه به قدرت رسيدن دونالد ترامپ، رييس‌جمهور جديد بر اين باور است كه احتمالا در آينده شاهد تلاش‌‌هاي امريكا براي تقويت روزافزون اسراييل خواهيم بود. با اين همه به باور اين استاد ژئوپليتيك، هر اندازه ايالات متحده بر حمايت از اسراييل متمركز باشد، كشورهاي عرب حاشيه خليج‌فارس اين توان را دارند تا با همگرايي فزاينده، نسخه رييس‌جمهوري ايالات متحده را خنثي كنند. مشروح اين گفت‌وگو را در ادامه مي‌خوانيد.
سفر وزير امور خارجه امريكا به خاورميانه در شرايطي انجام شده كه طرح ترامپ درباره غزه حاشيه‌ساز شده است، حال شما اين سفر را در اين بازه زماني چگونه ارزيابي مي‌كنيد؟
اولين سفر آقاي روبيو به خاورميانه بعد از انتصاب ايشان به سمت وزارت خارجه، به تل‌آويو صورت گرفته است. اين سفر نشان‌دهنده هماهنگي امريكا و اسراييل در سطوحي بالاست و به نوعي دو بازيگر به دنبال جنگي رواني عليه ديگر كشورهاي منطقه هستند. اين در حالي است كه سياست‌هاي امريكا در دوره‌هاي مختلف تغييراتي داشته است. در دوران بايدن، تلاش بر اين بود كه از درگيري مستقيم ميان بازيگران منطقه جلوگيري شود، اما در دوران ترامپ، سياست‌ها به‌گونه‌اي طراحي شده كه اسراييل براي ماجراجويي‌هاي بيشتر در منطقه آماده‌تر باشد. در واقع به نظر ميرسد با اين سفر مهم مقام امريكايي به خاورميانه، اكنون واشنگتن، اسراييل را براي جنگ آماده مي‌كند. فارغ از آن سفر آقاي روبيو به اسراييل همچنين در سايه مساله غزه انجام شده است. طرحي كه ترامپ به اسراييل ارايه كرده، با مخالفت‌هايي از سوي كشورهاي عربي مانند مصر، اردن و عربستان روبه‌رو شده است.از همين رو آقاي روبيو با مقام‌هاي اسراييلي در اين باره مشورت كرده تا راهكارهايي براي مواجهه با مخالفت‌هاي بازيگران عرب پيدا كند. در مقابل كشورهاي عربي در حال تدوين طرحي جديد به جاي طرح ترامپ هستند كه در آن كشورهاي عربي مسوول بازسازي غزه خواهند بود. اين طرح شامل ارايه كمك‌‌هاي اقتصادي توسط بازيگران عرب به ويژه مصر است، به‌طوري كه غزه به شكلي مشاركتي بازسازي شود و در آينده با همكاري كشورهاي اروپايي نيز روند بازسازي ادامه پيدا كند. هدف از اين طرح اين است كه حماس از اين فرآيند كنار گذاشته شود. اين در حالي است كه اخيرا خبري منتشر شده مبني بر اينكه حماس اعلام كرده در آينده سياسي غزه نقشي نخواهد داشت. اگر اين خبر صحت داشته باشد، نشان‌دهنده شكل‌‌گيري هماهنگي ميان حماس، قطر، اردن و مصر است تا تنشها كاهش يابد و طرح كشورهاي عربي به جاي طرح ترامپ به نتيجه برسد. فارغ از گزاره‌هايي كه بدان‌ها اشاره كردم، نكته‌اي كه بايد توجه داشت، اين است كه روبيو پس از سفر به اسراييل، به عربستان و امارات رفته است. در اين راستا بايد گفت عربستان نيز به‌طور مشخص در حال حاضر تمايل دارد نقش ميانجيگر بين ايران و امريكا را ايفا كند و در مذاكرات مربوط به اوكراين نيز مي‌خواهد نقش‌آفرين باشد. اين مساله براي عربستان يك فرصت مهم است تا در دو بحران بين‌المللي نقش‌‌آفريني كند. همزمان بايد گفت كه امارات نيز از جمله كشورهاي ديگري است كه روبيو به آنجا سفر كرده است. بايد گفت امارات حامي اسراييل است و برخي مقامات اماراتي از طرح ترامپ نيز در خصوص غزه حمايت كرده‌اند. تيم ترامپ با لحاظ كردن اين حمايت‌ها از سوي كشورهاي منطقه در تلاش است بحران‌ها را تشديد كند و البته كه مشخص نيست كه اين تنشها به كجا خواهد رسيد.
به موضع حماس اشاره كرديد، با اين همه گروهي از تحليلگران بر اين باورند كه يكي از موانع در برابر اجراي طرح ترامپ براي غزه مساله آتش‌بس و رويكرد حماس است، به بياني ديگر اين احتمال وجود دارد كه حماس در واكنش به تلاش‌ها براي اجرايي شدن طرح ادعايي رييس‌جمهوري امريكا آتش‌بس را به حالت تعليق درآورد و جنگ از سر گرفته شود، تحليل شما در اين باره چيست؟
بله، در مورد درگيري‌ها در غزه چند احتمال مختلف وجود دارد. يكي از اين احتمالات اين است كه ترامپ به دليل عدم تمايل به شروع جنگ، تلاش دارد كه مسائل را به نفع اسراييل به پايان برساند. همچنين احتمال ديگر اين است كه او در تلاش است تا مساله آوارگان غزه را به نحوي مديريت كرده و حتي شايد به نوعي فشار وارد كند تا حماس در اين فرآيند ديگر وجود نداشته باشد. با اين حال، ترامپ بيشتر به دنبال جلوگيري از آغاز درگيري‌هاي جديد است تا در نهايت به عنوان يك پيروز جايزه صلح نوبل را دريافت كند. بنابراين احتمال شروع مجدد درگيري‌ها همانند گذشته اندك است، گرچه امكان وقوع درگيري‌هاي پراكنده وجود دارد.يكي از دلايل اينكه ترامپ نمي‌خواهد درگيري‌ها آغاز شوند، نگراني از تكرار حملات موشكي از سمت غزه به كشتي‌‌هاي امريكايي و اسراييلي توسط حوثي‌ها در درياي سرخ است. او به دنبال اين است كه آرامش در خاورميانه برقرار شود و از افزايش تنش‌هاي جديد جلوگيري كند. در عين حال، ترامپ در تلاش است كه صلح در اوكراين برقرار و روسيه به نوعي پيروز شود، در حالي كه در خاورميانه نيز آرامش به نفع اسراييل برقرار شود. در اين راستا، ترامپ احتمالا به دنبال راه‌حل‌هايي براي مساله فلسطين است تا بتواند با كمترين چالش اهداف مورد نظر تل‌آويو را تامين كند.
در شرايط كنوني كشورهاي حاشيه خليج‌فارس بالاخص عربستان و امارات، مصر و اردن نيز صراحتا با طرح غزه مخالفت كرده و قرار است ۲۰ فوريه در اين باره نشستي برگزار كنند، پلن كاخ سفيد براي عبور احتمالي از اين مخالفت‌خواني‌ها چيست؟
به باورم اعراب احتمالا طرح جديدي كه خود در حال تدوين آن هستند را مي‌‌پذيرند. امريكا احتمالا منتظر است تا جزييات اين طرح جديد را بررسي كند و همزمان اين احتمال نيز وجود دارد كه در آينده تنشها ميان امريكا و كشورهاي عربي و اسراييل افزايش يابد. از طرفي، امريكا نمي‌خواهد كه سطح تنشها آنقدر بالا بگيرد كه شرايط منطقه دوباره متشنج شود. اردن و مصر كه از متحدان اصلي امريكا به شمار مي‌‌روند، نيز در اين فرآيند نقش خواهند داشت. هر چند ترامپ در بيشتر مواقع تنها به منافع خود نگاه مي‌كند و به مسائل ديگر چندان توجه ندارد، اما اعراب احتمالا طي نشستي كه در 20 فوريه دارند، درصددند تا طرح خود را ارايه دهند. احتمالا كشورهاي مسلمان ديگري نيز از اين طرح حمايت خواهند كرد. در اين بين خبري منتشر شد مبني بر اينكه حماس نيز اعلام كرده كه در دولت آينده غزه حضور نخواهد داشت كه اين موضع مي‌تواند به اعراب كمك كند تا به بهانه‌‌جويي‌هاي نتانياهو و ترامپ پايان داده و فضا را براي تغييرات بيشتر فراهم كند. با اين روند ترامپ ممكن است از طرح جنجالي خود عقب‌نشيني كند.
آيا اين احتمال وجود دارد تا امريكا و اعراب براي تغيير ادعايي شكل خاورميانه در باب طرحي معتدل به اجماع دست يابند؟ اگر اين سناريو محقق شود آينده حماس را چگونه ارزيابي مي‌كنيد؟
به نظر ميرسد تاكنون نيز تغييرات زيادي در خاورميانه به وقوع پيوسته است. در لبنان، فشارها بر حزب‌الله بيشتر شده است. در سوريه، تحولات مورد نظر در هماهنگي با تركيه و اعراب رخ داد. در عراق، فعاليت‌‌هاي گروه‌هاي مقاومت مانند حشدالشعبي كاهش يافته است. در غزه، حماس اعلام كرده است كه در دولت آينده حضور نخواهد داشت، اما آينده حماس همچنان در هاله‌اي از ابهام قرار دارد. اين گروه بايد سياستي در پيش بگيرد كه بهانه‌ها را از دست نتانياهو و ترامپ بگيرد. اگر ترامپ پيروز نمي‌شد، حماس مي‌توانست همچنان به مقاومت خود ادامه دهد و با كرانه غربي، دولت مشتركي تشكيل دهد. اما اكنون كه ترامپ به قدرت رسيده، طرح‌هاي جنجالي او مي‌تواند وضعيت را پيچيده‌تر كند. نتانياهو نيز ممكن است در صورتي كه بهانه‌اي پيدا كند، بار ديگر غزه را هدف حملاتش قرار دهد. با اين حال، به نظر ميرسد كه بهترين گزينه براي حماس اين باشد كه به‌طور موقت نقش نظاره‌گر را ايفا كند، چراكه اين گروه همچنان حضور دارد و مبارزان خود را حفظ كرده و از درگيري‌هاي جديد جلوگيري مي‌كند. در همين راستا، اعراب مي‌توانند كمك كنند تا منطقه غزه تحت كنترل كرانه غربي قرار گيرد و يك دولت واحد شكل بگيرد. در باب آينده حماس بايد گفت اين گروه مي‌تواند در اين دولت حضور داشته باشد و هواداران خود را حفظ كند. به عبارتي ديگر هماهنگي احتمالي ميان كشورهاي عربي و فشارهايي كه از سوي اين بازيگران از طرق سازمان كنفرانس اسلامي به اسراييل و غرب تحميل مي‌شود، مي‌تواند اجراي طرح ترامپ در مورد غزه را دچار مشكل كند. در نهايت اگر تمامي كشورهاي اسلامي و عرب بخواهند، ترامپ ديگر قادر نخواهد بود طرح خود را در اين زمينه به غزه تحميل كند.