چگونه قفل خانه احزاب باز شد
محمد حسين مهرزاد/ «خانه احزاب نهادي است مدني، غيردولتي، داراي شخصيت حقوقي مستقل متشكل از نمايندگان احزاب و گروه‌هاي سياسي پروانه‌دار كه درخواست خود را جهت عضويت كتبا اعلام كرده باشند.» اين ماده دوم اساسنامه تشكيل خانه احزاب است كه مختصات اين تشكل را معرفي مي‌كند. تشكلي كه در فضاي غبارآلود اتفاقات پس از انتخابات 88 توسط دولت احمدي‌نژاد پلمب شد و دولت روحاني با دو سال تلاش بالاخره فضاي بازگشايي آن را فراهم كرد. فارغ از اينكه چقدر آن رفتار دولت احمدي‌نژاد و اين تلاش‌هاي دولت روحاني با هويت غيردولتي اين تشكل منافات دارد بالاخره قفل‌هاي در خانه احزاب گشوده شد تا فصل جديد فعاليت حزبي در دوران جديد گشوده شود.
مهم‌ترين اولويت براي اصلاح‌طلبان بازگشايي اين نهاد غيردولتي بود و آنها در اين راه براي تعامل با مخالفان بازگشايي خانه احزاب گام‌هاي متعددي برداشتند و در نهايت با حمايت‌هاي وزارت كشور شرايط براي بازگشايي خانه احزاب فراهم شد.
ماجرا از آنجا آغاز شد كه اصولگرايان مخالفت خود را با راي‌گيري كلي توسط همه اعضا ابراز كردند. آنها معتقد بودند اگر مي‌خواهيم خانه احزاب را باز كنيم بايد با تعامل و مذاكره اين كار را صورت دهيم و اگر بنا به راي‌گيري باشد بار ديگر مشكلات قبلي دامنگير خانه احزاب مي‌شود. اصولگرايان در طول ادوار مختلف به درستي دريافته بودند كه اصلاح‌طلبان به دلايل تاريخي و سياسي گرايش بيشتري به تحزب دارند و از لحاظ كمي دست بالا در اختيار آنهاست. بنابراين قابل پيش‌بيني بود كه هر انتخابات عمومي براي تعيين هيات رييسه، شوراي مركزي و رييس خانه احزاب با پيروزي اصلاح‌طلبان روبه‌رو خواهد شد. آنها البته از همان ابتدا كه زمزمه‌هاي بازگشايي خانه احزاب به گوش رسيد به جاي پيگيري هدف دولت به سراغ پيشنهاداتي مانند جايگزيني باشگاه احزاب با خانه احزاب رفتند. اما دولت در برابر اين خواست آنها ايستادگي و تاكيد كرد همان نهادي كه پيش‌تر بسته شده بود بايد باز شود تا اعضا خود براي آينده آن تصميم بگيرند.
نخستين حاشيه‌ها و جنجال‌ها از جلسه نخست مجمع عمومي فوق‌العاده آغاز شد. انتخاب هيات رييسه مجمع فوق‌العاده كه تنها وظيفه برگزاري مجمع را داشت و اختياري جز اين نداشت محل بحث و جنجال قرار گرفت. اصولگرايان با تاكيد بر تعامل و نه رفتار خشك و مبتني بر قوانين پذيرفته شده در نهايت تهديد به خروج از مجمع كردند. از سويي به دليل حدنصاب لب مرزي اعضا با خواسته اصولگرايان موافقت كردند تا جلوي خروج آنها را بگيرند. در نهايت به خواست اصولگرايان براي احزابي كه عضويت در مجمع نداشتند حق راي در نظر گرفته شد و اصلاح‌طلبان حاضر در مجمع با پيشنهاد آنها موافقت كردند. انتخابات هيات رييسه كه برگزار شد مصطفي كواكبيان با كسب اكثريت آرا در جايگاه رييس جلسه نشست و حسن غفوري‌فرد رقيب اصولگر‌اي او به جايگاه نايب‌رييسي بسنده كرد. اصولگرايان يك گام ديگر هم برداشتند و پيشنهاد دادند انتخاب شوراي مركزي به شيوه‌اي منحصر به فرد انجام شود. آنها توانستند از راي‌گيري عمومي به كانديداها جلوگيري كنند. آنها پيشنهاد دادند احزاب حاضر به سه طيف اصلاح‌طلب، اصولگرا و مستقلين تقسيم شوند و هر طيف با برگزاري انتخابات درون‌جرياني هفت نماينده را براي عضويت در شوراي مركزي معرفي كند. اين پيشنهاد آنها با راي اكثريت اعضا تصويب شد و دومين موفقيت را به دست آوردند. با اين حال اين پيشنهاد در حالي به تصويب رسيد كه در آن وزن و جايگاه سياسي - اجتماعي احزاب در نظر گرفته نشد. وزن مساوي براي اصولگرايان و اصلاح‌طلبان اگر پذيرفتني باشد حتما براي آنان‌كه خود را مستقل از دو جريان اصلي كشور مي‌دانند اين‌گونه نيست. حداقل ادوار مختلف انتخابات رياست‌جمهوري نشان‌دهنده جايگاه مردمي گروه‌هاي سياسي بوده است. كدام رييس‌جمهوري بدون حمايت هيچ گروه اصولگرا و اصلاح‌طلبي به پاستور رسيده است؟ كدام دوره مجلس فراكسيوني به جز اصلاح‌طلبان يا اصولگرايان اكثريت را تشكيل داده است؟
با اين وجود اين پيشنهاد هم پذيرفته شد. اما در دل همين پيشنهاد بود كه احزاب به سه گروه تقسيم شدند و تنها اجازه راي دادن به كانديداهاي درون جريان خود را يافتند تا هر جريان تنها بتواند حق اظهارنظر درباره يك‌سوم از اعضاي شوراي مركزي داشته باشد. اصلاح‌طلبان حاضر در مجمع عمومي اين موضوع را هم پذيرفتند تا اينكه بالاخره تركيب 21 نفره شوراي مركزي معين شد. با اين وجود تركيب شوراي مركزي نشان مي‌داد در ميان مستقلين گرايش اصلاح‌طلبانه همچنان دست بالا را دارد. حضور احزابي نظير اعتدال و توسعه در ميان مستقلين بار ديگر مي‌توانست اصولگرايان را در اقليت قرار دهد. اما آنها آخرين گام را عصر روز دوشنبه در جريان انتخاب رييس خانه احزاب برداشتند. در حالي كه پيش‌تر مدت زمان مسووليت هر دوره اعضاي شوراي مركزي از دو به سه سال افزايش يافته بود اصولگرايان پيشنهاد كردند هر جريان به مدت يك سال رياست خانه احزاب را به عهده بگيرد. اين پيشنهاد اگرچه در ابتدا با مخالفت اصلاح‌طلبان مواجه شد اما پس از درگيري لفظي بين برخي اعضا در مذاكراتي كه به دليل عدم حضور رسانه‌ها جزييات آن در دست نيست بالاخره مورد قبول قرار گرفت. گام آخر انتخاب رييس يك ساله خانه احزاب مورد بررسي قرار گرفت و اعضا روي قرعه‌كشي براي انتخاب رييس خانه احزاب توافق كردند تا به قيد قرعه ترتيب رياست جريان‌هاي مختلف انتخاب شود. در قرعه‌كشي، سال اول به اصولگرايان رسيد. سال دوم در اختيار مستقلين قرار گرفت و سال سوم به اصلاح‌طلبان رسيد تا حسن غفوري‌فرد، به نمايندگي از اصولگرايان براي سال اول رييس خانه احزابي شود كه يكي از اصلي‌ترين وعده‌هاي حسن روحاني در ايام مبارزه‌هاي انتخابات سال 92 بود.